эр

[erә]

ᠡ᠊ᠷ
ᠡ᠊ᠷ᠎ᠠ

(эр-э)

Галиглах зарчим

I н.

1. Эм хүйсийн эсрэг утга, эр бэлгэ бүхий хүн, амьтан;
2. Насанд хүрсэн эрэгтэй хүн
3. Эхнэр авсан эрэгтэй хүн
4. Агталсан мал
5. шилж. Чадал тэнхээ

II.

1. эр үг хэл шинж. (а.эр эгшиг орж бүтсэн үг; б.эр хүйст хамаарагдах үгс), эр хүйс (а.хүн, амьтны эр чанар; б.үгийн эр буюу чанга хэл зүйн ай), эр эгшиг (хэлний хойгуур өгүүлэгдэх эгшиг).

эрийн цээнд хүрэх - нас бие, эр чадал гүйцэх

эрийн гурван наадам - монгол үндэстний уламжлалт бөх барилдах, морь уралдах, сур харвах гурван зүйл тэмцээн

эр нөхөр - гэрлэсэн эрэгтэй хүн

эр эм болох - гэр бүл болох

эртэй хүн - чадал тэнхээ сайтай хүн

эр муутай - а.зориггүй, аймхай хулчгар; б.чадал тэнхээ муутай

эр сайтай - а.зоригтой; б.чадал тэнхээ сайтай

эр байт хуучир. - нэг алд; эрвэй

эр ноос - хонь, тэмээ зэрэг малын их биеийн ноос

эр хар алхам - морины тэмүүлэн түргэлхийлж хурдавчлан алхах явдал

эр саримсаг - нэг хумс саримс

эр дэгээ - барилдахад учраа бөхийн хөлийн дотроос хөлөөрөөр гохдон авч гадагш дарах мэх

эр шилбэ - эм шилбийн дотор оруулж торгодог товчтой шилбэ

эр цүү - цүгцүүрэг

эр туурцаг - зөвхөн дохиур болон тоосовчоос бүрдсэн цэцгийн нэг хэсэг

эр цагаан амьт. - ганц эвэртэй, үхэр шиг сүүлтэй, морьтой төстэй нэгэн зүйл гөрөөс

эр цэцэг урга. - зөвхөн эр туурцаг бүхий ганц бэлгэт цэцэг

Үг хувилгах зарчим

эр нэр. эрийн, эрд, эрээс, о.тоо эрчүүд

• эр эм - а.эр эм бэлгэ бүхий хүн, амьтан; б.эхнэр нөхөр хоёр
• эр сувай - агталсан болон боосохгүй жил өнжсөн мал амьтан
• эр чадал - хүний зориг чадал тэнхээ, хатуужил
• эр бяр - а.хүч тэнхээ; б.ааг омог
• эр зориг - ямар нэг юмыг ялж дийлэх тэсвэр хатуужил
• эр бар - а.үлэмж давуу хүч чадал; б.дээрэлхүү зан

сайн эр - а.хүний мөс чанараар сайн хүн; б.хуучир. ард түмний эрх чөлөө сайн сайхны төлөө, баяд ноёдын эсрэг боссон хүн; в.яриа. хулгайч

эр үхэр сааж элгэн тарах бүрэх - бүтэшгүй зүйл мөрөөдөх

эр бар - бардам, сагсуу, онгироо~Зодоонч уу? Яриангүй, хөхүүл хүүхэддээ эр бар, хэдэн зуугаар нь ч барьж зодно (Жек Лондон, Саран хөндий).

эр [хүн] болох - а.эрийн цээнд хүрэх~Миний хүү цэрэгт явсан биш, жинхэнэ эр хүн болжээ. б.анх эмэгтэй хүнтэй унтах

эр бие жагсах/гүйцэх - том болох, өсөх~Юунд ч үл захирагдах шар нар, бор хоногууд ээлжлэн өнгөрсөөр нэг л мэдэхэд Олдох эр бие жагсаж аавынхаа дээлийг жагсаахтайгаа болжээ (М.Эрдэнэбат, Хар хүн). ~Гай болж сонссон ганц өвгөн “Нас нь бага, цус нь шингэн байна даа. Эр бие гүйцээд ирэх дээр нь энэ хүүгийн гараас арслан ч мултрахгүй” гээд толгойгоо алгуурхан ганхуулж байлаа (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

эр өсч, эсгий сунах - өсөж, хүмүүжиж, эрийн цээнд хүрэх~Жоохон дадлага туршлага л дутдаг юм. Хэдэн жилийн дараа ч бас л хатуу самар даа... Дөнгөж 18-тай гэнэ билээ хөөрхий, эр өсч, эсгий сунана аа хө.

