Torri

Torri huwa struttura għolja, twila aktar milli wiesgħa, ħafna drabi b'fattur sinifikanti. It-torrijiet huma distinti mill-arbli min-nuqqas ventijiet u huma għalhekk, flimkien ma' bini għoli, strutturi li jsostnu lilhom infushom bla appoġġ ta' xejn.

It-torrijiet huma speċifikament distinti mill-bini peress li huma mibnija mhux biex ikunu abitabbli iżda biex jaqdu funzjonijiet oħra bl-użu tal-għoli tat-torri. Pereżempju, l-għoli ta' torri tal-arloġġ itejjeb il-viżibilità tal-arloġġ, u l-għoli ta' torri f'bini fortifikat bħal kastell iżid il-viżibilità tal-inħawi għal skopijiet difensivi. Torrijiet jistgħu jinbnew ukoll għal skopijiet ta' osservazzjoni, divertiment, jew telekomunikazzjoni. Torri jista' jkun struttura waħeda jew ikun sostnut minn bini maġenbu, jew jista' jkun karatteristika fuq struttura jew bini akbar.

It-terminu Latin turris flimkien mal-Grieg τύρσις kien misluf minn lingwa Mediterranja pre-Indo-Ewropea, konnessa mat-toponimu Illirju Βου-δοργίς. Bit-toponimi Lidjani Τύρρα, Τύρσα, ġie konness mal-etnonimu Τυρρήνιοι kif ukoll ma’ Tusci (minn *Turs-ci ), l-ismijiet Griegi u Latini għall-Etruskani (Kretschmer Glotta 22, 110ff. ) It-terminu fl-Ingliż Qadim torr ġej mil-Latin turris permezz tal-Franċiż Qadim tor.

It-torrijiet ilhom jintużaw mill-umanità minn żminijiet preistoriċi. L-eqdem magħruf jista' jkun it-torri ċirkolari tal-ġebel fil-ħitan ta' Ġeriko Neolitiku (8000 QK). Uħud mill-ewwel torrijiet kienu żiggurati, li eżistew fl-arkitettura Sumerjana mir-4 millennju QK. L-aktar żiggurati famużi jinkludu ż-Żiggurat Sumerjan ta' Ur, mibni fit-3 millennju QK, u l-Etemenanki, wieħed mill-aktar eżempji famużi tal-arkitettura Babilonjana.

Uħud mill-eżempji l-aktar kmieni li baqgħu ħajjin huma l-istrutturi tal-<i>broch</i> fit-Tramuntana tal-Iskozja, li huma torrijiet konikali. Dawn u eżempji oħra mill-kulturi Feniċi u Rumani enfasizzaw l-użu ta' torri fil-fortifikazzjoni u rwoli ta' sentinella jew għassa. Pereżempju, l-isem tal-belt Marokkina ta' Mogador, imwaqqfa fl-ewwel millennju QK, ġej mill-kelma Feniċi għal torri tal-għassa ('migdol'). Ir-Rumani użaw torrijiet ottagonali^[1] bħala elementi tal-Palazz ta' Djoklezjan fil-Kroazja, liema monument imur lura għal madwar 300 WK, filwaqt li l-Ħitan Servijani (4 seklu QK) u l-Ħitan Aureliani (3 seklu WK) kienu jidhru kwadri. Iċ-Ċiniżi użaw it-torrijiet bħala elementi integrati tal-Ħajt il-Kbir taċ-Ċina fl-210 QK matul id- Dinastija Qin. Torrijiet kienu wkoll element importanti tal-kastelli.

Torrijiet oħra magħrufa sew jinkludu t-Torri Inklinat ta’ Pisa mibni mill-1173 sal-1372, iż-Żewġ Torrijiet f’Bologna mibnija mill-1109 sal-1119 u t-Torrijiet ta’ Pavia (25 minnhom għadhom eżistenti sal-lum), mibnija bejn is-seklu 11 u t-13, kollha fl-Italja.

It-Torrijiet tal-Ħimalaja huma torrijiet tal-ġebel li jinsabu prinċipalment fit-Tibet, mibnija bejn wieħed u ieħor bejn is-seklu 14 u 15.^[2]

Sa ċertu għoli, torri jista' jsir bl-istruttura ta' appoġġ b'ġnub paralleli. Madankollu, 'il fuq minn ċertu għoli, it-tagħbija kompressiva tal-materjal tinqabeż, u t-torri ma jreġġix. Dan jista' jiġi evitat jekk l-istruttura ta' appoġġ tat-torri tonqos hekk kif titla' mal-bini.

It-tieni limitu huwa dak tal-isfrundar—l-istruttura teħtieġ ebusija biżżejjed biex tevita li tkisser taħt it-tagħbijiet li tiffaċċja, speċjalment dawk minħabba l-irjieħ. Ħafna torrijiet għoljin ħafna għandhom l-istrutturi ta' appoġġ tagħhom fil-periferija tal-bini, għax b'hekk tiżdied ħafna l-ebusija ġenerali tal-istruttura.

