പാർത്തിയയിലെ മൂസ
| മൂസ | |
|---|---|
| |
| The portrait of Musa on the reverse of a Parthian drachm, Ecbatana mint | |
| ഭരണകാലം | 2 BC – 4 AD |
| മുൻഗാമി | ഫ്രാറ്റ്സ്IV |
| പിൻഗാമി | ഓറോഡ്സ് III |
| Co-ruler | ഫ്രാറ്റ്സ് V (2 BC – 4 AD) |
| ജീവിതപങ്കാളി | ഫ്രാറ്റ്സ് IV |
| മക്കൾ | |
| ഫ്രാറ്റ്സ് V | |
മൂസ (തിയാ മൂസ എന്നും മൗസ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു), ബിസി 2 മുതൽ എഡി 4 വരെയുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ പാർത്തിയൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ രാജ്ഞിയായിരുന്ന വനിതയായിരുന്നു. യഥാർത്ഥത്തിൽ റോമൻ ചക്രവർത്തിയായിരുന്ന അഗസ്റ്റസ് (r. 27 BC - 14 AD) പാർത്തിയൻ രാജാവായിരുന്ന ഫ്രാറ്റെസ് നാലാമന് (r. 37 BC - 2 BC) സമ്മാനമായി നൽകിയ ഒരു ഇറ്റാലിയൻ അടിമ-പെൺകുട്ടിയായിരുന്നു അവർ. പെട്ടെന്നുതന്നെ പാർത്തിയയിലെ രാജ്ഞിയെന്ന പദവിയോടൊപ്പം ഫ്രാറ്റെസ് നാലാമന്റെ പ്രിയങ്കരിയുമായിത്തീർന്ന അവർ ഫ്രാറ്റസെസിന് (ഫ്രാറ്റെസ് V) ജന്മം നൽകി. ബിസി 2-ൽ, ഫ്രാറ്റെസ് നാലാമനെ വിഷം കൊടുത്തു കൊന്ന അവർ ഫ്രാറ്റെസ് V-നോടൊപ്പം പാർത്തിയൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ സഹ ഭരണാധികാരിയായിത്തീർന്നു. അവരെ സ്ഥാനഭ്രഷ്ടനാക്കിയ ശേഷം ഒറോഡെസ് മൂന്നാമനെ പുതിയ രാജാവായി കിരീടമണിയിച്ച പാർത്തിയൻ പ്രഭുക്കന്മാർ റോമിലേക്ക് പലായനം ചെയ്യാൻ നിർബന്ധിതരാക്കിയതോടെ അവരുടെ ഹ്രസ്വകാലഭരണം അവസാനിച്ചു.
ഇറാനിയൻ ചരിത്രത്തിൽ ഭരണാധികാരികളായ മൂന്ന് വനിതകളിൽ ആദ്യത്തെയാളാണ് മൂസ. മറ്റുള്ളവർ ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിലെ രണ്ട് സസാനിയൻ സഹോദരിമാരായ ബോറാനും (r. 630-630, 631-632), അസർമിഡോഖ്ത്തും (r. 630-631) ആയിരുന്നു. മറ്റുള്ള വനിതകളിൽ റിന്നു, ഇഫ്ര ഹോർമിസ്ഡ്, ഡെനാഗ് എന്നിവർ പൂർണ്ണ ഭരണാധികാരികളുടെ ചുമതലയില്ലാതെ, തങ്ങളുടെ ആൺമക്കളുടെ രാജപ്രതിനിധികളായി മാത്രം രാജ്യം ഭരിച്ചവരാണ്.
അധികാരത്തിലേയ്ക്കുള്ള ഉയർച്ച
[തിരുത്തുക]റോമൻ ചക്രവർത്തിയായിരുന്ന അഗസ്റ്റസ് (r. 27 BC – 14 AD) പാർത്തിയൻ രാജാവ് ഫ്രേറ്റ്സ് IV ന് (r. 37 BC – 2 BC) സമ്മാനമായി നൽകിയ ഒരു ഇറ്റാലിയൻ അടിമ പെൺകുട്ടിയായിരുന്നു മൂസ. ബിസി 20-ൽ രൂപീകൃതമായ ഒരു ഉടമ്പടിയുടെ സമയത്താണ് ഫ്രാറ്റസ് നാലാമന് അവളെ ലഭിച്ചത്.[1] ഈ ഉടമ്പടിയിലൂടെ ബിസി 53-ൽ കാർഹേ യുദ്ധത്തിൽ പിടികൂടിയ നിരവധി റോമൻ ലെജിയനറി സ്റ്റാൻഡേർഡുകൾക്കും യുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ച റോമൻ യുദ്ധത്തടവുകാർക്കും പകരമായി തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകപ്പെട്ട മകനെയും അദ്ദേഹത്തിന് തിരികെ ലഭിച്ചു.[2] രാജകുമാരനെ തിരിച്ചുപിടിക്കാൻ കൊടുക്കേണ്ട ഒരു ചെറിയ വിലയായാണ് പാർത്തിയന്മാർ ഇതിനെ വീക്ഷിച്ചത്.[3] എമ്മ സ്‌ട്രൂഗ്നെൽ (2008) അഭിപ്രായപ്പെട്ടത്, അഗസ്റ്റസ് മൂസയെ പാർത്തിയയിലേയ്ക്ക് അയച്ചത് വിവരങ്ങൾ നേടുന്നതിനായോ അല്ലെങ്കിൽ റോമാക്കാർക്ക് അനുകൂലമായി പാർത്തിയൻ രാജാവിനെ സ്വാധീനിക്കുന്നതിനോ ഉള്ള ശ്രമത്തിലായിരിക്കാമെന്നാണ്.[4]