эр сахилтай - ааш зан, ажил байдал эрэгтэйн төлөв бүхий тэнэгэрхүү хүүхнийг шооглон нэрлэх үг~Олон чамайг эрдэмгүй хүүгээ хувилгаан болгож, эргүү мунхаг хүүгээ ноён тавьж, эр сахилтай охиноороо гэрээ мэдүүлжээ гэж хэлэлцэж байна (Т.Өргөн, Шагдар солиот).

эр төөлөх - аливаа эрэгтэй хүүхдийг насанд хүрээд цэрэг эрийн дансанд орсон буюу өрх, өмч хөрөнгө тусгаарлаж гарах~Тэр үед Намнансүрэн эр төөлөх насанд хүрч байсан боловч, угийн ухаан төгөлдөрийн ачаар төрийн албыг түгдрэлгүй залгуулж эхэлжээ.

эр үхэр сааж, элгэн тараг бүрэх [гэгч] - бүтэшгүй зүйл мөрөөдөх~Би чамайг басаж байгаа юм биш. Наад ажил чинь эр үхэр сааж, элгэн тараг бүрэх гэгч юм болно.

эр хүний замын хүзүү урт - хаа нэг газар уулзах~Эр хүний замын хүзүү урт гэдэг дээ, ах минь, бид цаашдаа зөндөө уулзах байлгүй дээ гэснээр тэдний яриа өндөрлөв (Т.Бум-Эрдэнэ, Хувь заяаны хэлхээ). ~Нүд нь гялалзаж, шүд нь тачигнаж, хөмсөг нь зангиран хорссондоо бие нь чичирнэ. Ингээд Хонгорыг гянданд хүргэхээр аваад явахад “Эр хүний замын хүзүү урт гэдэг юм шүү” гэж тэр хүнд хэлжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

эр [хүний] хугархай/хуйх - эр хүн, хүний мөс чанар сайн~Эрийн хугархай гэсэндээ бас хөөрхөн зальтай амьтан байх нь.

эр эм болох - гэрлэх, ураг холбох~Эр эм болсон бид хоёрыг эзэрхийлэн дурлах боловч... ардын зоригийг мохоохгүй (Ши.Аюуш, Түүвэр зохиол).

эр эмээ үзэлцэх - (хошин) дийлэх дийлэгдэхээ ялгахаар сорин тэмцэх~Эднийг итгэснээс өлбөрч үхсэн дээр гээд нэг хэсэг маань “амар сайхандаа жаргахаа та нар өөрсдөө мэд, алалцах дайсан тулгарвал эр эмээ үзэлцэн орон нутгаа хүрэхээ бид мэдье” гээд тэд тасран явчихав (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

эр эндэж, эрэг нурах - буруудах, алдаа хийх, гэнэдэх~За яахав, эр хүн эндэж л байдаг, эрэг нурж л байдаг. Эр хүн эндлээ ч эр хэвээрээ, эрэг нурлаа ч усаа хашсаар л байдаг.

эрд гарах - нөхөрт гарах, гэрлэх~Энэ голд эрд гараагүй хүүхэн гэж нэг ч байхгүй.

