Ferenc Krausz

Ferenc Krausz (* 17. Mai 1962 in Mór) is en ungarsch-öösterrieksch Physiker un Hoochschoollehrer. Mit sien Forschungsteam is hüm dat as eerst gelungen, en Luchtpuls vun weniger as een Femtosekunn Düer sowohl to ertüügen as ok to meeten. De Arbeitsgrupp bruukt disse Attosekunnen-Luchtpulse, um de Bewegung vun atomarer Elektronen aftobillen. Disse Leistung markeert den Anfang vun de Attosekunnenphysik.^[1] An‘n 3. Oktober 2023 wurr hüm gemeensam mit Pierre Agostini un Anne L’Huillier de Nobelpries för Physik tospraaken.^[2]

Krausz hett van 1981 bit 1985 Theoretische Physik an de Eötvös-Loránd-Universität un Elektrotechnik an de Technischen Universität Budapest studeert. Van 1988 bit 1991 hett Krausz an de TU Wien in Laserphysik bi Arnold Schmidt an dat Institut för Photonik promoveert, van 1991 bit 1993 habiliteer he an de Technische Universität Wien. 1996–1998 weer he butenordentlich Perfesser för Elektrotechnik an der TU Wien, 1999–2004 ordentlich Perfesser. Siet 2004 is he Direkter an dat Max-Planck-Institut för Quantenoptik an dat Hochschul- und Forschungszentrum Garching in Garching bi München un Inhebber vun en Lehrstohl för Experimentalphysik an de Ludwig-Maximilians-Universität München (LMU). He is Mitbegrünner un weer van 2010 bit 2019 en vun de beid Spreker vun dat Exzellenzcluster Munich-Centre for Advanced Photonics (MAP). Siet 2015 is he Grünnensdirekter vun dat Centre for Advanced Laser Applications an de LMU un siet 2019 ok Grünnens-CEO vun dat Center for Molecular Fingerprinting in Budapest.^[3]

Ferenc Krausz un sien Forschungsteam hemm dat eerstmals schafft, en Luchtpuls vun en Düer vun weniger as een Femtosekunn experimentell to demonstreeren un mit disse Attosekunnen-Luchtpulsen de inter-atomare Bewegung vun Elektronen in Echttiet wohrnehmbar to maken. Disse Ergebnisse markeeren den Anfang vun de Attosekunnenphysik.^[4][5][6][7]

De Vörarbeit för dissen Mielensteen hett Krausz mit sien Team in de 1990er Johren mit en ganzen Reeg vun Innovatschonen^[8] to de Wiederentwicklung vun de Femtosekunnen-Lasertechnologie bit an hör ultimative Grens– bit hen to Luchtpulsen, de den överweegend Deel vun hör Energie in en eenzigen Schwingung vun dat elektromagnetisch Feld dragen, leist. En unbedingt Vörutsetten för dat Ertüügen vun sücke kört Luchtblitze is de hoochpräzise Kontrolle vun de Verzögerung vun verscheeden Farvkomponenten vun breetbandig (witt) Lucht över en vull Oktave. De vun Krausz un Szipöcs entwickelt Speegel ut aperiodischen Multilagen (chirped mirrors^[9]) hemm so en Kontrolle eerstmals mögelk maakt un billen hüüd en wesentlichen Bestanddeel vun jede modernen Femtosekunnen-Laseranlaag. 2001 kunnen se denn eerstmals en Attosekunnen-Lichtpuls ertüügen un ok meeten.^[10].

2015 weer Krausz bi Thomson Reuters as en vun de Favoriten (Clarivate Citation Laureate) för en Nobelpries för Physik list, wiel he bannig faken ziteert wurr.^[11] Acht Johr later, 2023, kreeg he denn tatsächlich den Nobelpries gemeensam mit Pierre Agostini un Anne L’Huillier tospraaken.^[12]

Liddmaatschapen

• 2003: Liddmaat Öösterrieksch Akademie vun de Wetenschapen
• 2009: Fellow vun de Optical Society of America (OSA)^[13]
• 2011: Utwärtig Liddmaat vun de Russisch Akademie vun de Wetenschapen
• 2012: Liddmaat vun de Academia Europaea
• 2016: Liddmaat vun de Leopoldina^[14]

