салхи

[salĭxi]

ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠋

(салхи)

Галиглах зарчим

нэр.

1. Агаарын даралтын өөрчлөлтөөс болж, дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргууг дагаж үүссэн хийн урсгал

бүлээн салхи - урин зөөлөн салхи

жихүүн салхи - их хүйтэн биш ч жиндүү салхи

зөөлөн салхи - аядуу болоод дулаан салхи

зэврүүн салхи - тасхийм хүйтэн биш боловч жихүүн, хүйтэн салхи

зэвэргэн салхи - нэлээд хүйтэвтэр салхи

сэвшээ салхи - тааламжтай, урьхан, сайхан салхи

сэрүүн салхи - нэлээд жихүүн салхи

тогтуун салхи - салхины хүч аядуу, намжуун

урин салхи - зөөлөн тааламжтай салхи

урьхан салхи - урин дулаан салхи

улаан салхи - шороо тоос дэгдээсэн хүчтэй салхи

халуун салхи - агаарын урсгал уулын бэлд бууснаас үүсэх хуурай, бүгчим салхи

хар салхи - ихэнхдээ далай, далайн эрэг орчмын газарт үүсдэг их хүчтэй хуй, салхи

хуй салхи - хэсэгхэн газрыг хамран эрчилсэн агаарын хуйлрал

хулгай салхи - дулаан улиралд гэр байшингийн сүүдэр талын цонх, үүд хаяа, хатавчны завсраар үлээх сэрүүн салхи

хуурай салхи - гандуу газрын халуун, бүгчим салхи

хүйтэн салхи - дулааны хэм нь тухайн орны агаарын темпаратураас доогуур байгаа салхи, биеийг дааруулж жихүүцүүлэх жин ихтэй салхи

хүчтэй салхи - салхины үлээлт хүчтэй

цагаан салхи - тогтуун зөөлөн, хуурай салхи

шар салхи - элсээр шуурсан салхи

ширүүн салхи - салхины үлээлт хүчтэй

эрүүл салхи - цэвэр сайхан агаар

явган салхи - газрын хөрсөн дээгүүр үелзсэн хүч багатай салхи

аясын салхи - сэтгэлд нийцсэн зөөлөн салхи

салхины урсгал - агаарын урсах хөдөлгөөн

салхины үлээлт - салхины урсгал

салхины хүч - агаарын урсгалын эрч, ид чадал

салхины ам - хүчтэй салхи ихээр үлээдэг хавцал, жалга, хөндий газар

салхины хэмжүүр - салхины хүчийг хэмжих багаж хэрэгсэл

салхины чиглүүр - салхины урсгалын зүг чигийг тодорхойлох цаг уурын шинжилгээний багаж

салхины хаалга - гэр байшин зэргийн давхар үүд

салхины халхавч - салхины хаалт

салхины хаалт - ямар нэгэн зүйлд салхи оруулахгүй хэмээн хашилт болгож хийсэн зүйл

салхины хашлага - тариа, ногоог хүйтэн салхинаас хамгаалж барьсан хороо

салхины ая дагах - а.салхины урсгалын дагуу өөрийн эрхгүй явах; б.шилж. нийгэм, цаг үеийн байдлыг харж аль хүчтэйг нь аялдан дагах

салхин тээрэм - а. салхины хүчийг ашиглан хөдөлдөг тээрэм; б.шилж. яриа. хөнгөмсөг хүн

салхин хүрд - салхины хүчээр эргэлддэг хүрд

салхин сэнс - салхины хүчээр эргэх сэнс

салхин хөдөлгүүр - салхины хүчийг ашиглан хөдлөх хөдөлгүүр

салхи босох - салхи гэнэт үүсэх

салхи дэгдэх - салхитай болох

салхи хөдлөх - салхи гарах

салхи гарах - салхи үүсэх

салхи салхилах - салхи хөдлөн аажмаар ширүүсч эхлэх

салхи сөрөх - салхи өгсөх

салхи өгсөх - салхины урсгалын эсрэг явах

салхи анчлах - а.салхи сөрөх; б.усан онгоцны далбааг салхины эсрэг зөрүүлэн өлгөж хөндлөн гулд зорчин явах