Агт чөдөрт номхон

Эр хуулинд номхон

Алт элэгдэх тутам өнгө ордог

Эр хүн зовох тутам ухаа ордог

Алт элэгдэх тутам өнгө ордог

Эр хүн зовох тутам эрдэм нэмдэг

Ихгэр хүн есөн мөнгө хүрэхгүй

Эр үхэр есөн мөнгө хүрнэ

Ишигний мах халуундаа

Эр хүн залуудаа

Уул өндөр ч огторгуйн доор

Эр хэцүү ч хуулийн доор

Үрээ морь ижлээ олдог

Эр хүн нөхрөө олдог

Хангал хазаартаа сурах

Эр эмээлдээ сурах

Эд элэгдэх тутам өнгө гардаг

Эр хүн зовох тутам эрдэм нэмдэг

Эм мэргэн бол эрийн зовлон цөөхөн

Эр чадалтай бол эмийн буян үлэмж

Эм хүн уран аргаар

Эр хүн дориун чадлаар

Эм хүн эргүй бол биед нь эзэнгүй

Эр хүн эмгүй бол гэрт нь эзэнгүй

Эм хүний цээжинд ээрүүлтэй утас ганцхан эргэнэ

Эр хүний цээжинд эмээлтэй хазаартай морь гурав эргэнэ

Эмээлийн мод дөрөвтөө сайн

Эр хүн шударгатаа сайн

Энэ хүний эзэн нь дуудаж

Эр хошного нь хөдөлжээ

Эр барагдсан ч хор барагдахгүй

Эр бие өсч

Ээжийн дээл багадах

Эр биш эрдэнэ

Хүн биш хүдэр

Эр бодсоноо

Чоно зууснаа

Эр ганцаардвал унтахаа мэдэхгүй

Эм ханхайдвал харихаа мэдэхгүй

Эр гэгч эмийн ноён

Эмээл гэгч тохмын ноён

Эр гэнэддэг

Эр морь бүдэрдэг

Эр дунд эхнэрээсээ салах хэцүү

Эзэнгүй зоод мориноосоо салах хэцүү

Эр зэрэгт хүрээд ээжээ бүү март

Эрдэм номтой болоод багшаа бүү март

Эр луйваршвал гэрээ мартана

Эмнэг зэрлэгшвэл сүргээ мартана

Эр морийг эмээллэж тохох чадалтай

Эзний албыг хашиж гүйцэтгэх чадалтай

Эр моринд хөхөл тавибал гүү шинжтэй

Эр хүн энгэсэг тавибал эмийн шинжтэй

Эр морь аяны хань

Эхнэр хүн насны хань

Эр морь бүдэрдэг

Эр хүн эндүүрдэг

Эр морь гарахад

Эдлэх эзэн нь төрдөг

Эр морь замын хань

Эхнэр хүн насны хань

Эр морь харайсандаа эс хүрвэл туурай нь хатна

Эр хүн санасандаа эс хүрвэл элэг нь хатна

Эр морь хэдий таргалавч арьс нь үл язарна

Эр хүн хэдий баярлавч магнай нь үл ханзарна

Эр мөнгөөр

Эхнэр өнгөөр

Эр муу архины ард

Эр муу бол эмдээ халтай

Эмээл муу бол моринд халтай

Ноён муу бол ардад халтай

Нохой муу бол үүдэнд халтай

Эр муу боловч гэр бүлээ тэжээдэг

Шувуу дэлэнгүй боловч үрээ тэжээдэг

Эр муу боловч эмээл дээр

Эр муу боловч эмдээ зөв

Эр муу боловч эхээ тэжээдэг

Шувуу дэлэнгүй боловч үрээ тэжээдэг

Эр муу боловч эхээ тэжээдэг

Эд муу боловч эзнээ дэмждэг

Эр муудвал элгээ түшнэ

Эм муудвал эргэнэгээ түшнэ

Эр муутын эм хэцүү

Эмээл муутын эмнэг хэцүү

Эр найртай

Эм эвтэй

Эр нэг бүдэрвэл

Долоо бүдэрнэ

Эр нэг гэнэддэг

Эрэг нэг ивэрдэг

Эр нэг эндүүрдэг

Морь нэг бүдэрдэг

Эр нэг эндүүрдэг

Эрэг нэг нурдаг

Эр өсдөг

Эсгий сунадаг

Эр сайт эхнэр

Эрэг сайт ус

Эр сайтай нөхөр даруухан

Эзэн сайтай морь аруухан

Эр сайтай эм танхай

Эвэр сайтай буга танхай

Эр сайтай эм төлөв

Эзэн сайтай морь номхон

Эр сайтай эм

Эзэн сайтай морь

Эр талын нөхөр

Эвэр талын буга