അവ്രോമാനിലെ തുകൽച്ചുരുൾ ലിഖിതങ്ങൾപ്രകാരം, ഫ്രാറ്റ്സ് നാലാമന് അക്കാലത്ത് ഒലെനിയർ, ക്ലിയോപാട്ര, ബസേർത, ബിസ്തൈബനാപ്സ് എന്നിങ്ങനെ മറ്റ് നാല് രാജ്ഞിമാരെങ്കിലും ഉണ്ടായിരുന്നു.[5] മൂസ പെട്ടെന്നുതന്നെ രാജാവിൻറെ പ്രീതി പിടിച്ചുപറ്റിക്കൊണ്ട് രാജ്ഞിയും ഫ്രാറ്റ്സ് നാലാമന്റെ പ്രിയങ്കരിയുമായിത്തീരുകയും ബിസി 19-നടുത്ത് ഫ്രാറ്റേസസ് (ഫ്രേറ്റസ് V) ജനിക്കുകയും ചെയ്തു.[6] തന്റെ മകനുവേണ്ടി സിംഹാസനം ഉറപ്പാക്കാൻ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ട്, 10/9 ബിസിയിൽ പിൻഗാമിയെച്ചൊല്ലിയുള്ള സംഘർഷം തടയുകയെന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ രാജാവിൽ സ്വാധീനം ചെലുത്തി അദ്ദഹത്തിൻറെ നാല് ആദ്യജാതരായ മക്കളെ റോമിലേക്ക് അയയ്ക്കുന്നതിൽ അവൾ വിജയിച്ചു.[7]
ബിസി 2-ൽ, മൂസ ഫ്രാറ്റെസ് നാലാമനെ വിഷം കൊടുത്ത് വധിച്ചുകൊണ്ട് പാർത്തിയൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ സഹഭരണാധികാരിയായി ഫ്രേറ്റ്സ് അഞ്ചാമനോടൊപ്പം സ്വയം സ്ഥാനാരോഹണം നടത്തി.[8] ഫ്രേറ്റ്സ് V ൻറെ പിൽക്കാല നാണയങ്ങളുടെ മറുവശത്ത് പാർത്തിയൻ നാണയങ്ങളിൽ സാധാരണമായിരുന്ന ചതുരാകൃതിയിലുള്ള മുദ്രാലേഖനത്തിന് വിരുദ്ധമായി, വൃത്താകൃതിയിൽ "ദിവ്യമായ" എന്ന് വിശേഷണത്തോടുകൂടി മൂസയുടെ ചിത്രം മുദ്രണം ചെയ്തിരിക്കുന്നത് അവർ കുറഞ്ഞത് സഹഭരണാധികാരികളായിരുന്നുവെന്നതിനെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.[9][10] കൂടാതെ, ഫ്രേറ്റ്സ് V അവൾക്ക് നൽകിയ ബാസിലിസ ("രാജ്ഞി") എന്ന പദവി സൂചിപ്പിക്കുന്നത് ഹെല്ലനിസ്റ്റിക് കാലഘട്ടത്തിലെ രാജാവിന്റെ ഭാര്യ മാത്രമല്ല, മറ്റ് രാജകീയ വനിതകളും ഇത് ഉപയോഗിച്ചിരുന്നുവെന്നാണ്.[11]
ഒരു ചെറിയ കാലത്തെ ഭരണത്തിനുശേഷം, ഫ്രാറ്റെസ് V സമീപകാലത്ത് അർമേനിയയിലെ റോമൻ ആധിപത്യം അംഗീകരിച്ചതിലും അദ്ദേഹത്തിൻ മാതാവിൻറെ ഇറ്റാലിയൻ അടിമ പാരമ്പര്യത്തിലും രോഷാകുലരായ പാർത്തിയൻ പ്രഭുക്കന്മാർ, ഇരുവരെയും സിംഹാസനത്തിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കിക്കൊണ്ട് ഒരു ഓറോഡ്സ് മൂന്നാമനെ പാർത്തിയയിലെ പുതിയ രാജാവായി വാഴിച്ചു.[12] റോമിലേക്ക് പലായനം ചെയ്ത ഫ്രേറ്റ്സ് അഞ്ചാമനേയും മൂസയേയും അവിടെ അഗസ്റ്റസ് സ്വാഗതം ചെയ്തു.[13]
അവലംബം
[തിരുത്തുക]- ↑ Schlude 2020, chapter 5.
- ↑ Garthwaite 2005, പുറം. 80; see also Strugnell 2006, പുറങ്ങൾ. 251–252
- ↑ Bivar 1983, പുറങ്ങൾ. 66–67.
- ↑ Strugnell 2008, പുറം. 283.
- ↑ Strugnell 2008, പുറം. 283 (see also note 36); Bigwood 2008, പുറങ്ങൾ. 244–245
- ↑ Kia 2016, പുറം. 198; Schippmann 1986, പുറങ്ങൾ. 525–536; Bigwood 2004, പുറങ്ങൾ. 39–40; Strugnell 2008, പുറം. 289 (see also note 53)
- ↑ Kia 2016, പുറം. 198; Strugnell 2008, പുറങ്ങൾ. 284–285; Dąbrowa 2012, പുറം. 173; Schippmann 1986, പുറങ്ങൾ. 525–536
- ↑ Kia 2016, പുറം. 199; Richardson 2012, പുറം. 161
- ↑ Rezakhani 2013, പുറം. 771.
- ↑ Bigwood 2004, പുറം. 57.
- ↑ Bigwood 2004, പുറങ്ങൾ. 40, 44, 48, 61.
- ↑ Kia 2016, പുറം. 199; Dąbrowa 2012, പുറം. 174
- ↑ Strugnell 2008, പുറങ്ങൾ. 292, 294–295; Marciak 2017, പുറം. 378