Édouard Manet

 

Édouard Manet keem 1832 in dat Huus Nummer 5 in de Rue des Petits-Augustins (hüüd Rue Bonaparte) in dat Pariser Stadtveertel Saint-Germain-des-Prés to Welt. Dat Geburtshuus befind sück direkt tegenöver vun de Académie des Beaux-Arts dicht bi de Louvre. He entstamm en bürgerlich Familie mit republikaansch Gesinnung. Sien Vader, Auguste Manet, weer Richter un weer Baas vun de Personalafdeelen in dat Justizministerium. De Moder Eugénie-Désirée Manet, boren Fournier, weer de Dochter vun en franzööschen Diplomat, de as Konsul in Göteborg arbeiten de. De sweedsch König Karl XIII. weer een vun de Paten vun de Moder. Eugénie-Désirée Manet de sück bi Huuskonzerten as Singerin hervör. De Öllern harrn arvten Grundbesitt in Gennevilliers, wo Manets Grootvader Börgermeester weer. Dat Huus dor weer de Sömmerseet vun de Familie un de verpacht Lännereen hebbt en gehoben Levensstil mögelk makt. Édouard Manets jüngere Bröers weern de 1833 boren Eugène un de 1835 boren Gustave. De Unkel Edmond-Édouard Fournier hett Édouard Manet un sien Bröer Eugène immer mal weer in den Louvre begleit, um de Kunstwarken dor antokieken.

Van 1838 bit 1844 hett Manet de vun Abbé Poiloup leit Institutsschool in Vaugirard besöcht. Dornah wessel he an dat good ansehn Collège Rollin, dat hüüdige Lycée Jacques Decour, wo he 1848 sien Schoolutbillen afslooten hett. Dor hett he den lateren Journalisiten un Politiker Antonin Proust kennen lernt, mit de hüm en Leven lang Früend bleev. Manet full in de Schooltiet dör slecht Benehmen un ungenöggend Leistungen up. Bi sien Mitschölers weer he aber good ansehn, wiel he vun de Lehrers Karikaturen teken dee. Manets Unkel Fournier hett dat Tekentalent erkannt un hett hüm fakultativen Tekenünnericht an dat Collège Rollin betallt. Manet hett in disse Johren in de Louvre eerste Teknungen nah de Old Meesters anfertigt un hett bi Utflüüg nah Vincennes ok in de free Natuur tekend.

 

Nah Beendigung vun dat Collège Rollin wull Manet de Loopbahn as Marineoffizier inslahn. Sien Öllern hebbt tostimmt, wiel sein Leistungen in’t School nich utrecken deen, um Jurist to wurrn, so as de Vader dat geern hatt harr. Bi de Upnahmprüfung to de Marineschool (École Navale) Enn’ Juli 1848 is Manet aber dörfallen. To de Vörbereitung up en Wedderholungsprüfung in dat Folgejohr hett sück Manet an’ 9. Det´zember 1848 up dat Schoolschipp Le Havre et Guadeloupe inschipp, mit de he to en Reis nah Brasilien upbraken is, de söss Maans düern de. Vun disse Reis sünd tallriek Breefen vun Manet an Verwandten erhollen, in de he vun de Erlebnisse vun de Seereis, vun de Karneval in Rio de Janeiro un vun de brasiliaansch Fruenslüüd berichten de. Up de anner Siet hett he aber ok de Slaveree kritisch bekeken un weer ok besörgt över en mögelke Wedderinföhrung vun de Monarkie in Frankriek. Ok an Bord vun dat Schipp hett Manet Karikaturen tekend. Vun de as ok vun de Karikaturen ut sien Schooltiet is aber nichts erhollen bleven. De Erfahrungen vun de Seereis hebbt Manet aber to den Entsluss brocht, nu doch nich nochmal de Prüfung an de Marineschool to maken, sonnern Maler to wurrn. Manets lateres malerisch Wark besteiht to ruch weg een Teintel ut Meeresansichten, wobi de Reis nah Brasilien seker inspireerend warkt hett.

