Chrisye

Chrisye dilahirkan Christian Rahardi di Jakarta pada 16 September 1949 kepada Laurens Rahadi, seorang usahawan Cina-Betawi, dan Hanna Rahadi, seorang suri rumah Cina-Sunda.^[1] Beliau merupakan anak kedua daripada tiga orang adik-beradik yang kesemuanya lelaki dilahirkan kepada pasangan itu;^[2][3] abangnya ialah Joris dan adiknya ialah Vicky. Keluarga berkenaan tinggal di Jalan Talang berhampiran Menteng, Jakarta Pusat, sehingga 1954, apabila mereka berpindah ke Jalan Pegangsaan (juga dalam Menteng).^[1]

Ketika menghadiri Sekolah Menengah GIKI, Chrisye berkenalan dengan keluarga Nasution yang berdekatan; beliau menjadi rapat dengan Bamid Gauri, dengannya beliau bermain badminton dan layang-layang.^[4] Beliau juga mula mendengar koleksi rakaman bapanya, menyanyi bersama-sama lagu-lagu oleh Bing Crosby, Frank Sinatra, Nat King Cole, dan Dean Martin.^[1][5] Selepas menamatkan pengajian di sekolah rendah, Chrisye menghadiri Sekolah Pertengahan Kristian III Diponegoro.^[4]

Beatlemania mencapai Indonesia manakala Chrisye berada di SMA PSKD Menteng, dan meningkatkan minatnya dalam bidang muzik.^[6] Menjawab keinginan Chrisye untuk bermain alat muzik, bapanya membelikan gitar; Chrisye memilih gitar bes, kerana menganggap ia yang paling mudah untuk menguasai. Kerana mereka tidak boleh membaca muzik, Chrisye dan Joris belajar untuk bermain dengan mengiringi rekod bapa mereka dan lagu-lagu yang dirakam daripada radio.^[7][8] Pada masa mereka mula bermain di acara-acara sekolah, dengan vokal oleh Chrisye.^[7] Dalam tempoh ini beliau mula merokok di sekolah; apabila ditangkap, beliau telah dihukum oleh dipaksa untuk menghisap lapan batang rokok sekali gus, di hadapan murid-murid. Walau bagaimanapun, ini gagal menyembuhkan tabiat dan beliau akhirnya menjadi seorang perokok tegar.^[7]

Pada pertengahan 1960-an, adik-beradik Nasution menubuhkan sebuah kumpulan muzik; Chrisye dan Joris melihat mereka memainkan lagu-lagu oleh Uriah Heep dan Blood, Sweat & Tears.^[9] Pada tahun 1968 Chrisye berdaftar di Universiti Kristian Indonesia (UKI) untuk memenuhi hasrat bapanya bahawa beliau menjadi seorang jurutera. Sekitar tahun 1969, bagaimanapun, Gauri menjemput beliau untuk menyertai kugiran Nasution, Sabda Nada, sebagai gantian untuk pemain bass mereka Eddi Odek yang sedang sakit.^[8][10] Tertarik dengan persembahan beliau, Nasution meminta beliau untuk kekal sebagai seorang anggota tetap. Kumpulan itu mempunyai gig biasa di Mini Disko di Jalan Juanda dan bergerak bebas pada majlis hari lahir dan perkahwinan.^[10] Apabila Chrisye mempunyai peluang untuk menyanyi semasa menyanyikan lagu saduran, beliau cuba untuk berbunyi sebanyak seperti artis asal kerana beliau boleh melakukannya.^[11]

Kumpulan itu telah bertukar nama sebagai Gipsy pada tahun 1969, yang mereka dianggap lebih macho dan berbunyi Barat.^[2][8] Jadual untuk band ini, yang tidak mempunyai pengurus, menjadi semakin sibuk, kerana mereka telah mula memberikan persembahan yang tetap di Taman Ismail Marzuki.^[2][12] Hasilnya, Chrisye telah memilih untuk keluar dari UKI; pada tahun 1970 beliau telah dipindahkan ke Akademi Pelancongan Trisakti, di mana beliau menganggap jadual pengajian untuk menjadi lebih fleksibel.^[12]

Pada tahun 1972 Pontjo Nasution menawarkan Chrisye peluang untuk bermain di New York. Walaupun gembira, Chrisye takut untuk memberitahu bapanya yang beliau fikir akan menolak idea. Beliau akhirnya jatuh sakit selama beberapa bulan, di mana masa yang seluruh band berlepas ke New York.^[13] Selepas Chrisye membincangkan kebimbangan beliau dengan Joris dan ibunya, bapanya bersetuju bahawa dia boleh keluar dari kolej untuk menyertai Gipsy. Selepas kesihatannya semakin baik, pada pertengahan tahun 1973, beliau meninggalkan dengan Pontjo mencari Gipsy di New York.^[14] Pada tahun yang sama beliau digugurkan daripada Trisakti.^[8]

Semasa di New York, Gipsy membuat persembahan di Restoran Ramayana,^[2] yang dimiliki oleh syarikat gas Indonesia Pertamina. Band itu yang ditempatkan di sebuah apartmen di Fifth Avenue, mengadakan persembahan di New York selama hampir setahun, menyediakan muzik Indonesia dan menyanyikan lagu dendangan Procol Harum, King Crimson, Emerson, Lake & Palmer, Genesis dan Blood, Sweat & Tears. Walaupun Chrisye kecewa bahawa beliau tidak dapat menyatakan dirinya sepenuhnya melalui lagu penutup, beliau terus bekerja.^[15]