Эр үхрийн сүүгээр

Элгэн тараг бүр гэх шиг

Эр үхрийн эврээр цохиход

Эм үхрийн араа шархирдаг

Эр үхрийн эвэр хаврихад

Эм үхрийн шарх хорсдог

Эр үхрийн эвэр хатуу

Залуу бэрийн идээ хатуу

Эр үхэрт тугалгүй

Эрмэг гүүнд унагагүй

Эвдэрхий балгасанд эзэнгүй

Эрхэмсэг хүнд эхнэргүй

Эр хөгшрөвч эмдээ зөв

Элээ хөгшрөвч мэлхийдээ зөв

Ямаан сүүл бөгсөндөө зөв

Ямандаг бурхан суудалдаа зөв

Эр хүн арван гурван мэхтэй

Эд бодос ар өвөр хоёртой

Эр хүн атаандаа

Эм хүн жөтөөндөө

Эр хүн бодсондоо хүрэхгүй бол цусаар бөөлждөг

Эр морь зорьсондоо хүрэхгүй бол цусаар шээдэг

Эр хүн бодсондоо эс хүрвэл цусаар бөөлждөг

Эр барс зорьсондоо эс хүрвэл цусаар оргидог

Эр хүн бурууддаг

Эр морь бүдэрдэг

Эр хүн буруутахгүй болбол хаан болно

Эр морь бүдрэхгүй болбол заан болно

Эр хүн бүсгүй жаргаж

Эр морь эмээлгүй жаргах

Эр хүн бүсээ бүсэлбэл хийморь сэргэнэ

Эр хүн гурав энддэг

Элээ шувуу гурав эргэдэг

Эр хүн гэнэддэг

Эрэг нэг нурдаг

Эр хүн гэнэдэхгүй бол хаан суудаг

Эрэг нурахгүй бол хад болдог

Эр хүн гэнэнгүй дээр гэж

Эцсэн морио хулхидаж мордох

Эр хүн гэрт төрж хээр үхдэг

Эр морь гарт төрж гадна үхдэг

Эр хүн долоо дордож

найм сэхдэг

Эр хүн зоригтой бол барсын нуруунд гарна

Эр хүн зоригтой бол уул намсаж ус гүехэн болдог

Эр хүн зоригтой бол

Чоно чацга алдана

Эр хүн зорьсондоо хүрдэг

Эр морь харайсандаа гардаг

Эр хүн зорьсондоо хүрэхгүй бол элэг нь хатаж үхдэг

Эр морь харайсандаа хүрэхгүй бол цусаар шээж үхдэг

Эр хүн зорьсондоо эс хүрвэл эм шинжтэй

Эр морь харайсандаа эс хүрвэл гүү шинжтэй

Эр хүн зорьсондоо

Эхнэр хүн эсгэсэндээ

Эр хүн идэртээ

Ишгэн мах халуундаа

Эр хүн илжиг хайравч эрдэм

Эр хүн морио

Эм хүн заслаа

Эр хүн мэхэлдэг

Эмээлт морь бусгадаг

Эр хүн нар гийхээс айдаггүй

Эмээлт морь ухас хийхээс буцдаггүй

Эр хүн нэг санаатай бол эрдэнэ

хоёр санаатай бол ёр

Эм хүн нэг сэтгэлтэй бол дагина

хоёр сэтгэлтэй бол хор

Эр хүн нэг үгтэй

Эмээл дөрвөн модтой

Эр хүн нэг үгээр явдаг

Эр морь нэг ташуураар явдаг

Эр хүн ойчсон газартаа босож зогсдог

Эр хүн олзонд үхдэг

Эрвээхий зуланд үхдэг

Эр хүн өрхөө бүтээж явахдаа

Хэнийг авахаа бодож явдаг

Эр хүн өшөөндөө

Эм хүн атаандаа

Эр хүний рашаан эмтэй домтой

Эр хүн санасандаа

Эмээлт морь зорьсондоо

Эр хүн туг ч барьдаг

Тугал ч хариулдаг

Эр хүн үгэндээ эзэн

Эр морь эмээлдээ эзэн

Эр хүн үгэндээ эс хүрвэл цээжнээсээ хатна

Эр морь өдөртөө эс хүрвэл туурайнаасаа хатна

Эр хүн улайвал

Чоно хараар чацга алддаг

Эр хүн хартайдаа дээр

Эр морь ташууртаа дээр

Эр хүн хэдий сүрхий боловч эндэх цаг нэг буй

Эр морь хэдий эрэмгий боловч бүдрэх цаг нэг буй

Эр хүн хэлбэл үг

гишгэвэл газар

Эр хүн хэлсэн үгэндээ хүрэхгүй бол цээжнээсээ хатна

Эр морь зорьсон газартаа хүрэхгүй бол туурайнаасаа хатна

Эр хүн хэлсэндээ