 

Nah sien Rückkehr ut Brasilien kunn Manet sien Vader dorvan övertüügen, en Utbillen to’n Maler totostimmen. Stuurder weer dat mit de Utwahl vun de Oort vun de Utbildung, wiel Manets Vader de klassisch Utbildung an de Académie des Beaux-Arts wull, Manet sülvst aber lever en Atelierklass bi en Künstler hemm wull. Se hebbt sück denn up dat Atelier vun Thomas Couture eenigt, de mit sien Gemälde Die Römer der Verfallszeit in’ Salon vun 1847 bannig Spood hatt harr. Couture gull to sien Tiet as fortschrittlich Künstler, de vun tallriek jung Maler bewunnert wurr. 1850 fung Édouard Manet hier sien Utbildung, de vör allen in de Arbeit vör levend Modellen bestunn. In de Malklass weern meest 25 bit 30 Schöler, de nicht blots ut Frankriek, sonnern ok ut Düütschland un de USA keemen. De düütsch Maler Anselm Feuerbach weer tietgliek mit Manet in dat Atelier vun Couture, un ok Manets Schoolfrüend Antonin Proust hett den Ünnericht besöcht. Manet bewunner anfangs de Fähigkeiten vun Couture, de tweemal in de Week sien Schöler besöcht hett, um de Fortschritte to begoodachten. Nah etwa een half Johr fung Manet aber an, de unnatüürlich Haltung vun de Modelle un de Lehrmethoden vun Couture to kritiseeren, wat to düchtig un lang anhollend Konflikten führen de. Manet hett denn tosätzlich nahmiddags de Académie Suisse besöcht, um free vun Konventionen to arbeiten. Dorto hett he Gemälde in de Louvre kopeert. Hiervon sünd Die Madonna mit dem Kaninchen un Jupiter und Antiope vun Tizian un dat Selbstbildnis vun Jacopo Tintoretto erhollen. In de Tiet vun de Utbildung hett Manet eenig Studienreisen ünnernommen. So reis he mit Couture un sein Schöler 1853 an de Küst vun de Normandie, um in de free Natur to malen. Manets Vader hett hüm todem eenig Utlandsreisen betallt. 1852 hett Manet dat Rijksmuseum in Amsterdam besöcht, un 1853 folgen die Museen vun Kassel, Dresden, Prag, Wien un München. In Harvst 1853 bereis Manet tosommen mit sien Bröer Eugène Venedig, Rom un Florenz, wo he Tizians Venus von Urbino un dat Bildnis eines jungen Mannes vun Filippino Lippi kopeert hett. 1854 gung he tosommen mit Antonin Proust to Eugène Delacroix, um vun hüm de Erlaubnis to kriegen, de sien Dantebarke to kopeeren. Nah dat Vörbild sünd denn twee Öölbiller vun Manet entstahn. Liekers Manet un Couture sück nich verstahn deen, bleev Manet söss Johr in de Atelierklass, bevör he sück 1856 vun Couture trennt hett un tosommen mit den Deertenmaler Albert de Balleroy en eerst eegen Atelier betruck.

 

Över Manets Schaffen bit 1859, de Tiet, in de de Ateliergemeenschap mit Balleroy in de Rue Lavoisier bestunn, is meest nichts bekannt. En Grund dorför is, dat dat meest kien Upteknungen vun Manet oder sien Tietgenossen to dat Enstahn vun sien fröhe Arbeiten gifft. Erschwert wurrd de Toordnung in de Tiet vun sien fröhe Gemälde todem dör Manets Arbeitswies, bi de he sien Warken över Johren hennweg immer weer överarbeiten de. En Deel vun sien eerst Biller hett he buterdem ok noch vernicht.

De erhollen Biller ut de eerste Johren laaten aber noch kien eegen Stil vun den Künstler erkennen. So kopeer he, as to de Lehrtiet bi Couture, Gemälde vun de ole Meester. Hierünner befinnen sück Arbeiten nah hollännsch Vörbiller as Die Anatomie des Dr. Tulp vun Rembrandt van Rijn oder Der Raucher vun Joos van Craesbeeck un ok Motive vun italieensch Künstler. Bi een wiedere Reis nah Florenz 1857, hett Manet Skizzen vun de Madonna del Sacco nah Fresken vun Andrea del Sarto in de Basilica della Santissima Annunziata tekent. Anner religiös Themen vun de eersten Johren sünd verscheeden Öölskizzen mit Dorstellungen vun Christus un en nich fardig stellt Gemälde Die Auffindung des Moses, vun de hüüd blots en Studie existeert. De oosprüngliche Gemäldeentwurf wurr vun Manet later henn kört schneeden un de Partie mit de weiblich Figur to dat Gemälde Die überraschte Nymphe överarbeit.