Apabila kembali ke Indonesia pada akhir 1973 Gauri dan adiknya Keenan memperkenalkan Chrisye kepada anak bekas Presiden Sukarno, penulis lagu Guruh Sukarnoputra. Apabila Nasution bekerja dengan Guruh sebagai persediaan untuk projek mereka seterusnya, Chrisye mula menulis lagu sendiri; dengan berbuat demikian beliau berkata bahawa beliau mempunyai masalah dengan lirik yang termasuk konsonan keras, dan bekerja untuk mengelakkan mereka.^[16] Pada tahun berikutnya, beliau kembali ke New York dengan band lain, The Pro. Pada pertengahan tahun 1975, dengan beberapa minggu dalam kontraknya, ibu bapa Chrisye menerima panggilan dari Jakarta untuk memberitahunya bahawa adiknya Vicky telah meninggal dunia akibat jangkitan perut. Tidak dapat pulang ke rumah dengan segera, Chrisye mdipengaruhi oleh pemikiran keluarganya dan mula menghadapi kesukaran. Apabila band ini pulang ke Indonesia, Chrisye "menangis untuk jangka masa penerbangan" dan tenggelam ke dalam kemelesetan.^[17]

Chrisye berhenti bermain sama sekali sehingga Nasution menjemput beliau untuk menyertai semula Gipsy untuk projek baru mereka dengan Guruh, yang menawarkan Chrisye beberapa lagu di mana beliau akan menjadi penyanyi utama, dengan lirik ditulis khas untuknya. Mengatasi kemurungan, beliau menyertai kumpulan itu kerana mereka berlatih di rumah Guruh dalam Kebayoran Baru, Jakarta Selatan. Band ini sering meraptai lewat malam; projek indie bercampur rock Barat dan gamelan Bali dan dihasilkan secara kolaboratif.^[2][18] Rakaman dijalankan pada pertengahan tahun 1975, dengan hanya empat lagu siap dalam beberapa bulan pertama. Ia dikeluarkan kepada pujian kritis pada tahun 1976, dengan keluaran sebanyak 5000 naskhah.^[2][19] Kejayaan Guruh Gipsy meyakinkan Chrisye bahawa beliau boleh menyanyi secara solo.^[20]

Pada akhir 1976 Chrisye telah didatangi oleh penulis lagu Jockie Soerjoprajogo dan Imran Amir, ketua Prambors Radio, yang meminta beliau untuk menyediakan vokal untuk Pertandingan Menggubah Lagu Remaja Prambors Radio; Chrisye enggan, kerana dia tidak mahu menyanyi sebuah lagu pop Indonesia. Beberapa hari kemudian Sys NS, seorang kakitangan Prambors, mendekati Chrisye ketika beliau bertemu dengan Guruh dan Eros Djarot. Sys menekankan bahawa Prambors memerlukan Chrisye untuk "Lilin-Lilin Kecil", digubah oleh James F. Sundah. Setelah mendengar lirik, Chrisye bersetuju.^[21] Lagu ini dirakamkan di Studio Irama Mas di Pluit, Jakarta Utara,^[22] dan disertakan di dalam album dengan pemenang pertandingan lain. Pada asalnya, trek yang kesembilan, "Lilin-Lilin Kecil" telah diletakkan dalam kedudukan utama untuk meningkatkan kebolehpasaran album selepas format asal dijual dengan baik. Lagu ini kemudian mengambil kira, menerima banyak putaran radio;^[21][23] album ini merupakan jualan terbaik tahun ini.^[24]

Selepas kejayaan "Lilin-Lilin Kecil", pada pertengahan 1977 Pramaqua Records mendekati Chrisye dan menawarkannya kontrak untuk album, Jurang Pemisah. Bekerja dengan Jockie, Ian Antono dan Teddy Sujaya, Chrisye merakamkan tujuh lagu untuk album; Jockie membuat dua lagi.^[25] Walaupun beliau gembira dengan keputusan dan mempunyai harapan yang tinggi untuk album, Pramaqua memutuskan ia tidak berdaya maju secara komersial dan enggan mempromosikannya sehingga album Chrisye berikutnya, Badai Pasti Berlalu. Selepas percubaan yang gagal untuk membeli semua saham, album ini dikeluarkan, tetapi kerana orang ramai menganggapnya sebagai kesinambungan kepada Badai Pasti Berlalu, jualan hambar.^[26] Walaupun kaset mencapai stesen radio di seluruh negara, Chrisye kemudiannya menggambarkan album sebagai menjual "dengan hangat-hangat tahi ayam".^[25][26]

Pada tahun yang sama, Chrisye dan beberapa artis termasuk Eros dan Jockie merakamkan runut bunyi untuk filem Badai Pasti Berlalu selama lebih dua bulan.^[27] Selepas runut bunyi itu memenangi Anugerah Citra di Festival Filem Indonesia 1978, Studio Irama Mas mendekati kumpulan itu untuk menerbitkan album runut bunyi dengan bayaran yang rata.^[27] Dengan Chrisye dan Berlian Hutauruk pada vokal, lagu itu diterbitkan semula dalam bentuk album di Pluit lebih 21 hari.^[27][28] Ia dikeluarkan di bawah nama yang sama seperti filem, dengan gambar pelakon Christine Hakim pada kulit album. Album ini termasuk kredit penulisan lagu pertama Chrisye, "Merepih Alam",^[23] tetapi jualannya "bertakung" untuk minggu pertama sehingga stesen radio mula memainkan lagu tersebut.^[29]

