Jirim gelap
| Sebahagian daripada siri |
| Fizik kosmologi |
|---|
Dalam fizik dan kosmologi, jirim gelap ialah jirim yang tidak bertindak dengan daya elektromagnet, tetapi kehadiran boleh diinferenskan dari kesan graviti ke atas jirim yang boleh lihat. Menurut cerapan struktur paling besar galaksi, dan kosmologi Letupan Besar, jirim gelap dan tenaga gelap memenuhi jisim dalam alam semesta boleh cerap. Fenomena dicerap ini menginferenskan kehadiran jirim gelap termasuklah kelajuan putaran galaksi, halaju orbit galaksi dalam gugusan, pengkantaan kegravitian objek latar belakang oleh gugusan galaksi seperti Kelompok Peluru, dan pengedaran suhu gas panas di galaksi dan gugusan galaksi. Jirim gelap juga memainkan peranan dalam pembentukan struktur dan evolusi galaksi, dan mempunyai kesan yang boleh diukur terhadap anisotrop gelombang mikro kosmik latar belakang. Semua baris-baris bukti mencadangkan bahawa galaksi, gugusan galaksi, dan alam semesta mengandungi banyak jisim daripada yang bertindak dengan sinaran elektromagnet: ia dipanggil "komponen jirim gelap."
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]- Medan Skalar Jirim Gelap
- SIMP
- Jirim Gelap Ringan
- Jirim gelap bertindak sendiri
- Jirim cermin
- Graviti terikut
- Tenaga Gelap
Rujukan
[sunting | sunting sumber]Pautan luar
[sunting | sunting sumber] |
Wikimedia Commons mempunyai media berkaitan Jirim gelap |
- Video of Patricia Burchat's talk on dark matter and dark energy at TED (Feb 2008)
- Video on "The Mystery of Dark Matter" (Perimeter Institute for Theoretical Physics)
- Yale University Video Lecture on Dark Matter at Google Video
- Dark Matter Ring Discovered, Space.com
- Plait, Phil (2 Februari 2007). "Found: Most of the Universe". SeedMagazine.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-10-11. Dicapai pada 2008-09-14. Check date values in:
|date=(bantuan) - Dark Matter Portal - by Frédéric Mayet
- "Most of our Universe is Missing" Diarkibkan 2007-03-02 di Wayback Machine - Horizon video
- Bertone, G. and Hooper, D. and Silk, J. (2004). "Particle dark matter: evidence, candidates and constraints". Physics Reports. 405: 279. Bibcode:2004PhR...405..279B. doi:10.1016/j.physrep.2004.08.031. Templat:Arxiv.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- Sumner, Timothy J. (2002). "Experimental Searches for Dark Matter". Living Reviews in Relativity. 5: 4. ISSN 1433-8351.
- "Dark matter comes out of the cold" - BBC News 5 Februari 2005
- "Astronomers find Starless Galaxy" - BBC News 23 Februari 2005
- Wittlin, Maggie (20 August 2007). "Seeing the unseeable". SeedMagazine.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-10-11. Dicapai pada 2008-09-14. Check date values in:
|date=(bantuan) - Dark Matter Flowchart