To de Früenden, de Manet in de laat 1850ern kennenlehrt hett, hörrn de Maler Edgar Degas un Henri Fantin-Latour, de Manet later mehrere Male porträteert hett. Ok mit de Dichter Charles Baudelaire hett sück Manet in diese Tiet anfrüend. De sien Lyrikzyklus Les Fleurs du Mal hett to sien eerst eegenständig Gemälde Der Absinthtrinker anregt. Baudelaire wedderum hett sien Gedicht La Corde verfaat, nahdem sück Manets Hülp in’t Atelier uphangt harr. Disse Jung weer vörher vun Manet in dat Bild Knabe mit Kirschen porträteert wurrn. Nah dissen Vörfall truck Manet in en eeegen Atelier in de Rue de la Victoire.

 

De 1859 anfangs noch all twee Johren stattfindend Salon de Paris stell för bildend Künstler de wichtigst Mögelkeit dor, offiziell Anererkennung, Beachtung in de Press un potentiell Köper to finnen. Manet hett för sien Premiere in’ Salon dat 1858 anfungen Gemälde Der Absinthtrinker utwählt. Disse levensgroot Dorstellung vun en Pariser Lumpensammler harr en real Person as Vörbild. Malerisch orienteer sück Manet an dat Wark vun de vun hüm bewunnert spaansch Maler Diego Velázquez. De Salonjury hett dat Gemälde aber aflehnt. Blots Juryliddmaat Eugène Delacroix hett sück för Manets Wark utspraken. Manet hett annommen, dat achter de Aflehnung dör de Jury en Intrige vun sien ehmalge Lehrer Thomas Couture stunn, mit de he sück denn endgültig verkracht hett.

 

To de nahfolgend Salon 1861 hett Manet twee Gemälde inreicht, de bei vun de Jury upnommen wurrn. Dat Bild vun de Öllern, in de Traditschoon vun den Realismus vun Louis Le Nain stahnd, harr wohrschienlich nedderlannsch Porträts vun dat 17. Johrhunnert – etwa vun Rembrandt oder Frans Hals – to’n Vörbild. Ofschoons sück de malt Öllern mit dat Gemälde ganz tofräe weern, kreeg dat Gemälde in de Salon kien positiv Kritiken.

Bi dat tweet Gemälde vun Manet för den Salon vun 1861 hannel sück dat um dat Wark Guitarrero (oder Der spanische Sänger). Nah den Misserfolg mit den Pariser Sujet vun den Absinthdrinker hett Manet hoppt mit en nah de damalig Spanienmood entsprekend Motiv up Anerkennung in’t Salon. De ebenfalls vun Diego Velázquez beinfloot Dorstellung vun en singend Gitarrenspeler gull woll eenig Kritiker as överdreeben Realismus, wurrr aber vun anerkannten Maler as Delacroix un Jean-Auguste-Dominique Ingres bewunnert. De Kunstkritiker Théophile Gautier hett besünners de Pinselstreek un de natuurtrüe Farben vun dat Bild hervörhaben. To’n Enn vun de Salon kreeg Manet todem vun de Salonjury as Anerkennung een ehrenvolle Erwähnung. Dör den Spood, de he mit dit Gemälde harr, sammel sück um Manet gau en Grupp vun jung Malers, to de Henri Fantin-Latour, Felix Bracquemond, Charles Émile Auguste Durand (nömmt Carolus-Duran) un Alphonse Legros hörrn deen un de Manet bald as ehrn Anföhrer ansehn hebbt. To dat Ümfeld hörrn todem ok de Schriever Charles Baudelaire, Jules Champfleury un Édmond Duranty.