салхи дагах/салхи уруудах - салхины урсгал дагуу явах

салхи үймцэх - салхи үе үе ширүүнээр үлээж, шороо тоос бужигнах

салхи үелзэх - зөөлөн салхи үе үе үлээх

салхи намхрах - салхины хүч буурах

салхи намдах - салхины эрч бууран тогтуун болох

салхи тогтох - салхигүй тогтуун болох

салхи сэвгэнэх - урьхан салхи үл мэдэг үлээх

салхи сэвэлзэх - зөөлөн салхины үе үе үлээх

салхи сэнгэнэх - сэрүүн салхи жаварлан үлээх

салхи сэвэх - дэвүүр зэрэг юмаар сэвж салхи гаргах

салхи сэрчигнэх - салхи модны навч намиаг хөдөлгөн үлээх

салхи тавих - салхи салхилах

салхи урих - а.задын аргаар салхи хөдөлгөх; б.өмнө зүгээс салхилж эхлэх

салхи исгэрэх - а.агаарын давхаргад салхины урсгалын хурдан хөдөлгөөнөөс дуу авиа гарах; б.хүчтэй салхины үлээлтэд ямар нэгэн зүйл үрэлдэж дуу гарах

салхи сүүгэх - юмны оройгоор салхи хүчтэй исгэрэн шуугих

салхи сийгэх - салхи жавар нэвт үлээх

салхи нэвтрэх - гэр байшин зэргийн сиймхий завсраар салхи орох

салхи орох - салхи нэвтрэх

салхи лүвхийх - а.Халуун салхи ам хамраар орох; б.Халуун салхи үе үе үлээх

салхинд хийсэх - ямар нэгэн зүйл салхины аясаар хөдлөх

салхи хөөрөгдөх - нүх сүвээр салхи орж, гэрийн дээвэр зэргийг хөвсөлзүүлэн үлээх

салхи ширүүсэх - салхины хүч улам нэмэгдэх

салхи эргэх - салхины урсгалын чиглэл өөрчлөгдөх

салхи татуулах - а.унаа тэрэг зэргийн өндөр хурдтай явах, давхих; б.ямар нэгэн зүйл хажуугаар их хурдтай өнгөрөх

салхи цохих - а.салхинд үлээгдэж сэвэгдэх; б.ан амьтны салхиар үнэр сэрж мэдрэх; в.хөлстэй бие салхинд сэвэгдэж өвчин олох

салхинд цохиулах - салхи авч өвдөх, халуун хүйтэн харшсанаас амьсгалын дээд замын эрхтнүүдийн салст бүрхэвч улайж бие хямрах

салхи залгих - а.хүйтэн агаар сорж зогьсох; б.шилж. хариу хэлэх үггүй болтлоо бусдад гартах

салхи үнэрлэх - салхиар дамжуулан ямар нэгэн зүйлийн үнэр сэрэх, үнэрийг мэдрэх

салхинд гарах - агаарт явах

салхинд тавих - юмыг агаарт гаргах

салхинд хатаах - нойтон зүйлийг салхинд тавьж эврээх

салхи үзэх - а.далд байсан зүйл ил гарах; б.гадуур гарах; в.шилж. Шингэн мөр харахаар явах

салхин цэцэг өвчин. - бүх бие хамарсан гүвдрүүт тууралт нь гурваас дөрөв хоногт өнгөц цэврүүт тууралт болж хувирдаг амьсгалын замын халдварт өвчин

салхин чийрэм цэцэг урга. - үндсийг нь шороонд суулгахгүй сүүдэр газар өлгөж ус шүршин чийглэж байвал ургаж цэцэглэдэг, мөнх ногоон навчтай, цагаан шаравтар цэцэгтэй нэг зүйл ургамал

Үг хувилгах зарчим

сал|хи нэр. *~ ха­галах (эхлүүлэх), салхийг, салхинд, салхинаас, салхиар

ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠋ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠋ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠋ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠰ‍ᠠ‍᠊ᠯᢉᠢ᠋ ᠪᠡ᠊ᠨ