Suara tenor Chrisye dan persembahan dalam Badai Pasti Berlalu membawa Amin Widjaja dari Musica Studios meminta beliau untuk mendaftar dengan Musica; Widjaja telah mengakap beliau sejak penerbitan Guruh Gipsy. Chrisye bersetuju dengan syarat beliau membenarkan kebebasan kreatif, yang Widjaja berat hati bersetuju.^[30] Pada Mei 1978 Chrisye memulakan rakaman album pertamanya dengan syarikat rakaman itu, Sabda Alam, menggabungkan beberapa lagu oleh artis-artis lain dan beberapa ditulis olehnya sendiri, termasuk tajuk lagu.^[26][31] Beliau merakamkannya selepas berkurung dalam studio dengan jurutera bunyi dan penggubah; walaupun Amin mahu untuk memantau tugas mereka, Chrisye enggan membenarkannya masuk.^[31] Album ini banyak dipengaruhi oleh Badai Pasti Berlalu dan lukisan pada teknik landasan berkembar dipelopori oleh The Beatles (di mana vokal dirakamkan dua kali untuk mencapai bunyi yang lebih penuh), telah dikeluarkan pada Ogos tahun itu.^[31][32] Banyak dipromosikan dalam kempen di mana Chrisye telah ditemuramah di stesen televisyen nasional TVRI dan di radio, album itu akhirnya terjual 400,000 naskhah.^[33][34]

Pada tahun berikutnya Chrisye merakamkan Percik Pesona dengan Jockie. Diterbitkan selepas kematian Amin, album yang menampilkan lagu ditulis oleh kawan rapat Chrisye, Junaidi Salat, serta Jockie dan Guruh. Tajuk album itu telah dipilih berdasarkan undian; lagu tituler tidak dikeluarkan sebagai single. Percik Pesona, dikeluarkan pada Ogos 1979, merupakan kegagalan kritikal dan komersial.^[32][35] Selepas membincangkan isu ini dengan artis-artis lain, Chrisye menyalahkan kegagalan album itu pada persamaan untuk Badai Pasti Berlalu. Akibatnya, berikutan tempoh renungan, beliau mula mengembangkan sayap ke genre yang berbeza.^[35] Pada tahun yang sama beliau menjadi panel Pertandingan Menggubah Lagu Remaja Prambors yang diadakan pada 5 Mei.^[36]

Selepas membuat keputusan yang lagu-lagu pop romantis dipengaruhi oleh mudah mendengar akan sesuai dengan beliau yang terbaik, Chrisye memulakan rakaman album baharu, Puspa Indah. Semua tetapi salah satu lagu telah digubah oleh Guruh Sukarnoputra; Album itu juga mengenengahkan lagu bahasa Inggeris "To My Friends on Legian Beach". Dua daripada lagu-lagu, "Galih dan Ratna" dan "Gita Cinta", telah digunakan dalam filem 1979 Gita Cinta dari SMA (Lagu Cinta dari Sekolah Menengah); Chrisye memainkan peranan kecil dalam sekuel filem itu, Puspa Indah Taman Hati, sebagai penyanyi. Sebahagiannya dicetuskan oleh populariti filem itu, Puspa Indah telah diterima dengan baik dan dijual dengan baik; "Galih dan Ratna" dan "Gita Cinta", dikeluarkan sebagai single, juga berjaya secara komsersial.^[37]

Pada tahun 1980 Chrisye muncul dalam filem Indonesia Seindah Rembulan;^[2] pada mulanya enggan menerima peranan, beliau yakin dengan Sys NS bahawa ia akan menjadi seronok. Beliau kemudiannya kesal dengan keputusan, memandangkan krew filem tidak profesional dan sering bertelagah dengan pengarah Syamsul Fuad. Pada tahun berikutnya, beliau mengeluarkan Pantulan Cita, kerjasama dengan Jockie. Selepas album itu menjunam di pasaran, Chrisye mengambil cuti yang panjang.^[38]

Walaupun popular dengan groupie, Chrisye jarang berpacaran.^[39] Tetapi pada awal tahun 1981, beliau mula memikat Setiausaha Guruh Sukarnoputra, Gusti Firoza Damayanti Noor (Yanti).^[40][41] Yanti, yang berketurunan Dayak dan Minangkabau, adalah bekas penyanyi dan datang dari keluarga yang cenderung dalam muzik; beliau sering akan berbincang mengenai muzik bersama Chrisye sambil menunggu Guruh, dan beliau juga akan berjumpa dengannya ketika melawat abangnya Raidy, salah seorang daripada kawan-kawannya.^[8][42] Apabila beliau berpindah ke Bali untuk bekerja di sebuah hotel lima bintang di sana selama beberapa minggu, Chrisye mengikuti beliau dan memberitahunya bahawa beliau akan berkahwin dengannya apabila beliau pulang ke Jakarta; walaupun ini bukan satu cadangan rasmi, Yanti menerimanya.^[40] Pada tahun 1982 Chrisye memeluk agama Islam, kerana Islam tidak membenarkan perkahwinan antara agama antara wanita Islam dan lelaki bukan Islam, dan menukar namanya kepada Chrismansyah Rahadi; Chrisye pada masa itu semakin tidak puas hati dan kecewa dengan agama Kristian.^[3] Pada 12 Disember 1982, beliau berkahwin dengan Yanti dalam perkahwinan gaya-Padang.^[43]

Didorong oleh kedudukan kewangan beliau yang serba kekurangan dan sekembalinya Eros Djarot dari Jerman, Chrisye memulakan rakaman pada album seterusnya dengan Djarot dan Jockie pada awal 1983.^[41][44] Aciu Widjaja, pengurus baru Musica, spekulasi bahawa mereka memerlukan bunyi yang baru; oleh itu, Chrisye, Djarot dan Jockie mengadun seni rock dengan pop romantis standard Chrisye dan menarik pengaruh dari The Police. Album yang terhasil, Resesi, telah dikeluarkan pada tahun 1983. Album ini telah mendapat sambutan yang baik, terjual 350,000 salinan dan sedang menerima pensijilan perak; single "Lenny", "Hening", dan "Malam Pertama", menerima banyak putaran radio.^[44]