 

1860 hett Manet sien Öllernhuus verlaaten un betruck tosommen mit de twee Johr öllere nedderlannsch Pianistin Suzanne Leenhoff un de hör Söhn Léon en eerst eegen Wahnung in de Stadtdeel Batignolles. Kennenlehrt harr he Suzanne all 1849, as de sien jüngeren Bröers Klaveerünnericht geven hett. Unklor is, well de Vader vun de 1852 boren Léon weer, de Suzanne in Paris as hör jünger Bröer utgeven wurrn weer. Manets Reis in de Nedderlannen 1852 full mit de Geburt vun Léon tosommen. Völ Schrievers hemm annommen, dat Édouard Manet de Vader weer, de allerdings offiziell blots de Patenunkel vun dat Kind weer. Neere Forschungen vermuten dorgegen, dat Auguste Manet de Vader is, wordör Léon en Halfbröer vun Édouard Manets west weer. Manet, de eerst ok sien Früenden nich vertellt hett, dat he mit Suzanne liiert weer, hett hör eerst 1863 heiraadt, nahdem in’ Vörjohr sien Vader storven weer. Sowohl Léon, as ok Manets Moder, hebbt bit to de Dood vun Manet in de gemeensam Huusholt vun Édouard un Suzanne Manet leevt. De beid Fruen hebbt gemeensam jeder Week en Literarischen Salon führt, to de Gasten as Degas, Fantin-Latour, Bracquemond un Duranty keemen. Ok de Maler Alfred Stevens un Frédéric Bazille, de Komponist Emmanuel Chabrier as ok de Schriever Zacharie Astruc hörrn to de Besöök in dat Huus Manet. Besünners in de 1860er Johren hett Manet tallriek Bildnisse vun Suzusanne un hör Söhn fertigt. Léon Leenhoff weer vun all Familienliddmaaten de vun Manet am fakensten malt.

 

Anners as de meesten vun sein latere impressionistisch Malerkollegen, weer Manet sien Leven lang en övertüügten Stadtbewahner un hett Paris, mit Utnahm vun Studienuphollen in’t Utland oder in de Sömmerferien, selten un nich geern verlaaten. Manet leev nich torüchtrucken in sien Maleratelier, sonnern flaneer – elegant mit Zylinder un Handschen in de Oort vun en Dandy kleedt – jeden Dag dör de Straaten vun sien Geburtsstadt un hett regelmäßig Restaurants, Cafés un Varietés besöcht, in de he mit progressiv Malern, Schriever un Politiker tosommendroop. To disse Künstlerlokalen hörrn anfangs dat Café Guerbois, dat Café de Bade un dat Café Tortoni, in de 1870ern folgten dat Café de la Nouvelle Athènes, de Brasserie Reichshoffen un de Folies Bergère. In dat 1862 entstahn Gruppenporträt Musik im Tuileriengarten stell sück Manet tosommen mit de Maler Albert de Balleroy un Henri Fantin-Latour, de Schrievers Zacharie Astruc, Théophile Gautier un Charles Baudelaire, as ok de Komponist Jacques Offenbach as Deel vun de bürgerlich Pariser Sellschap dor. Musik im Tuileriengarten hörrt to Manets fröhest Biller, in de he la vie moderne - dat modern Leven – thematiseert hett uni s domit en Uproop folgt, de Baudelaire 1859 an de Künstler stellt harr. Dorstellungen vun de vie moderne wurrn in de latere Schaffensjohren för Manets Wark charakteristisch. In dat en Dekade later entstahn Wark Maskenball in der Oper hett Manet dat Sujet vun en Gruppenportäts mit Früenden nochmals nommen, hett dat Geschehen aber in en Binnenruum verleggt.

1862 is ok dat Johr, in dat Manet – anregt dör den Herutgever Alfred Cadart un den Fotografen Félix Chevalier – tosommen mit Bracquemond, Fantin-Latour, Alphonse Legros, Johan Barthold Jongkind un Augustin Théodule Ribot de Societé des Aquafortistes begründ hett. Disse Künstlervereenigung harr sück de Förderung vun de Radeerkunst To’n Ziel sett. Manet hett vör allen in de 1860er Johren Radierungen nah sien Gemälde fertigt, vun de eenige ok verapenlicht wurrn.