/~ы /~д /~ийг /~аас /~аар /~тай /~аа

• салхи жавар - жихүүн, хүйтэн уур амьсгал
• салхи савир - агаарын урсгал
• салхи шуурга - хур тунадастай холилдсон хүйтэн, ширүүн салхи
• нар салхи - байгалийн элдэв үзэгдлийн нэг хэсэг
• хавсарга салхи - хаврын хуурай, хүйтэн, хүчтэй салхи

хуй салхи шиг - маш хурдан

салхи авах - а.салхи цохих, хатгаа тусах; б.ан амьтан ямар нэгэн юмны үнэрийг салхиар сэрж мэдрэх; в.сэжиг авах

салхи авахуулах - а.салхинд цохиулах; б.ямар нэгэн амьтанд сэжиг авахуулах; в.нууцаар чимээлэх

салхи барих - намар, хаврын улиралд мал салхи сөрөн бэлчээрлэх

салхи бариулах - малыг салхи сөргүүлэн хариулах

салхи шиг хурдан - маш хурдан

салхи татуулан зөрөх - ойшоох ч үгүй, үл тоосон байдалтай өнгөрөн гарах

салхи хагалах - аливаа ажлыг эхлэх

салхин хүрд мэт - хурдан, маш түргэн

салхин дэвүүр шиг - хөнгөмсөг

нар салхины бараа хараагүй - а.гэрээс гарч үзээгүй; б.олон хоног хоригдох; в.ажил төрөл хийдэггүй, биеэ оторлож сурсан

салхи оруулах - ном зохиол зэрэг ямар нэг зүйлийг удтал үзэхгүй байж байгаад сөхөх, дэлгэх, онгойлгох

салхиар самнах - а.үс гэзгээ салхинд сул хийсгэх; б.шилж. аяыг нь харж, дураар нь байлгах

салхиар далбаагаа хийсгэх - аяыг нь дагаж байгаад ажил хэргээ бүтээх

салхи үзсэн намрын хамхуул - ямагт зугатаж, дийлэгдэж байдаг гэсэн санаа

салхиар улаалуулах - маш хурдан, түргэн

үйлийн салхи - үйлийн үр

салхин доогуур нь гарамгүй - ойртомгүй, хавьтамгүй бузар муухай зүйл

салхин дээр мөндөр - аюул зовлон давхар давхар тохиолдох хүнд хэцүү байдал

хормойд нь салхи орох - гэр орондоо тогтож суухгүй дэмий тэнэх

салхи борооны явдал - садар самуун явдал

салхи авах - а.мэдээ, чимээ авах~Тэд нар бидний тухай салхи авсан бололтой. б.ханиад хүрэх

салхи борооны явдал - садар самуун явдал~Мөнхтогтох нэр өгсөн тэр хүүгээ хэвлийдээ олсон цагаас эхлэн Амаржаргал... салхи борооны явдлыг тэвчиж, дөрвөн жил байхдаа... омогт эрийн шарыг буцалгаж явна (Ж.Пүрэв, Гурван зангилаа).

салхи залгих - хариу хэлж чадахгүй болтлоо хэлэгдэх~Хор хатгалгаар төрсөн энэ бүлэг үгэнд салхи залгисан бололтой юу ч хариу хэлсэнгүй санаа алдан зогссон (Монгол үндэсний утга зохиолын материалын эмхэтгэл).

салхи оруулах - ном дэвтрийг унших, хуудсыг нь сөхөх (уншилүй удаан хугаацааны дараа)~

Хэдэн бээрийн газраас эргэсэн морьд - '

Хэрхэн чадал заан барианд орохыг хараад - '

Хэдийний салхи оруулаагүй дэвтрээ эрхгүй нээж, - '

Хэлхээ хэдэн мөрийг бичмээр болов шүү (Н.Нямдорж, Уралдаан). - '

салхи сөрсөн тэмээ шиг - ажлаа алдах~Тэр хүү чинь манай энүүгээр эргэлдэх болсон. Салхи сөрсөн тэмээ шиг хийх ажлаа алдаж гүйцэж байгаа нь тэр үү?

салхиар улаалуулах - маш хурдан, амархан~Айл хэсч салхиар улаалуулан тараасан мэт (С.Дашдооров, Говийн өндөр).