It-tielet limitu huwa dinamiku; torri huwa soġġett għal irjieħ li jvarjaw, tixrid ta’ vortiċi, disturbi siżmiċi eċċ. Dawn spiss jiġu ttrattati permezz ta' tlaqqiegħa ta' saħħa u ebusija sempliċi, kif ukoll f'xi każijiet kontrolli tal-massa sintonizzazati biex itaffu l-movimenti. Il-varjazzjoni jew it-tnaqqis tal-parti ta' barra tat-torri fl-għoli tevita vibrazzjonijiet minħabba t-twaqqigħ tal-vortiċi li jseħħu tul il-bini kollu simultanjament.

Għalkemm mhux definiti b'mod korrett bħala torrijiet, ħafna bini modern għoli (b'mod partikolari skyscraper) spiss ikollhom il-kelma 'torri' f'isimhom jew jissejħu 'torrijiet' b'mod kolokjali. Skyscrapers huma kklassifikati aħjar bħala 'bini'. Fir-Renju Unit, bini domestiku għoli jissejjaħ tower blocks. Fl- Istati Uniti, il-World Trade Center oriġinali kellu l-laqam tat-Twin Towers, isem kondiviż mal-Petronas Twin Towers f'Kuala Lumpur.

Matul l-istorja, it-torri pprovda lill-utenti tiegħu b'vantaġġ fl-istħarriġ tal-pożizzjonijiet difensivi u l-kisba ħarsin aħjar lejn iż-żoni tal-madwar, inklużi l-kampijiet tal-battalja. Dan ukoll għax kienu jkunu mibnija fuq ħitan difensivi, jew imresqa ħdejn mira (bħal fil-każ tat- torri għall-assedju). Illum, torrijiet ta' użu strateġiku għadhom jintużaw fil-ħabsijiet, kampijiet militari, u perimetri difensivi.

Billi juża l-gravità biex tmexxi oġġetti jew sustanzi 'l isfel, torri jista' jintuża biex jaħżen oġġetti jew likwidi bħal silo jew torri tal-ilma, jew jimmira biex iwaddab oġġett lejn l-art bħal torri tat-tħaffir.

Storikament, torrijiet sempliċi bħal fanali, kampnari, torrijiet tal-arloġġ, torrijiet tas-sinjali u minareti ntużaw biex jikkomunikaw informazzjoni fuq distanzi akbar. F'dawn l-aħħar snin, l-arbli tar-radju u t-torrijiet tat-telefon ċellulari jiffaċilitaw il-komunikazzjoni billi jespandu l-firxa tat-trasmettitur. In-CN Tower f'Toronto, Ontario, il-Kanada nbena bħala torri tal-komunikazzjoni, bil-kapaċità li jaġixxi kemm bħala trasmettitur kif ukoll bħala ripetitur.

It-torrijiet jistgħu jintużaw ukoll biex isostnu l-pontijiet, u jistgħu jilħqu għoli li jħabbata ma' wħud mill-ogħla bini 'l fuq mill-ilma. L-użu tagħhom huwa l-aktar prevalenti fil-pontijiet ta' sospensjoni u l-pontijiet bil-kejbil. L-użu tal-pilun, struttura ta' torri sempliċi, għen ukoll biex jinbnew pontijiet tal-ferroviji, sistemi ta' transitu tal-massa, u portijiet.

It-torrijiet tal-kontroll jintużaw biex jagħtu viżibilità fid-direzzjoni t-traffiku tal-avjazzjoni.

• 
  It-Torri ta' Galata, imsejjaħ ukoll Christea Turris (it-Torri ta' Kristu bil-Latin), inbena fl-1348 E.K. mir-Ġenova kolonja f'Kostantinopli.
• 
  Torri tal-ilma modern tipiku f'Carmel, Indiana, l-Istati Uniti
• 
  Näsinneula, torri ta' osservazzjoni f'Tampere, Finlandja, bil-lejl
• 
  Torri tal-Għassa fil-barriera Iżraeljana tax-Xatt tal-Punent
• 
  L-uniku pont li huwa membru tal-Federazzjoni Dinjija tat-Torrijiet il-Kbar: Most SNP, Bratislava, Slovakkja
• 
  Torrijiet militari medjevali minn Ingushetia, Muntanji Caucas

• 
  Lifeguard tower, Asprovalta (Greċja)
• 
  It-torrijiet tat-turbini tar-riħ
• 
  Torri l-Abjad (Brixen)-Italja mibnija fl-1591
• 
  Uħud mit-Torrijiet ta' Pavia, seklu 11-13
• 
  It-Torri Aulanko fir-Riserva Naturali Aulanko f'Hämeenlinna, il-Finlandja
• 
  Torri Iżlamiku ta' Rassef, Almussafes