Lokomotif wap

Lokomotif wap ialah lokomotif yang memberikan daya untuk menggerakkan dirinya dan kenderaan lain dengan cara pengembangan wap.^[1]:80 Ia digerakkan dengan membakar bahan mudah terbakar (biasanya arang batu, minyak atau, jarang sekali, kayu) untuk memanaskan air di dalam dandang lokomotif ke tahap di mana ia menjadi gas dan isipadunya meningkat 1,700 kali ganda. Secara fungsional, ia adalah enjin wap pada roda.^[2]

In kebanyakan lokomotif, wap dimasukkan secara bergilir-gilir ke setiap hujung silindernya di mana omboh disambungkan secara mekanikal ke roda utama lokomotif. Bekalan bahan api dan air biasanya dibawa bersama lokomotif, sama ada pada lokomotif itu sendiri atau secara tender yang digabungkan dengannya. Variasi dalam reka bentuk umum ini termasuk dandang berkuasa elektrik, turbin sebagai ganti omboh, dan menggunakan wap yang dijana secara luaran.

Lokomotif wap mula dibangunkan di United Kingdom pada awal abad ke-19 dan digunakan untuk pengangkutan kereta api sehingga pertengahan abad ke-20. Richard Trevithick membina lokomotif wap pertama yang diketahui telah mengangkut muatan pada jarak jauh di Pen-y-darren pada tahun 1804, walaupun dia menghasilkan lokomotif lebih awal untuk percubaan di Coalbrookdale pada tahun 1802.^[3] Salamanca, dibina pada 1812 oleh Matthew Murray untuk Middleton Railway, merupakan lokomotif wap pertama yang berjaya secara komersial.^[4] Locomotion No. 1, dibina oleh George Stephenson dan syarikat Robert Stephenson and Company anaknya, merupakan lokomotif wap pertama untuk mengangkut penumpang di landasan kereta api awam, Keretapi Stockton dan Darlington, pada tahun 1825. Pembangunan pesat berlaku; pada tahun 1830 George Stephenson membuka kereta api awam antara bandar pertama, Liverpool and Manchester Railway, selepas kejayaan Rocket pada Ujian Rainhill 1829 telah membuktikan bahawa lokomotif wap boleh melaksanakan tugas tersebut. Robert Stephenson and Company ialah pembina utama lokomotif wap dalam dekad pertama wap untuk kereta api di United Kingdom, Amerika Syarikat, dan sebahagian besar Eropah.^[5]

Menjelang penghujung era wap, penekanan British yang lama terhadap kelajuan memuncak dengan rekod, masih tidak terputus, 126 batu sejam (203 kilometer sejam) oleh LNER Kelas A4 4468 Mallard,^[6] walau bagaimanapun terdapat dakwaan lama bahawa Pennsylvania Railroad kelas S1 mencapai kelajuan sehingga 150 mph, walaupun ini tidak pernah terbukti secara rasmi.^{[7][8][9][10]} Di Amerika Syarikat, tolok pemuatan yang lebih besar membenarkan pembangunan lokomotif berat yang sangat besar seperti Union Pacific Big Boy, yang mempunyai berat 540 tan panjang (550 t; 600 tan pendek) dan mempunyai usaha menarik 135,375 pounds-force (602,180 newton).^{[11][note 1]}

Bermula pada awal 1900-an, lokomotif wap secara beransur-ansur digantikan oleh lokomotif elektrik dan diesel, dengan kereta api bertukar sepenuhnya kepada kuasa elektrik dan diesel bermula pada akhir 1930-an. Majoriti lokomotif wap telah dibersarakan daripada perkhidmatan biasa menjelang 1980-an, walaupun beberapa terus beroperasi di laluan pelancongan dan warisan.^[12]

Nota