Selepas Resesi, Chrisye bekerjasama dengan Djarot dan Jockie untuk Metropolitan (1983). Album, lukisan pada pengaruh gelombang baru dan berurusan terutamanya dengan isu-isu yang dihadapi oleh belia, diterima dengan baik, kemudian menerima pensijilan perak; single "Selamat Jalan Kekasih" juga menjadi hit. Tahun itu, Chrisye dan Yanti mempunyai seorang anak perempuan pertama mereka, Rizkia Nurannisa. Pada tahun berikutnya, Chrisye, Djarot dan Jockie bekerjasama sekali lagi untuk Nona, yang menampilkan kritikan sosial; album yang melahirkan empat single dan seterusnya mendapat pensijilan platinum. Walaupun jualan hambar Nona, selepas beberapa pengaruh dari Aciu, Chrisye memutuskan untuk mencari pendekatan baru dan memutuskan kerjasama dengan Djarot dan Jockie pada pertengahan tahun 1984.^[22][45]

Chrisye mendekati Addie MS, seorang komposer muda, dan bertanya kepadanya untuk membantu dengan album seterusnya. Addie, walaupun berasa bahawa dia tidak berada dalam kelas yang sama dengan Djarot dan Jockie, diterima, dan mencadangkan menggunakan melodi yang sama seperti dalam "Lilin-Lilin Kecil" dan "Badai Pasti Berlalu". Album yang terhasil, Sendiri, dengan lagu-lagu oleh Guruh dan Junaidi Salat, termasuk gambus, oboes, cor anglais, dan bahagian tali. Mempertaruhkan tiga single,^[46] album yang dijual dengan baik dan memperoleh Chrisye Anugerah BASF pertamanya.^[47]

Pada akhir 1984 Chrisye mendekati komposer muda lain, Adjie Soetama, untuk membantu beliau membuat persediaan untuk album seterusnya. Denyutan cahaya dan melodi ceria lazim digunakan pada masa itu; Oleh itu, kedua-dua menggunakan gaya yang lebih ringan. Rakaman untuk album baru berjudul Aku Cinta Dia, bermula pada tahun 1985, dengan lagu-lagu tambahan daripada Guruh dan Dadang S. Manaf (abang kepada Ahmad Dhani).^[48] Lagu yang namanya telah dipilih selepas Aciu mendengar sesi jem diketuai oleh Adjie dan segera memutuskan bahawa ia akan menjadi single utama.^[49] Album yang diseru untuk lebih beremosi, yang Chrisye - yang dikenali sebagai mempunyai peringkat persona sengit - bergelut untuk menyampaikan, walaupun Yanti menyediakan pakaian berwarna-warni dan Alex Hasyim melatihnya dalam koreografi.^[50] Apabila dikeluarkan, Aku Cinta Dia terjual beribu-ribu salinan dalam minggu pertama dan akhirnya menerima pensijilan emas. Pada tahun yang sama, Chrisye dan Adji Soetama mengeluarkan Hip Hip Hura, dan kerjasama lain, Nona Lisa, telah dikeluarkan pada tahun 1986; dua album kemudian mempunyai rentak dan irama dan dijual dengan sama baik, walaupun tidak sama seperti Aku Cinta Dia.^[51] Pada 2 Mac 1986 Chrisye dan Yanti mempunyai seorang anak perempuan kedua mereka, Risty Nurraisa.^[52]

Di sebalik kejayaan trilogi, Chrisye dan keluarganya terus berjuang dari segi kewangan; dua kali mereka terpaksa menjual kereta keluarga mereka untuk mendapatkan wang tunai. Ini membawa Chrisye untuk mempertimbangkan secara ringkas berhenti dari industri muzik.^[53] Pada tahun 1988 Chrisye merakamkan Jumpa Pertama, dan pada tahun berikutnya beliau mengeluarkan Pergilah Kasih. Beliau kemudian teringat bahawa album, dengan gubahan oleh Younky Suwarno, mempunyai "sentuhan indah".^[54] Lagu tajuk, "Pergilah Kasih", ditulis oleh Tito Sumarsono dan digunakan untuk membuat video muzik pertama Chrisye ini;^[54] video, diarahkan oleh Jay Subyakto, adalah lagu pertama Indonesia yang akan disiarkan di MTV Asia Tenggara.^[55]

Pada 27 Februari tahun berikutnya, Chrisye dan Yanti mempunyai anak kembar, Randa Pramasha dan Rayinda Prashatya. Pada tahun 1992 Chrisye merakamkan satu sampul lagu Koes Plus "Cintamu T'lah Berlalu" dengan susunan oleh Younky; video muzik itu sekali lagi disiarkan di MTV Asia Tenggara dan menjadi video muzik Indonesia yang pertama yang akan disiarkan di versi Amerika MTV.^{[8][11][56][57]} Pada tahun berikutnya, Chrisye berpasangan dengan Younky sekali lagi untuk merakam Sendiri Lagi, projek yang memerlukan empat bulan perancangan dan empat bulan lagi rakaman;^[55][57] video muzik untuk lagu tajuk juga telah diedarkan di MTV Asia Tenggara.^[11]

 