 

Spaansch Maleree funn vör dat 19. Johrhunnert meest kien Beachtung in Frankriek, deren Künstler sück överwiegend an de italieensch Kunst orienteeren deen. Dat änner sück Anfang vun dat Johrhunnert, as in un nah de Napoleonisch Kriege up de Iberisch Halfinsel spaansch Kunstwarken as Beutekunst vörövergahnd in den Louvre keemen. Dartig Johr later weer Bürgerkönig Louis-Philippe vun de Kunst in Spanien sünners andaan. Sien Sammlung vun spaansch Maleree weer van 1838 bit 1848 as Galerie Espagnole in’ Louvre utstellt. As Upwassender moot ok Édouard Manet disse Sammlung bi sien Besöken in’ Louvre seen hemm. Richtig in Mood keem dat aber siet den 1850er Johren, nahdem Napoleon III. de ut Spanien stammend Eugénie de Montijo heiraadt harr. En Höhepunkt vun disse Spanienmood stell Anfang vun de 1860er Johren de Gastspelen vun en Danstrupp vun dat Teatro Real de Madrid dor, de sein Vörstellungen vun dat Publikum – to dat ok Édouard Manet hörrn – begeistert upnahmen hett.

 

Dör den Spood mit den spanischen Sänger in’ Salon vun 1861 motiveert un dör de allgemeen för all dat, wat mit Spanien to do harr, beinfloot, hett sück Manet denn starker spaanschen Motiven towendt. Sien Mademoiselle V... im Kostüm einer Stierkämpferin van 1862 wiest aber kien echte Spanierin, sonnern Manets leevstes Modell vun de 1860er Johren – de Franzöösche Victorine Meurent – in en Phantasiekostum, dat spaansch wirken sull. Original spaansche Kleedasch hett aber sien Bröer Gustave dragen, as he hüm 1863 in Junger Mann im Majo-Kostüm“ porträteert hett. Spaansche Modelle funn Manet in de Dansertrupp vun dat Teatro Real, de he in Das spanische Ballett as Grupp malt hett. Doröver rut hett he vun de Solisten Mariano Camprubi un de as Lola de Valence bekannt Lola Melea Eenzelporträts anfertigt. Manet hett Lola de Valence, de Baudelaire as en „Schönheit düsteren und zugleich lebendigen Charakters“ beschreev, nah dat Vörbild Porträt der Herzogin von Alba vun Francisco de Goya. De maskuline Schönheit vun Lola de Valence broch Manets Früend Zacharie Astruc to en Serenade, deren Text und Musik he verfaat hett. Manet hett en Lithographie nah sien Gemälde Lola de Valence för den Ümschlag vun de druckt Version vun de Serenade tekent.

De spaansche Maleree bleev för Manet bit to sien Laatwark en andüernd Inspirationsborn. Dorbi nehm Diego Velázquez en zentraal Rull in, aber ok Motive vun Francisco de Goya finnen sück faken as Vörbiller in Manets Wark; af un an is de Infloot vun El Greco to föhlen. De Maler Murillo, Ribera un Zurbarán hebbt för Manets Wark hingegen kien nennenswert Rull speelt.

 

In de kommend Jahren is he in de Pariser Salon und groot Aflehnung stött. Sien Bild Das Frühstück im Grünen gull as en Sammlung vun „hässlichen nackten Frauenzimmern“, dat ut Rücksicht up dat sittliche Föhlen un wegen de roh Maakoort vun de Salon torüchwiest wurr. 1863 wurr dat Bild in de Salon der Zurückgewiesenen (Salon des Refusés) utstellt. In dat Johr 1865 wurr dat Bild Olympia in’ Salon to en groo Schandal.

Bald funn sück en Reeg vun gliekgesinnt Naturalisten, von de sück allmählich Impressionisten afspalt hebbt. Up junge Künstler harr Manet grooten Infloot, ofschons he offiziell meest blots Aflehnung afkreeg. Den jungen Künstlern vun de Impressionismus weer Manet früendschaplich verbunnen, hett sück aber sülvst disse Stilrichtung nie togehörig föhlt.

Grafiken, Landschapsbiller, Porträts un Stillleben hebbt sien Wark kumplett makt. To de hüm an meesten charakteriseerend Biller hörnn: Der tote Mann, Das Kind mit dem Degen, Olympia, Das spanische Ballett, Die Eisenbahn, Das Café-Concert, Die Canotiers von Argenteuil, Die Wäsche (1876), dat Porträt vun sien Gesinnungsfrüend Zola, Der gute Trunk un Die Bar in den Folies-Bergère (1882).