Эр морь харайсандаа

Эр хүн хэрэлдвэл хулгайгаа

Эм хүн хэрэлдвэл муугаа

Эр хүн хээр үхэх

Эр морь нутаггүй үхэх

Эр хүн чоноос бишийг унаж

Чулуунаас бишийг иднэ

Эр хүн чөтгөрөөс бишийг унаж

Чулуунаас бишийг иднэ

Эр хүн шарханд чанга

Эм хүн шалтагт чанга

Эр хүн шархандаа

Эм хүн шалтагтаа

Эр хүн шиг эрвэлзэж

Эмтэй лам шиг шарвалзах

Эр хүн шиг эрвэлзэж

Эрээн могой шиг хөрвөлзөх

Эр хүн шиг эрвэлзэж

Эхнэртэй лам шиг галбилзах

Эр хүн шиг эрвэлзэнэ

Эмээлт морь шиг дэрвэлзэнэ

Эр хүн эдээр чимэхээс эрдмээр чим

Эм хүн өнгөөр чимэхээс оюунаар чим

Эр хүн энддэг

Эр морь бүдэрдэг

Эр хүн энддэг

Эрэг шороо нурдаг

Эр хүн эндүүрдэг

Эмээлт морь хадуурдаг

Эр хүн эндэхгүй бол хаан сууна

Эр морь бүдрэхгүй бол заан болно

Эр хүн энхрэх

Ээж хүн овтлох

Эр хүн эр хүндээ

Эмээл хазаартай морио ч хайрладаггүй

Эр хүн эрдмээ нуух

Эрээн гөрөөс туурайгаа нуух

Эр хүн эрээгүй нь дээр

Эм хүн жороогүй нь дээр

Эр хүн эрээгүй нь дээр

Эм хүн цэвэрч нь дээр

Эр хүн эс эндвэл хаан болно

Эрэг эс эмтэрвэл хад болно

Эр хүн эс эндвэл шидтэй болдог

Эрэг хөмөг эс нурвал хадтай болдог

Эр хүн эс эндвэл ноён болдог

Эрэг эс нурвал уул болдог

Эр хүн ээлжлээтэй

Эр морь арилжилгатай

Эр хүн ээлжтэй

Эцэнхий морь арилжаатай

Эр хүн ядахаар элгэн саднаа

Эр морь ядрахаар ижил сүргээ

Эр хүнд зай ч бий

лай ч бий

Эр хүнд итгэснээс

Эрхий хуруундаа итгэ

Эр хүнд олсон олзноос

Олоогүй олз их

Эр хүнд сандрал үгүй

Эр моринд ядрал үгүй

Эр хүнд эв байдаг

Эсгий малгайнд хэв байдаг

Эр хүнд эмгүй бол эдэд нь эзэнгүй

Эм хүнд эргүй бол биед нь эзэнгүй

Эр хүнд эрхий гурав ороох сур хэрэгтэй

Эр хүнд эрхий гурав ороох сур олз

Эм хүнд ээрүүл ороох ноос олз

Эр хүнд эрхий ороох шидмэс ч хэрэгтэй

Эр хүнд эрхий ороох сур олз

Эр хүний дотор

Эмээл хазаартай морь эргэлддэг

Эм хүний дотор

Үстэй зүстэй хүү эргэлддэг

Эр хүний жаргал

Эзгүй хээр

Эр хүний жаргал эзэнгүй хээр

Эхнэр хүний жаргал гэрийн хоймор

Эр хүний жаргал

Ээрэм цагаан талд

Эр хүний замын хүзүү урт

Агт морины аяны газар хол

Эр хүний замын хүзүү урт

Зааны хүзүү богино

Эр хүний зориг хугарах

Ирт мэсний үзүүр хугарах ижил

Эр хүний мэдсэн нь тос

Эм хүний мэдсэн нь ус

Эр хүний нулимс түмэн лан

Эр хүний нэр урт

Эмээлт морины жолоо урт

Эр хүний рашаан

Эмтэй домтой гэдэг

Эр хүний сүнс бүсэндээ байдаг

Эм хүний сүнс ээрүүлдээ байдаг

Эр хүний сэтгэл дотор

Эмээлтэй морь эргэлддэг

Эр хүний үгийг эргүүлэшгүй

Эм хүний үлгэрийг эвдэшгүй

Эр хүн үгэндээ эс хүрвэл цээжнээс нь хатна

Эр морь өдөртөө үл хүрвэл туурайнаас нь хатна

Эр хүний уран чөдрийн дэвээ дээр

Эхнэр хүний уран эгзгийн шилбэ дээр

Эр хүний уран чөдрийн туухай дээр

Эм хүний уран эгзгийн шилбэ дээр

Эр хүний хариу нь сайн

Эхнэр хүний өглөгч нь сайн

