Фосфор

Фосфор,  ₁₅P

Лав хэлбэрийн цагаан (хэрчихэд шар), улаан (зүүн талд нунтаг, баруун талд бүхэл), ягаан фосфор
Ерөнхий шинж чанарууд
Нэр, тэмдэг	фосфор, P
Гадаад байдал	өнгөгүй, цагаан, шар, тод улаан, улаан, ягаан, хар
Англи дуудлага	/ˈfɒsfərəs/ FOS-fər-əs
Фосфор-ийн үелэх систем дэх байрлал
N ↑ P ↓ As цахиур ← фосфор → хүхэр
Цэнэгийн тоо (Z)	15
Атом масс (±) (Ar)	30.973761998(5)[1]
Элементийн ангилал	полиатомт металл бус, зарим тохиолдолд металлоид гэж үздэг
Бүлэг, блок	бүлэг 15 (пниктоген), p-блок
Үе	үе 3
Электрон бүтэц	[Ne] 3s2 3p3
давхарга бүрт	2, 8, 5
Физик шинж чанарууд
Төлөв	хатуу
Нягт т.т.	цагаан: 1.823 g·cm−3 улаан: ≈ 2.2–2.34 g·cm−3 ягаан: 2.36 g·cm−3 хар: 2.69 г/см3
Хайлах энтальп	цагаан: 0.66 Ж/моль
Уурших энтальп	цагаан: 51.9 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт	цагаан: 23.824 Ж/(моль·K)
Уурын даралт (цагаан) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 279 307 342 388 453 549
Уурын даралт (улаан, б.т. 431 °C) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 455 489 529 576 635 704
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг	5, 4, 3, 2,[2] 1,[3] −1, −2, −3 ​(сул хүчиллэг исэл)
Цахилгаан сөрөг чанар	Полингийн шаталбар: 2.19
Ионжилтын энерги	1 дэх: 1011.8 кЖ/моль 2 дахь: 1907 кЖ/моль 3 дахь: 2914.1 кЖ/моль (илүү үзэх)
Ковалент радиус	107±3 пм
Ван дер Ваальсийн радиус	180 pm
Бусад
Талст бүтэц	​бие-төвтэй куб (бтк)
Дулаан дамжуулалт	цагаан: 0.236 W/(m·K) хар: 12.1 W/(m·K)
Соронзон чанар	цагаан, улаан, ягаан, хар: дисоронзон[4]
Эзлэхүүний модуль	цагаан: 5 GPa улаан: 11 GPa
CAS дугаар	цагаан: 12185-10-3 улаан: 7723-14-0
Түүх
Нээсэн	Хенниг Бранд (1669)
Элемент гэж тогтоосон	Антуан Лавуазье[5] (1777)
Хамгийн тогвортой изотопууд
изо БДТ ХЗҮ ЗТ ЗЭ (MeV) ЗБ 31P 100% 31P нь 16 нейтронтой үед тогтвортой 32P син 14.28 хоног β− 1.709 32S 33P син 25.3 хоног β− 0.249 33S
үзэх · хэлэлцэх · засах· эх сурвалж

Фосфор нь P тэмдэг, 15 атомын дугаар бүхий химийн элемент. Маш өндөр химийн идэвхтэй учир цэвэр байдлаараа олддоггүй. Газрын гадаргын массын 0.5%-ийг эзэлдэг. Мөн фосфор 3 дүрс хувиралтай байдаг ба эдгээр нь хар, цагаан, улаан юм. Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг нь цагаан болон улаан.

Wiktionary: Фосфор – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

 Commons: Фосфор – Викимедиа дуу дүрсний сан

1. ↑ Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
2. ↑ webelements
3. ↑ Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.
4. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
5. ↑ cf. "Memoir on Combustion in General" Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)