салхийг нь хагалах - ажил хэргийг анх эхлүүлэх~Одоо би сурч байсан дээд сургуулийнхаа ой руу яарч явна . Очиж салхи хагалах хэрэгтэй гээд санд мэнд салж одлоо (Ш.Цэнд-Аюуш, Салхи хагалагч).

салхин доор нь гарамгүй - жигшмээр, зэвүүцмээр, дургүй, ойртомгүй, хавьтамгүй~Тийм явдалтай хүн гэдгийг нь сонсоод би үг солих нь байтугай салхин доор нь гарамгүй санагдсан.

салхин дүүгүүр - хөнгөмсөг зантай~Тэр үед би салхин дүүгүүр хочтой байж билээ. Хоёр хүүхэнтэй холбогдсон чинь нэрийн хор болсон.

салхин дэвүүр шиг - хөнгөн, тогтворгүй, цайчихсан амьтан, хамхуул шиг~Манай найз гэж нэг салхин дэвүүр шиг эр бий. Хажуугаар эмэгтэй хүн зүгээр өнгөрөөдөггүй.

салхины аясаар хүн - хаашаа л бол хаашаа, хэлсэн ярьснаар~Дэндүү тайван, хүлцэнгүй атлаа тоост орчлондоо яаж шүү амьдрах вэ гэдэг ухааны нарийн уртай тэрбээр яг л цаасан шувуу шиг салхины аясаар хөвөж явсан залуудаа Буянг олжээ (Н.Сүхбат, Хөшөө).

салхины өөдөөс шээхтэй адил - хэцүү~Ноёны өөдөөс үг хэлэх салхины өөдөөс шээхтэй адил.

↑ хий салхи шиг

↑ хормойдоо салхи хавчуулах

↑ хуй салхи шиг

Салхи бороо хоёр

Сайхан дээлийн дайсан

Архи хүүхэн хоёр

Сайн эрийн дайсан

Салхи бороог даахгүй хүн

Сайн эрд тооцогдохгүй

Салхи гарвал мод шуугина

Салан явбал хүмүүс шуугина

Салхи гарвал шуурга болдог

Самуун гарвал үймээн болдог

Салхи дэгдвэл өдөрт муу

Салан явбал амьдралд муу

Салхи ирвэл гэрээ батал

Сайд ирвэл үгээ батал

Салхи ихэдвэл мод хугарна

Санаа зовбол мэргэн баларна

Салхи нэвтрэхгүй хэрэм гэж үгүй

Салхи ордоггүй дов байдаггүй

Хүнээр хэлүүлдэггүй хүн байдаггүй

Салхи үгүй бол өвсний толгой хөдлөхгүй

Санаа үгүй бол хэргийн үзүүр үүсэхгүй

Салхи үгүй бол өвс хаанаас ганхах вэ

Сэдээгүй бол ингэж хаанаас хөглөх вэ

Салхи хэдий ширүүсвэл гал төдий дүрэлздэг

Самуун хэдий аашилбал ёс төдий чангардаг

Шөнө өдөр ялгалгүй

Салхи бороонд сааталгүй

Эрэг хаашаа бол ус тийшээ

Салхи хаашаа бол утаа тийшээ

Салхинд хийсмээр бие

Сэтгэлд хатмаар зүс

Тайлбар: үзэсгэлэн төгөлдөр бие бялдартай

Салхийг мориор хөөж сагсаар ус зөөх

Тайлбар: арга нь буруу бол ажил үйл хэзээ ч бүтэхгүй

Салхины өмнө баганаа бэлтгэ

Сайдын өмнө үгээ бэлтгэ

Тайлбар: бэлтгэлтэй бол бэрхшээл тулгарсан үед тэвдэхгүй

Салхины сүүлд бороо

Наадмын сүүлд хэрүүл

Тайлбар: тоглоом даахгүй хүн эцэстээ хэрүүл хийдэг

Салхиар унаа хийж

Саадгаар нөхөр хийх

Тайлбар: хэрэн тэнэж амьдрах

Сайн нэр салхин хүлэгтэй

Тайлбар: сайн нэр мандах нь түргэн

Салхитай өдөр шүхэр барихгүй

Сартай шөнө дэн барихгүй

Тайлбар: ноорхой муу гэрийг егөөдөж хэлсэн үг