För dat Bildnis M. Henri Rochefort wurr Manet 1882 in’ Salon mit en Medaille tweet Klass uttekent. In dat glieker Johr wurr he to’n Ridder vun de Ehrenlegion ernannt.

 

1870 keem de levenslang Früendschap mit Édmond Duranty in en körtfristig Krise, nahdem Duranty en gliekermaaten knapp as ok kritisch Utstellungskritik in de Paris-Journal verapenlicht harr. Manet hett hüm doruphenn in’ Guerbois en an de Ohren hauen un hett sück mit Duranty an’ 23. Februar 1870 in de Wald vun Saint-Germain to’n Degenduell drapen. Nahdem Duranty licht an de Böst verwunnd wurrn weer, keemen beid överin, dat de Ehr nu weer herstellt weer. All Bedeeligten, woto ok Manets Sekundant Émile Zola hörr, hebbt anschließend to de Legendenbildung vun dit Geschehnis in de Künstlerveertel vun Batignolles und Montmartre bidragen.

Manet hett Berthe Morisot, de as en vun de bekannst Malerinnen vun de Impressionismus gellt, kennenlehrt un hett hör tüschen 1872 un 1874 mehrfak malt. Af 1874 weer Manet över sien Bröer Eugène mit Morisot verschwägert.

Siet Enn’ vun de 1870er Jahre hett Manet an Syphilis leeden. An’ 20. April 1883 wurr hüm dat linke Been amputeert. An’ 30. April 1883 is he in Paris storven un wurr up den Karkhoff Passy bisett.

De apenlich Meenung över sien Kunst wurr eerst een Johr nah sien Dood na en Utstellung vun sien Levenswark positiver, getreu dem Motto: blots dood Erneuerer sünd good Neuerer.

Disse Liste enthollt 39 Warken vun Manet, de en repräsentativen Dweersnitt dör sien Wark dorstellen. De Utwahl nehm Manet sülvst vör. Dat sünd all Warken, de he to de Salon de Paris inreicht hett (ok de vun de Salonjury aflehnt Warken).

