Boom

Unner Boom (pl. Böme, Bööm; westfäölsk Baum, pl. Bäime) warrt allgemeen en holten Plant verstahn, de ut en Wuddel un en Stamm un en Kroon mit Loof doran besteiht.

In de Botanik warrt klaar stellt, datt Böme mehrjöhrige, holten Saatplanten sünd. Se hefft en Hööftstamm, de bi dat Wassen in de Hööchde ok jummers dicker warrt mit de Tied. Düsse Kennteken maakt den Unnerscheed ut twuschen Boom un Struuk, Farn, Palmen un annere holten Planten. Anners, as ehre Vörwesers in de Geschicht hefft de meisten Böme Blöer, de veel vigelienscher upboot sünd. Se wasst ut lange un korte Äst, de denn noch wedder in en Reeg vun Twiegen utlopen doot. Stamm, Äst un Twiegen weert jedet Johr wat länger. Dor drievt se Endknuppen un Siedelknuppen bi ut. De ne’en Twiegen weert mit de Tied holten un de Böme wasst up düsse Aart jummers grötter. Anners, as bi’n Struuk regeert bi de Böme de Endknuppen över de Siedelknuppen (Apikale Dominanz). So warrt en Hööftsproot tostanne bröcht, de över de annern Sproten regeert (Akrotonie).

Boomhaftige Planten gifft dat in verscheden Gruppen: „Echte Böme“ sünd de Loofböme . Se weert vun de Botanik to de Todecktsadigen torekent. „Echte Böme“ sünd ok de boomhaftigen Naaktsamers, wo de bekannten Nadelböme tohöörn doot, man ok de Gingko un allerhand Vertreders vun de Naaktsamers mit Fedderblöer (Cycadophytina). De afsunnerlichste Boom is woll de „Welwitschia mirabilis“, de in Namibia wassen deit. Ehr Stamm blifft in de Eer. As en Boom könnt ok Palmen un Boomfarnen utsehn, man de hefft keen echt Holt (sekundäär Xylem) un weert dor nich um as Boom ankeken. En Sunnerrull speelt de Drakenboom (Dracaena).

As en Boom könnt an un for sik bloß man Planten in 50 högere Plantenfamilien utsehn. Gor nich as en Boom utsehn könnt Algen, Mosen, Lelenplanten, Leeschplanten (Iridaceae), Hydrocharitaceae, Orchideen, Chenopodiaceae, Primelplanten, un meist ok de Convolvulaceae, Enzianplanten, Klockenblomenplanten, Körbsplanten (Cucurbitaceae), Doldenplanten, Saxifragaceae, Papaveraceae, Ranunculaceae oder Nelkenplanten (Caryophyllaceae).

Böme kaamt mank de Naaktsamers (Gymnospermen) as Naaktsamers mit Nadelblöer (Coniferophytina) vör. Sunnerlich vun Belang is hier de Unnerklass vun de Nadelböme (Coniferae) ut de Klass Pinatae. Dor speelt besunners dat Geslecht vun de Nadelholtplanten (Pinales) en grote Rull mit de Familien vun de Föhrenplanten (Pinaceae) (Fichten, Föhren, Dannen, Douglasie, Lärchen, Goldlärche), Cupressaceae (Zypressen, Schienzypressen, Thuja, Machandelböme, de Unnerfamilie Taxodiaceae (Mammutboom, Küstensequoie, Oorweltmammutboom, Brookzypresse) un de Familien Podocarpaceae (Podocarpus, Dacrydium), Araucariaceae (Araucarien, Agathis), Taxaceae (Iwe) un Cephalotaxaceae (Koppiwe).