Walaupun Sendiri Lagi mendapat sambutan agak baik, pada awal tahun 1990-an Chrisye mula merasakan tekanan daripada industri muzik yang semakin visual berorientasikan dan jumlah bakat muda semakin meningkat.^[55] Beliau sekali lagi mula mempertimbangkan meninggalkan industri muzik, rasa seolah-olah beliau sudah "sampai ke garisan penamat".^[58] Walaupun jaminan dari Yanti yang ramai penyanyi terus mempersembahkan pada tahun enam puluhan mereka, Chrisye diperhatikan bahawa peningkatan bilangan kegiatan ditubuhkan sedang diketepikan oleh pendatang baru.^[58] Semasa dalam keadaan putus asa, Chrisye telah didatangi oleh Jay Subyakto dan Gauri Nasution, yang menawarkan kepadanya konsert solo di Dewan Plenari Pusat Konvensyen Jakarta, yang tidak pernah sebelum ini menganjurkan konsert solo oleh seorang artis Indonesia. Tidak yakin beliau mempunyai peminat yang mencukupi untuk mengisi dewan, Chrisye mulanya enggan.^[58]

Gauri cuba untuk beberapa minggu untuk memujuk Chrisye untuk mempersembahakan di konsert itu, dan berikutan perkenalan Chrisye dengan Erwin Gutawa, yang dijadual untuk mengendalikan urusan,^[59] Jay Subyakto berjaya meyakinkan beliau bahawa ia mungkin peluang terakhir untuk memulihkan kerjayanya. Kekurangan pembiayaan perlu dilakukan, mereka menghampiri RCTI dalam mencari penajaan tetapi telah ditolak, dan ketawa diberitahu bahawa mereka harus cuba mengadakan konsert di Tugu Negara. Tidak terhalang, Chrisye, Subaktyo dan Gutawa meletakkan bersama-sama sekumpulan artis dan mula latihan. Semasa ulang tahun keempat RCTI, stesen televisyen itu mengalah dan bersetuju untuk membiayai konsert itu sebagai sebahagian daripada sambutan mereka; beribu-ribu tiket yang ada habis dijual dalam tempoh seminggu.^[60]

Konsert bertajuk Sendiri untuk menunjukkan bahawa konsert "100% Indonesia" boleh berjaya,^[61] telah diadakan pada 19 Ogos 1994. Chrisye membawakan satu set yang termasuk hits terbesar beliau dan beberapa duet, di antara mereka "Malam Pertama" dengan Ruth Sahanaya, di hadapan orkestra penuh dijalankan oleh Gutawa.^[62] Chrisye teringat kemudian bahawa penonton - kanak-kanak dan orang dewasa - telah menghafal lirik lagu-lagu beliau, klasik dan keluaran baru-baru ini; beliau berkata, sikap ini membuat beliau berasa sangat kecil.^[61] Disegarkan oleh kejayaan konsert itu,^[63] Chrisye melawat ke Surabaya, Surakarta, dan Bandung, menggunakan sebuah konvoi 24 trak dan bas untuk mengangkut peralatan yang diperlukan; konsert juga habis dijual.^[64]

Berikutan kejayaan jelajah Sendiri beliau, Chrisye mula meneroka kemungkinan mengeluarkan album hits awal, dimasteringkan oleh Gutawa. Dengan syarat bahawa mereka menggunakan orkestra Australia untuk menyediakan muzik sokongan, Gutawa bersetuju untuk album akustik berperisa. Aciu juga bersetuju, walaupun kos yang diharapkan daripada Rp 600 juta (AS $ 70,000). Selepas rakaman asas di Jakarta, Chrisye, Gutawa, dan jurutera bunyi Dany Lisapali menghabiskan masa selama dua minggu di Studio 301 di Sydney bagi menyiapkan album. The Philip Hartl Chamber Orchestra menyediakan muzik; pengadunan dan menguasai juga telah siap dibina di Sydney.^[34][65] AkustiChrisye telah dikeluarkan pada tahun 1996 dan dijual dengan baik.^[66]

Selepas AkustiChrisye, Gutawa mencadangkan Chrisye mencuba gaya baru, dengan lagu-lagu yang lebih serius. Kedua-dua tidak lama lagi mula bekerjasama menerusi album Kala Cinta Menggoda, sekali lagi menggunakan orkestra Australia. Chrisye, bagaimanapun, mendapati dirinya tidak dapat merakam salah satu lagu, "Ketika Tangan dan Kaki Berkata", yang ditulis oleh penyair Taufiq Ismail dan berdasarkan ayat 65 daripada Al-Quran surah Yaasin; beliau akan menitiskan air mata selepas menyanyi hanya beberapa ayat. Akhirnya, sehari sebelum beliau berlepas ke Australia, beliau menyiapkan lagu dengan sokongan Yanti .^[67] Pada 11 Oktober Chrisye mempersembahkan "Indonesia Perkasa" pada majlis perasmian Sukan Asia Tenggara 1997; lagu yang telah ditulis untuk acara.^[68] Pada bulan berikutnya beliau mengeluarkan Kala Cinta Menggoda.^[69] Video muzik untuk lagu tituler, yang diarahkan oleh Dimas Djayadiningrat, memenangi Anugerah Muzik Video MTV Asia Tenggara pada 10 September 1998; Chrisye pergi ke Los Angeles untuk menerima anugerah itu di Amphitheatre Universal.^[8]

Chrisye memulakan rakaman untuk penyusunan semula album runut bunyi filem Badai Pasti Berlalu pada tahun 1999 atas permintaan Musica Studios - walaupun beliau merasakan bahawa album asal adalah baik - dan sekali lagi bekerjasama dengan Gutawa.^[70] Album baru, yang mengekalkan tajuk Badai Pasti Berlalu, kos Rp.800 juta (AS $ 95,000) untuk menghasilkan dan mempromosikan, sebahagiannya kerana kos menggajikan orkestra Australia, Orkestra Filharmonik Victoria.^[71][72] Selepas keluarannya, album yang dijual dengan baik, pulang modal dalam tempoh tiga bulan dan menjual 350,000 salinan.^[72][73] Album itu membawa kepada konsert solo kedua habis dijual Chrisye di Dewan Plenari Pusat Konvensyen Jakarta, yang dikenali sebagai konsert Badai, dan dia menerima banyak tawaran untuk membuat persembahan di tempat-tempat di seluruh negara.^[74] Beliau kemudian memberitahu Kompas bahawa beliau merasakan seolah-olah beliau telah mencapai jalan buntu, setelah mencuba semua genre disediakan.^[75] Beliau terus beraksi, menyanyi "Indonesia Perkasa" pada majlis pembukaan Sukan Negara ke-15 pada 19 Jun 2000 di Sidoarjo, Jawa Timur.^[68]