Эр хүний хэлсэн тосон дээгүүр

Эм хүний хэлсэн усан доогуур

Эр хүний эргэх муухай

Унасан морины шарвах муухай

Эр хүний яваагүй газар ёс

Шувууны суугаагүй мод ёс

Эр хүнийг зориулж хэлдэг

Эм хүнийг зогсоож хэлдэг

Эр хүнийг явуулж хэлэх

Эхнэр хүнийг байлгаж хэлэх

Эр хүчээр дийлж эцээж хаявал сайхан

Элдэв арганд мэхлэгдэж элгээрээ унавал муухай

Эр хэдий хэцүү боловч хууль доор

Нохой хэдий хэцүү боловч гинж доор

Эр эм журамтай нь сайхан

Эгч дүү найртай нь сайхан

Эр эм салахаас биш

Эрүү толгой салахгүй

Эр эм хоёр битгий хэл

Эрүү толгой хоёр ч салдаг

Эр эм хоёулаа

Ачмаг даалин адил

Эр эм эвтэй сайхан

Эцэслэтэлээ голч сайхан

Эр эмдээ түшээ

Эрүү амандаа түшээ

Эр эмийн хайр нь нэг

Элэг зүрхний судас нь нэг

Эр эмийн хооронд

Илжиг бүү жороол

Эр эмийн хооронд

Илжиг жороолно

Эр эмс үүсгэл эвтэй бай

Ах дүүс янаг бай

Нөхөр ханьдаа бат журамтай бай

Ураг төрөлдөө найртай дотно бай

Эр энддэг

Эрэг нурдаг

Эр эндэвч

Эргэж тэгширдэг

Эргэх хүрдний тэнхлэг нэг

Эр эмийн зангилаа нэг

Эрднийг танихгүй хүн

Эр орхоодойг ч илжгэн баас

Эрдэнэ оюу элэгдэх тутам өнгө ордог

Эр хүн зовох тутам ухаан ордог

Эрдэнэ тана элэгдэх тутам өнгө ордог

Эр хүн төвөгтөөх тутам сэхээ ордог

Эрдэнэ танихгүй хүнд

Эр орхоодой боловч илжгэн баас

Эрдэнэ чулуу зүлгэх тутам өнгөждөг

Эр хүн зовох тутам ухааждаг

Эртний нарны гэрэл хурц

Эр морины туурай хурц

Эртний нарны гэрэл хурц

Эр морины хөл хурц

Эрүү толгой салдаг

Эр эм салдаггүй

Эрэг эс нурвал хана хад болно

Эр хүн эс эндвэл хүрэл эрдэнэ зүрхтэй болно

Эрэг усаа барих

Эр эжийгээ харах

Эрэг эс нурвал хана хад болно

Эр хүн эс эндвэл ховор эрдэнэ болно

Эсгий малгай сунадаг

Эр хүн өсдөг

Эхнэр хүн төрөх цагт зовох

Эр даага хөнгөлөх цагт зовох

Эцэг хүүгийн эелдэг сайхан

Эр эмийн амраг сайхан

Эцэг эх цусны холбоо

Эр эм насны холбоо

Эцэг эхийн ач их

Эрдэм соёлын тус их

Эр цэргийн гавьяа их

Эд хөрөнгөний хэрэг их

Эр сайтай эм төлөв

Эзэн сайтай морь номхон

Тайлбар: хүнийг ханилж яваа хань, эдэлж хэрэглэж яваа зүйлээр нь таньж болно

Эр нэг эндүүрдэг

Эрэг нэг нурдаг

Тайлбар: ямар ч хүн алдаа гаргадаг

Эр өсөж

Эсгий сунах

Тайлбар: эр хүнийг бага гэж басах хэрэггүй

Эр хүн арван гурван мэхтэй

Эд бөс ар өвөр талтай

Тайлбар: эр хүн аргаа олдог

Эр хүн зовохдоо ухаан ордог

Эрдэнэ элэхдээ өнгө ордог

Тайлбар: хүн зовох тусам ухааждаг

Эр хүн олзонд

Эрвээхэй зуланд

Тайлбар: олзонд хэтэрхий их шунах хэрэггүй

Эр хүнд эв бий

Эсгий малгайд хэв бий

Тайлбар: эр хүн арга ухаан ихтэй

Эр хүнд хий гурав ороох сур олз

Эм хүнд ээрүүл ороох ноос олз

Тайлбар: монгол ахуй амьдралд эрэгтэй эмэгтэй хүний эрхэлдэг ажил үйл өөр өөр байдаг

Эр хүний хээгүй нь сайхан

Эхнэр хүний өглөг нь сайхан

Тайлбар: эр хүнд элдэв ааш, зан хэрэггүй