Veel Boomsorten kaamt avers ok binnen de Grupp vun de Todecktsamers (Angiospermen) vör. Ut de verscheden Unnerklassen sünd ganz unnerscheedliche Typen vun Loofböme tostanne kamen. Mit de wichtigsten sünd hier de Hamamelididae mit de Bökenplanten (Fagaceae), wo nich bloß de Böken (Fagus spp.), man ok de Eken (Quercus spp.) un de Eetkastanie (Castanea sativa) to tellen doot. Ok de Barkenplanten (Betulaceae) höört dorhen, mit de Barken un Ellern un de Nootböme (Juglandaceae), de Ulmen (Ulmaceae) un de Muulbeerplanten (Moraceae). To de Unnerklass vun de Rosidae höört de Aaftböme ut de Familie vun de Rosenplanten (Rosaceae), man ok de Leguminosen (Fabales) mit unbannig veel Arden, sunnerlich ut de Tropen. To düsse Grupp höört ok de Geslechter vun de Palisannerböme (Dalbergia) un vun de Robinien mit to. För de Weertschop speelt de Zedrachplanten (Meliaceae) en grote Rull. Dor höört de Geslechter vun de Mahagoniböme (Enthandophragma) un Cedrala mit to un ok de Unnerklass Dilleniidae, wo de Familie vun de Dipterocarpaceae mit bi is un dor wedder dat Geslecht Shorea (Meranti, Bangkirai).

• Woold

To'e Översicht

• Horst Bartels: Gehölzkunde. UTB, Stuttgart 1993. ISBN 3-8252-1720-5
• Helmut J. Braun: Bau und Leben der Bäume. 4. Auflage. Rombach, Freiburg 1998. ISBN 3-7930-9184-8
• Alex Shigo: Die neue Baumbiologie. Thalaker, Bruunswiek 1990. ISBN 3-87815-022-9
• Claus Mattheck: Design in der Natur. Rombach, Freiburg im Breisgau 1997. ISBN 3-7930-9150-3
• Peter Schütt, Hans Joachim Schuck, Bernd Stimm: Lexikon der Forstbotanik. Morphologie, Pathologie, Ökologie und Systematik wichtiger Baumarten. ecomed, Landsberg 1992. ISBN 3-609-65800-2
• Dietrich Böhlmann: Warum Bäume nicht in den Himmel wachsen – Eine Einführung in das Leben unserer Gehölze. Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2009. ISBN 3-494-01420-5

Böker to'n Bestimmen vun de Böme

• Andreas Roloff, Andreas Bärtels: Flora der Gehölze, Bestimmung, Eigenschaften und Verwendung. Ulmer, Stuttgart 2006. ISBN 3-8001-4832-3
• Ulrich Hecker: BLV Handbuch Bäume und Sträucher. BLV Verlag, München 1995. ISBN 3-405-14738-7
• Alan Mitchell, John Wilkinson, Peter Schütt: Pareys Buch der Bäume. Nadel- und Laubbäume in Europa nördlich des Mittelmeeres. (The Trees of Britain and Northern Europe). Paul Parey, Hamborg/Berlin 1987. ISBN 3-490-19518-3

Kulturgeschicht

• Alexander Demandt: Über allen Wipfeln – Der Baum in der Kulturgeschichte. Böhlau, Köln 2002. ISBN 3-412-13501-1
• Doris Laudert: Mythos Baum – Was Bäume uns Menschen bedeuten. Geschichte, Brauchtum, 30 Baumporträts. BLV, München 2001. ISBN 3-405-15350-6
• Graeme Matthews, David Bellamy: Bäume. Eine Weltreise in faszinierenden Fotos. (Trees of the World). BLV, München 1993. ISBN 3-405-14479-5
• Gerd und Marlene Haerkötter: Macht und Magie der Bäume. Sagen - Geschichte - Beschreibungen. Eichborn, Frankfort a. M. 1989. ISBN 3-8218-1226-5
• Fred Hageneder: Die Weisheit der Bäume, Mythos, Geschichte, Heilkraft. Franckh-Kosmos, Stuttgart 2006. ISBN 3-440-10728-0

Bäume. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Boomkunne
• Schaubild, wie en Boomstamm upboot is
• Boom vun dat Johr
• treeland.de - Boom un Holt
• Boombiller ut dat Bildarchiv vun de Universität Basel

Över verscheden Boomarden:

• Boomlist
• Boomlexikon
• för Kinner un Jugendliche
• 680 Tree Fact Sheets, University of Florida