Pada tahun 2001 Chrisye mengeluarkan album studio Konser Tur 2001, termasuk dua lagu baru dan beberapa lqmqn lama. Video muzik untuk salah satu daripada lagu-lagu yang baru, "Setia", menjadi kontroversi kerana menggambarkan seorang wanita berpakaian ketat.^[76] Tidak lama selepas itu, Chrisye memutuskan untuk menampung sebahagian daripada apa yang beliau menganggap lagu-lagu Indonesia yang paling penting sejak kemerdekaan negara pada 1945, yang terdiri daripada lagu-lagu dari tahun 1940-an seperti Ismail Marzuki "Kr. Pasar Gambir & Stambul Anak Jampang", untuk akhir 1990-an seperti Ahmad Dhani "Kangen". Ia turut menampilkan lagu ditulis secara eksklusif untuk album oleh Pongky daripada Jikustik ^[74] dan dua duet dengan Sophia Latjuba. Album, Dekade (Dekad), telah dikeluarkan pada tahun 2002; pada Oktober 2003 ia telah menjual 350,000 salinan.^[77] Pada 15 Disember 2002 Chrisye mengambil bahagian dalam konsert Bali untuk Dunia - Suara Bintang di Kartika Beach Plaza untuk mengumpul dana untuk mangsa pengeboman pada 12 Oktober; kegiatan lain yang terlibat termasuk Melly Goeslaw, kumpulan Gigi, Slank, dan Superman is Dead.^[78] Pada 12 Julai 2004, Chrisye mengadakan konsert ketiga, Dekade, di Dewan Plenari. Konsert, dengan satu set yang mengandungi banyak klasik termasuk dalam Dekade, menampilkan duet dengan Sophia Latjuba dan beberapa penghibur asal, seperti Fariz RM dengan "Sakura" dan A. Rafiq dengan "Pengalaman Pertama"; orkestra Gutawa sekali lagi menyediakan muzik.^[79]

Chrisye kemudian memulakan rakaman untuk album studio terakhir, Senyawa. Dengan kerjasama artis Indonesia yang lain termasuk Project Pop, Ungu dan Peterpan, beliau juga menjadi penerbit album, menggantikan Erwin. Lagu "Bur-Kat", dengan Project Pop, menandakan percubaan pertamanya dalam muzik rap.^[80] Dikeluarkan pada November 2004, album itu diterima baik oleh pasaran,^[81][82] tetapi Sony Music Entertainment Indonesia membuat aduan yang nama-nama artis mereka telah ditampilkan pada kulit album. Akibatnya, album itu ditarik balik dari pasaran dan dikeluarkan semula tanpa nama-nama yang terlibat.^[83]

 

Pada Julai 2005 Chrisye dimasukkan ke Hospital Pondok Indah selepas mengadu sesak nafas. Selepas 13 hari menjalani rawatan, beliau telah dipindahkan ke Hospital Mount Elizabeth di Singapura, di mana beliau telah disahkan menghidap kanser paru-paru.^[84] Walaupun bimbang tentang kehilangan rambut, yang dianggap sebahagian daripada imej beliau,^[85] beliau telah menjalani enam pusingan kemoterapi pertama pada 2 Ogos 2005.^[84]

Kesihatan Chrisye bertambah baik pada tahun 2006^[86] dan pada Mei dan November beliau menjalankan sesi temu bual panjang dengan penulis biografi beliau Alberthiene Endah.^[87] Beliau juga mengeluarkan dua album kompilasi, Chrisye oleh Permintaan dan Chrisye Duets; Bagaimanapun, beliau dilaporkan tidak berasa cukup baik untuk mengeluarkan lagu baru.^[88] Menjelang Februari 2007, kesihatannya sekali lagi merosot.^[86]

Chrisye meninggal dunia pada 30 Mac 2007 di rumahnya di Cipete, Jakarta Selatan pada usia 57 tahun. Beliau dikebumikan di Perkuburan Awam Jeruk Purut, Jakarta Selatan.^[89] Jenazah beliau telah dihadiri oleh beratus-ratus, termasuk selebriti Indonesia seperti rakan penulis Erwin Gutawa dan penyanyi Titiek Puspa, Ahmad Albar, Sophia Latjuba dan Ikang Fawzi.^[90]

Seratus hari selepas kematian Chrisye, Musica mengeluarkan dua album kompilasi. Bertajuk Chrisye in Memoriam – Greatest Hits dan Chrisye in Memoriam – Everlasting Hits, ia mengandungi empat belas hits dari album yang terdiri daripada Sabda Alam ke Senyawa.^[91] Pada 1 Ogos 2008, single terakhir Chrisye "Lirih", yang ditulis oleh Aryono Huboyo Djati, telah dikeluarkan. Kewujudan lagu itu telah dirahsiakan, dan tarikh rakaman itu tidak diketahui;^[92] Djati telah berkata bahawa ia dirakamkan "untuk seronok". Satu video muzik yang diarahkan oleh Vicky Sianipar dan menampilkan Ariel Peterpan, Giring dari Nidji, dan janda Chrisye telah dikeluarkan kemudian.^[93]

