Karteesch Koordinatensystem
En Karteesch Koordinatensystem (nipp un nau Kartesisch Koordinatensystem) is en Orthogonal Koordinatensystem, mit Koordinatenlienen, de ut parallel Graden in jümmers lieken Afstand bestaht. Dat Karteesch Koordinatensystem hett sien Naam vun den Utfinner René Descartes kregen, nauer na de latiensche Form Cartesius.
Dat Karteesch Koordinatensystem is dat, wat op de Welt an fakensten bruukt warrt, as sik dormit geometrisch Saken an lichtesten un besten beschrieven laat: In de Mathematik warrt mit en rechtshändig Koordinatensystem rekend. Dorbi warrt de horizontale Ass, Abszisse, Rechtsass oder x-Ass nöömt. De vertikale Ass heet dorgegen Ordinaat, Hoochass oder y-Ass. Mit Abszisse und Ordinaat warrt ok die x- und y-Koordinaten vun enkelte Punkten betekend.
De Koordinaten vun enkelte Punkten beteht sik dorbi jümmer op den Oorsprung. Dat is de Punkt vun dat Koordinatensystem, woneem sik de Assem snieden doot un de enkelten Assen den Weert Null hebbt.
In de Geodäsie warrt annersrüm rekent. Dor is de x-Ass die Ordinaat un de y-Ass is de Abszisse. Bito is ok de Winkel rechtslöpig un enstprekend ok de Quadrantennummereeren. Dat schimpt sik denn linkshändig Koordinatensystem. Geodäätsch Koordinatensystemen warrt aver op den eersten Quadranten beschränkt, dormit keen Negativ Werten rutkommt.
Wenn dat Koordinatensystem op dree Dimensionen utwiet warrt, kummt noch de rüümlich Ass dorto, de as Applikaat oder z-Ass betekend warrt. In de Geographie warrt dorto Kote seggt. In de Mathematik gifft dat de Mööglichkeit, ok noch mehr Dimensionen to bruuken. För de veerte Dimension warrt denn de so nöömte w-Ass bruukt mit de Utdehnenrichten ana („ünnen“) un kata („baven“).
För sünnere geometrische Anwennen künnt in en Even ok dat Polarkoordinatensystem btw. in’n Ruum Kugelkoordinaten- oder Zylinderkoordinatensystemen bruukt warrn. Dat warrt t. B. in de Astronomie maakt, bi’t Bereken vun Bahnbewegen vun de Himmelskörpers.