Pries un Utteknungen

• 1994: Fritz-Kohlrausch-Pries cun de Öösterrieksch Physikalische Sellschop
• 1996: START-Pries
• 1998: Carl-Zeiss-Forschungspries vun de Ernst-Abbe-Stiftung
• 2002: Wittgenstein-Pries^[15]
• 2003: Julius-Springer-Pries
• 2005: Ehrendokterwürde vun de Technische Universität Budapest
• 2006: Gottfried-Wilhelm-Leibniz-Pries
• 2011: Bundsverdeenstkrüüz an’n Band
• 2013: König-Faisal-Pries för Wetesnchap
• 2013: Otto-Hahn-Pries
• 2019: eerst Dräger vun de Wladilen Letochow Medaille vun de [Europäische Physikalische Gesellschaft|EPS]]^[16]
• 2022: Wolf-Pries in Physik^[17]
• 2022: BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards
• 2023: Nobelpries för Physik

Ferenc Krausz. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog
• Homepage vun de Grupp vun Ferenc Krausz
• Ferencz Krausz. Kurzbiografie in: Leopoldina Neugewählte Mitglieder 2016. Leopoldina, Halle (Saale) 2017, S. 23 (PDF)
• Porträt auf der Seite der Deutschen Forschungsgesellschaft (Memento von’n 29. September 2007 in dat Internet Archive)
• Wittgensteinpreis TrägerInnen Club. Archiveert von dat Original am 16. Mai 2012; afropen an’n 21. Mai 2008. 
• Ferenc Krausz Indrag bi de Öösterrieksch Akademie vun de Wetenschapen

1. ↑ F. Krausz, M. Ivanov, Reviews of Modern Physics 81, 163 (2009). (Memento von’n 23. September 2015 in dat Internet Archive) (PDF; 14,2 MB).
2. ↑ The Nobel Prize in Physics 2023. Afropen an’n 3. Oktober 2023 (amerikaansch Engelsch). 
3. ↑ Curriculum Vitae. (pdf) In: attoworld.de. Februar 2023, afropen an’n 3. Oktober 2023 (engelsch). 
4. ↑ Yaron Silberberg: Physics at the attosecond frontier. In: Nature. Band 414, Nr. 6863, 2001, S. 494–495, doi:10.1038/35107171, PMID 11734831. 
5. ↑ Maciej Lewenstein: Resolving Physical Processes on the Attosecond Time Scale. In: Science. Band 297, Nr. 5584, 2002, S. 1131–1132, doi:10.1126/science.1075873, PMID 12183615. 
6. ↑ Louis F. DiMauro: Atomic photography. In: Nature. Band 419, Nr. 6909, 2002, S. 789–790, doi:10.1038/419789a, PMID 12397335. 
7. ↑ Philip H. Bucksbaum: Ultrafast control. In: Nature. Band 421, Nr. 6923, 2003, S. 593–594, doi:10.1038/421593a, PMID 12571581. 
8. ↑ Thomas Brabec, Ferenc Krausz: Intense few-cycle laser fields: Frontiers of nonlinear optics. In: Reviews of Modern Physics. Band 72, Nr. 2, 2000, S. 545–591, doi:10.1103/revmodphys.72.545 (attoworld.de [PDF]). 
9. ↑ R. Szipöcs, K. Ferencz, Christian Spielmann, Ferenc Krausz: Chirped multilayer coatings for broadband dispersion control in femtosecond lasers. In: Optics Letters. Band 19, Nr. 3, 1994, S. 201–201, doi:10.1364/ol.19.000201, PMID 19829591 (szipocs.com [PDF]). 
10. ↑ Michael Hentschel, Reinhard Kienberger, Christian Spielmann, Georg A. Reider, Nenad Milošević, Thomas Brabec, P. B. Corkum, Ulrich Heinzmann, Markus Drescher, Ferenc Krausz: Attosecond metrology. In: Nature. Band 414, Nr. 6863, 2001, S. 509–513, doi:10.1038/35107000, PMID 11734845. 
11. ↑ Olivia Meyer-Streng: Prof. Ferenc Krausz wird „2015 Thomson Reuters Citation Laureate“. In: idw – Informationsdienst Wissenschaft. 24. September 2015, afropen an’n 17. Januar 2021. 
12. ↑ The Nobel Prize in Physics 2023. In: nobelprize.org. 3. Oktober 2023, afropen an’n 3. Oktober 2023 (engelsch). 
13. ↑ 2009 OSA Fellows. OSA, afropen an’n 10. Februar 2018. 
14. ↑ Vörlaag:Leopoldina
15. ↑ Eva-Maria Gruber: Verleihung der START- und Wittgenstein-Preise 2002. ORF.at, 2002, afropen an’n 10. Februar 2018. 
16. ↑ Letokhov Medal Recipients. EPS, 25. Februar 2019, afropen an’n 26. Februar 2019 (engelsch). 
17. ↑ Wolf-Preis 2022