Menurut Jockie, salah satu sebab utama Chrisye telah dipilih untuk merakam "Lilin-Lilin Kecil" adalah bahawa dia mempunyai suara yang unik dengan setem lembut, yang pergi dengan baik dengan papan kekunci yang digunakan; Jockie bagaimanapun merasakan bahawa suara Chrisye tewas dinamik apabila dicampur dengan muzik lembut, yang membawa beliau untuk memberi kerjasama mereka Jurang Pemisah dengan lebih rasa rock.^[22] Gutawa membandingkan suara Chrisye untuk sehelai kertas kosong, dapat digunakan untuk apa-apa.^[22] Sys NS menulis pada tahun 2007 bahawa beliau telah mencari "seseorang dengan suara malaikat" menyanyi "Lilin-Lilin Kecil", dan pada pendapatnya Chrisye memasang peranan dengan sempurna.^[94]

Seorang penulis untuk majalah Indonesia Gatra menggambarkan Chrisye di peringkat persona sebagai "kaku", dengan pergerakan yang sangat sedikit.^[95] Alex Hasyim, yang melakukan koreografi untuk Aku Cinta Dia dan Hip Hip Hura, teringat bahawa Chrisye dalam berkeadaan peluh sejuk pada hari pertama amalan dan akhirnya mencipta gaya menari sendiri kerana dia tidak dapat ikut arahan Hasyim.^[96]

Chrisye memilih pakaian sendiri dan pada waktu bereksperimen dengan warna yang berbeza dan reka bentuk. Dalam semua video muzik, dia lebih suka memakai gaya kemeja yang sama, dalam temu bual dengan Kompas bahawa beliau hanya akan memakai satu yang lain jika dia telah jatuh ke dalam parit.^[8]

 

Chrisye telah digambarkan sebagai "legenda" oleh beberapa wartawan.^[97][98] Dalam senarai 2007 mereka daripada 150 Album Terbaik Indonesia Sepanjang Zaman, Rolling Stone Indonesia menyenarakan Badai Pasti Berlalu yang pertama. Tiga daripada album solo Chrisye juga dalam senarai itu: Sabda Alam pada 51, Puspa Indah pada 57, dan Resesi di 82. Guruh Gipsy telah dipilih sebagai album kedua terbaik sepanjang zaman.^[99] Ini diikuti dengan pemilihan empat lagu-lagu beliau "Lilin-Lilin Kecil" pada nombor 13, "Merpati Putih" pada nombor 43, "Anak Jalanan" di nombor 72, dan "Merepih Alam" pada nombor 90) sebagai sebahagian daripada lagu Indonesia terbaik sepanjang zaman; lagu Guruh Gipsy "Indonesia Maharddhika" diletakkan di nombor 59.^[23] Pada tahun 2011 mereka menyenaraikan Chrisye sebagai pemuzik Indonesia ketiga terbaik sepanjang zaman. Eros Djarot menyifatkan beliau sebagai mempunyai suara yang besar, tetapi agak malu dan secara amnya tidak bersedia untuk membincangkan isu-isu sosial.^[100]

Menurut data dari Persatuan Industri Rakaman Indonesia, album asal Badai Pasti Berlalu ialah album Indonesia kedua paling laris sepanjang zaman, dengan sembilan juta salinan dijual antara 1977 dan 1993.^[73] Pada tahun 1990 video muzik untuk "Pergilah Kasih" ialah video muzik Indonesia yang pertama akan disiarkan di MTV Hong Kong; klip video untuk "Sendiri Lagi" telah dipilih terbaik video muzik Indonesia sepanjang zaman dalam episod kelima Video Musik Indonesia.^[2]

Pada tahun 2009 ramai artis Indonesia, termasuk Vina Panduwinata, Ahmad Albar, D'Cinnamons, dan Sherina Munaf, yang menyampaikan 20 daripada lagu Chrisye sebagai penghormatan dalam konsert "Chrisye: A Night to Remember" di Ritz Carlton, Jakarta.^[101] Konsert yang habis dijual ^[102] menampilkan testimoni oleh isteri dan anak-anaknya.^[101] Satu lagi konsert, yang digambarkan sebagai keempat, bukan sebagai konsert penghormatan Chrisye,^[103] telah diadakan pada 5 April 2012. Ia bertajuk Kidung Abadi Chrisye dan diadakan di Dewan Plenari, Pusat Konvensyen Jakarta, ia memaparkan perwakilan hologram penyanyi persembahan bersama Sophia Latjuba, Once Mekel, Vina Panduwinata, dan anak perempuan Erwin Gutawa, Gita.^[104] Konsert itu termasuk sebuah lagu baru, "Kidung Abadi", yang ditulis oleh Erwin dan Gita Gutawa dan dibuat dengan menggunakan 246 suku kata yang dirakamkan sebelumnya.^[105]

Alberthiene Endah telah menulis dua biografi Chrisye. Yang pertama, Chrisye: Sebuah Memoar Musikal, telah diterbitkan pada tahun 2007 dan memperincikan zaman kanak-kanak, kerjaya, dan berjuang dengan kanser. Kedua, The Last Words of Chrisye, telah dikeluarkan pada tahun 2010 dan meliputi tahun-tahun terakhir hidupnya. buku lain, Chrisye, di Mata Media, Sahabat & Peminat telah dikeluarkan pada Mac 2012.^[106]

Pada 2017, sebuah filem biopik yang memperincikan perjalanan hidupnya dijadualkan akan ditayangkan pada September, diarahkan oleh Rizal Mantovani dan dibintangi oleh Vino G. Bastian sebagai Chrisye. Penggambaran bermula pada Februari 2017.^[107]