Bild	Titel	Entstahn	Grött, Material	Salon de Paris	Sammlung/Besitzer
	De Absinthdrinker	1858-59	178 × 103 cm, Ööl up Lienwand	1859 aflehnt	Ny Carlsberg Glyptotek in Kopenhagen
	Bild vun de Öllern	1860	110 × 90 cm, Ööl up Lienwand	1861	Musée d’Orsay in Paris
	De spaanisch Singer	1860	147,3 × 114,3 cm, Ööl up Lienwand	1861	Metropolitan Museum of Art in New York
	Mademoiselle V... in dat Kostüm vun en Stierkämperin	1862	165,1 × 127.6 cm, Ööl up Lienwand	1863 aflehnt	Metropolitan Museum of Art in New York
	Jung Mann in en Majo-Kostüm	1862	188 × 125 cm, Ööl up Lienwand	1863 aflehnt	Metropolitan Museum of Art in New York
	Dat Fröhstück in' Gröön	1863	208 × 264 cm, Ööl up Lienwand	1863 aflehnt	Musée d’Orsay in Paris
	Olympia	1863	130,5 × 190 cm, Ööl up Lienwand	1865	Musée d’Orsay in Paris
	De Stierkamp, Fragment ut Episode ut en Stierkamp	1864	48 × 108 cm, Ööl up Lienwand	1864	Frick Collection in New York
	Dood Torero, Fragment ut Episode ut en Stierkamp	1864	76 × 153,3 cm, Ööl up Lienwand	1864	National Gallery of Art in Washington D. C.
	Dood Christus vun Engeln hollen	1864	179 × 150 cm, Ööl up Lienwand	1864	Metropolitan Museum of Art in New York
	Seegefecht tüschen de Kearsage un de Alabama	1864	134 × 127 cm, Ööl up Lienwand	1872	Museum of Art in Philadelphia
	Verspottung Christi	1864-65	190,8 × 148,3 cm, Ööl up Lienwand	1865	Art Institute in Chicago
	De tragische Schauspeler	1865	187,2 × 108,1 cm, Ööl up Lienwand	1866 aflehnt	National Gallery of Art in Washington D. C.
	Pieper	1866	161 × 97 cm, Ööl up Lienwand	1866 aflehnt	Musée d’Orsay in Paris
	Jung Daam mit Papagei	1866	185,1 × 128,6 cm, Ööl up Lienwand	1868	Metropolitan Museum of Art in New York
	Porträt Zola Musée d'Orsay, Paris	1867-68	146 × 114 cm, Ööl up Lienwand	1868	Musée d’Orsay in Paris
	De Balkon	1868	169 × 125 cm, Ööl up Lienwand	1869	Musée d’Orsay in Paris
	Dat Fröhstück in't Atelier	1868	118 × 153,9 cm, Ööl up Lienwand	1869	Neue Pinakothek in München
	Dat Doodscheeten vun Kaiser Maximilian vun Mexiko	1868-69	252 × 305 cm, Ööl up Lienwand	1869 abgelehnt	Kunsthalle in Mannheim
	De Ruhepaus	1869	148 × 113 cm, Ööl up Lienwand	1873	Rhode Island School of Design Museum in Providence
	Porträt Eva Gonzalès	1869-70	191 × 133 cm, Ööl up Lienwand	1870	National Gallery in London un Dublin City Gallery The Hugh Lane in Dublin
	De Musikstünn	1870	141 × 173,1 cm, Ööl up Lienwand	1870	Museum of Fine Arts in Boston
	Dat goode Bockbeer	1873	94,6 × 83 cm, Ööl up Lienwand	1873	Museum of Art in Philadelphia
	De Iesenbahn	1873	93 × 114 cm, Ööl up Lienwand	1874	National Gallery of Art in Washington D. C.
	Die Schwollkers	1873	66 × 81 cm, Ööl up Lienwand	1874 aflehnt	Stiftung Sammlung E. G. Bührle in Zürich
	Maskenball in de Oper	1873	59 × 72,5 cm, Ööl up Lienwand	1874 aflehnt	National Gallery of Art in Washington D. C.
	Argenteuil	1874	149 × 115 cm, Ööl up Lienwand	1875	Musée des Beaux-Arts in Tournai
	In't Boot	1874	97,2 × 130,2 cm, Ööl up Lienwand	1879	Metropolitan Museum of Art in New York
	De Wasch	1875	145 x 115 cm, Ööl up Lienwand	1876	Barnes Foundation in Merion bi Philadelphia
	De Künstler	1875	193 × 130 cm, Ööl ip Lienwand	1876	Museu de Arte in São Paulo
	Faure in de Rull vun den Hamlet	1877	196 × 131 cm, Ööl up Lienwand	1877	Museum Folkwang in Essen
	Nana	1877	154 × 115 cm, Ööl up Lienwand	1877 aflehnt	Kunsthall in Hamborg
	In' Wintergoorden	1879	115 × 150 cm, Ööl up Lienwand	1879	Alte Nationalgalerie in Berlin
	Bi Pere Lathuille	1879	92 × 112 cm, Ööl up Lienwand	1880	Musée des Beaux-Arts in Tournai
	Porträt Antonin Proust	1880	129,9 × 95,9 cm, Ööl up Lienwand	1880	Museum of Art in Toledo (Ohio)
	Pertuiset as Löwenjäger	1880-81	150 × 170 cm, Ööl up Lienwand	1881	Museu de Arte in São Paulo
	Porträt Rochefort	1881	82 × 67 cm, Ööl up Lienwand	1881	Kunsthall in Hamborg
	Dat Fröhjohr	1881	73 × 51 cm, Ööl up Lienwand	1882	Privatsammlung
	Bar in den Folies Bergère	1881-82	96 × 130 cm, Ööl up Lienwand	1882	Courtauld Institute of Art in London

• Bazire: Édouard Manet (1884)

• Didier Baussy-Oulianoff: Edouard Manet, Dokumentation 55 Min., Arthaus Musik GmbH 2008 (1989), ISBN 978-3-939873-28-0

• Manet up Commons
• Manet bi Artfacts.det
• Manet in de Katalog vun de Deutsche Nationalbibliothek
• Manets Warken bi Zeno-org