Chrisye menerima pelbagai anugerah sepanjang kerjayanya. Pada tahun 1979 beliau telah dipilih sebagai penyanyi kegemaran Angkatan Tentera Indonesia.^[11] Album beliau Sabda Alam dan Aku Cinta Dia telah menerima pensijilan emas, dan album Hip Hip Hura, Resesi, Metropolitan, dan Sendiri telah menerima pensijilan perak.^[2]

Chrisye menerima tiga Anugerah BASF, yang ditaja oleh syarikat produksi kaset BASF, untuk album paling laris; pertama adalah pada tahun 1984 untuk Sendiri, diikuti oleh satu pada tahun 1988 untuk Jumpa Pertama dan satu pada tahun 1989 untuk Pergilah Kasih.^[56] Beliau menerima Anugerah Pencapaian Sepanjang Hayat BASF pada tahun 1994 atas sumbangan beliau kepada muzik Indonesia; tahun yang sama beliau menerima Anugerah BASF untuk Artis Rakaman Terbaik.^[108] Pada tahun 1997 beliau menerima Anugerah Musik Indonesia untuk Penyanyi Pop Lelaki Terbaik.^[75] Pada tahun berikutnya Kala Cinta Menggoda memenangi sembilan anugerah AMI, termasuk Album Terbaik; Chrisye sendiri menerima anugerah untuk Penyanyi Pop Lelaki Terbaik, Penyanyi Rakaman Terbaik, dan Pereka Grafik Terbaik (dikongsi dengan Gauri).^[109] Pada tahun 2007, beliau menerima Anugerah Pencapaian Sepanjang Hayat SCTV yang pertama secara anumerta, yang telah diterima oleh anak perempuannya Risty.^[110]

Aciu Widjaja, kini Presiden-Pengarah AirAsia, menyifatkan Chrisye sebagai seorang lelaki yang mudah dan berkata bahawa satu masa, apabila beliau, Chrisye, dan beberapa yang lain telah pergi ke luar negara Chrisye adalah satu-satunya orang yang tidak mencari pakaian berjenama atau restoran bertaraf dunia; sebaliknya beliau makan di sebuah medan selera dan membeli apa yang beliau rasa itu selesa.^[111] Di dalam biografinya, Chrisye berkata beliau seronok makan di gerai makanan di tepi jalan dengan baik selepas perkahwinan beliau dan akan menjadi bingung apabila orang merenung kepadanya.^[112] Guruh teringat bahawa Chrisye akan tidur di mana-mana semasa sesi perancangan lanjutan, termasuk di bawah piano.^[111]

Selepas perkahwinannya dengan Yanti, beliau menamatkan kerjaya nyanyian beliau untuk menjadi seorang suri rumah. Apabila pasangan itu mempunyai anak, Chrisye sering mempunyai sedikit masa untuk menghabiskan dengan mereka kerana beliau sibuk membuat persembahan atau rakaman; Walau bagaimanapun, beliau cuba untuk menghabiskan banyak masa dengan mereka yang mungkin. Dalam temu bual 1992, beliau berkata bahawa anak-anaknya tidak mahu mengikut jejak langkah ibu bapa mereka dan menjadi penyanyi kerana mereka melihatnya satu tekanan yang meletakkan kepada keluarga.^[8]

Chrisye mengeluarkan 31 album semasa hayatnya, 1 dengan Guruh Gipsy, 21 album studio, dan 9 album kompilasi.^[89] Album solo beliau selepas Sabda Alam semua terjual lebih daripada 100,000 naskhah.^[57] Dalam temu bual 1992 dengan Kompas, Chrisye berkata beliau jatuh sakit selepas merakamkan setiap album beliau, menyalahkan tekanan untuk mempromosikan mereka.^[57]

Chrisye juga mengeluarkan banyak single,^[89] beberapa yang telah digunakan sebagai lagu tema untuk sinetron Indonesia: "Pengalaman Pertama" telah digunakan untuk siri Ganteng-Ganteng Kok Monyet, "Cintaku" dari Badai Pasti Berlalu yang dimasteringkan telah digunakan untuk Gadis Penakluk, "Seperti Yang Kau Minta" telah digunakan untuk Disaksikan Bulan dan "Ketika Tangan dan Kaki Berkata" digunakan untuk Jalan Lain Ke Sana.^[113]

• 1976 – Guruh Gipsy

• 1977 – Jurang Pemisah
• 1978 – Sabda Alam
• 1979 – Percik Pesona
• 1980 – Puspa Indah
• 1981 – Pantulan Cita
• 1983 – Resesi
• 1984 – Metropolitan
• 1984 – Nona
• 1984 – Sendiri
• 1985 – Aku Cinta Dia
• 1985 – Hip Hip Hura
• 1986 – Nona Lisa
• 1988 – Jumpa Pertama
• 1989 – Pergilah Kasih
• 1993 – Sendiri Lagi
• 1996 – AkustiChrisye
• 1997 – Kala Cinta Menggoda
• 1999 – Badai Pasti Berlalu (rakaman semula dengan kolaborasi bersama Erwin Gutawa)
• 2001 – Konser Tur 2001
• 2002 – Dekade
• 2004 – Senyawa

• 1977 – Badai Pasti Berlalu
• 1980 – Seindah Rembulan

Bahagian senarai ini hanya single yang bukan sebahagian daripada album studio.

• 1977 – "Lilin-Lilin Kecil"
• 1995 – "Asalkan Pilih Jalan Damai" (bersama Krisdayanti dan Harvey Malaiholo)^[56]
• 2008 – "Lirih"^[92]

Nota kaki

Bibliografi

Sumber berita

Sumber web

• Chrisye di Pangkalan Data Filem Internet (IMDb)