[go: up one dir, main page]
Прејди на содржината

Северница

Од Википедија — слободната енциклопедија
Северница
Местоположба на Северница (заокружено)
Положба на небото
Епоха J2000      Рамноденица
Соѕвездие Мала Мечка
α UMi A
Рекстацензија 02ч 31м &1000000000000490900000049,09с[1]
Деклинација +89° 15′ &1000000000000050800000050,8″[1]
Привидна величина (V) 1.98[2] (1.86 – 2.13)[3]
α UMi B
Рекстацензија 02ч 30м &1000000000000416300000041,63с[4]
Деклинација +89° 15′ &1000000000000038100000038,1″[4]
Привидна величина (V) 8.7[2]
Особености
{{{компонента}}}
Спектрален тип F7Ib[5]
U−B Боен показател 0.38[2]
B−V Боен показател 0.60[2]
Променлив тип Класична кефеида[3]
α UMi B
Спектрален тип F3V[2]
U−B Боен показател 0.01[6]
B−V Боен показател 0.42[6]
Променлив тип можна[3]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)−17[7] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: 198,8 ± 0,20[1] млс/г
Дек.: −15 ± 0,30[1] млс/г
Паралакса (π)7.54 ± 0.11[1] млс
Оддалеченост323–433[8] сг
(99–133[8] пс)
Апсолутна величина (MV)−3.6 (α UMi Aa)[2]
3.6 (α UMi Ab)[2]
3.1 (α UMi B)[2]
Местоположба (во однос на α UMi Aa)
Делα UMi Ab
Епоха на набљудување2005.5880
Аголно растојание0.172″
Положбен агол231.4°
Местоположба (во однос на α UMi Aa)
Делα UMi B
Епоха на набљудување2005.5880
Аголно растојание18.217″
Положбен агол230.540°
Орбита[9]
Главнаα UMi Aa
Придружникα UMi Ab
Период (P)29,59 ± 0,02 г.
Голема полуоска (a)0,1204 ± 0,0059"
(2,90 ± 0,03[10])
Занесеност (e)0,608 ± 0,005
Наклон (i)146,2 ± 10,9°
Должина (Ω)191,4 ± 4,9°
Перицентарска епоха (T)1.987,66 ± 0,13
Аргумент на перицентарот (ω)
(споредна)		123,01 ± 0,75°
Полузамав (K1)
(главна)		3,72 ± 0,03 км/с
Податоци
α UMi Aa
Маса5.4[11] M☉
Полупречник37.5[11] R☉
Површ. грав. (log g)2.2[12]
Сјајност (болометриска)1,260[11] L☉
Температура6015[6] K
Металичност112% сонце[13]
Вртење119 денови[5]
Вртежна брзина (v sin i)14[5] км/с
Податоци
α UMi Ab
Маса1.26[2] M☉
Полупречник1.04[2] R☉
Сјајност (болометриска)3[2] L☉
α UMi B
Маса1.39[2] M☉
Полупречник1.38[6] R☉
Површинска гравитација (log g)4.3[6]
Сјајност (болометриска)3.9[6] L☉
Температура6900[6] K
Вртежна брзина (v sin i)110[6] км/с
Старост1.5 Гг.
Други ознаки
Поларна Ѕвезда, Северна Ѕвезда, Киносура, Alpha UMi, α UMi, ADS 1477, CCDM J02319+8915
Наводи во бази
SIMBAD— α UMi A
— α UMi B

Северница — ѕвезда која се наоѓа во северното кружно соѕвездие Мала Мечка. Таа е означена Алфа Мала Мечка (латинизирано во Alpha Ursae Minoris) и вообичаено се нарекува Северна Ѕвезда или Поларна Ѕвезда. Со привидна величина која флуктуира околу 1,98, таа е најсветлата ѕвезда во соѕвездието и е лесно видлива со голо око ноќе. Положбата на ѕвездата лежи на помалку од 1° оддалеченост од северниот небесен пол, што ја прави сегашната северна поларна ѕвезда. Стабилната положба на ѕвездата на северното небо ја прави корисна за навигација.[14]

Како најблиска променлива на Кефеидите, нејзиното растојание се користи како дел од скалилата за вселенски растојанја. Ревидираната ѕвездена паралакса Хипаркос дава растојание до Северница од околу 433 светлосни години, додека мисијата Гаја дава растојание од околу 448 светлосни години. Пресметките со други методи се многу различни.

Иако се појавува со голо око како единствена светлосна точка, Северница е троен ѕвезден систем, составен од примарниот, жолт суперџин означен како Северница Аа, во орбитата со помал придружник, Северница Ab; парот е во поширока орбита со Северница B. Надворешниот пар AB бил откриен во август 1779 година од Вилијам Хершел, каде што „А“ се однесува на она што денес е познато дека е парот Аа/Ab.

Ѕвезден систем

[уреди | уреди извор]
Компонентите на Северница како што ги гледа вселенскиот телескоп Хабл

Северница Aa е развоен жолт суперџин од спектрален тип F7Ib со 5,4 сончеви маси (M☉). Тоа е првиот класичен кефеид кој има маса одредена од нејзината орбита. Двата помали придружници се Северница B, 1.39 M☉ F3 ѕвезда од главната низа која орбитира на растојание од 2.400 (АЕ),[15] и Северница Ab (или P), многу блиска ѕвезда од главната низа F6 со маса од 1.26 M☉. Северница В може да се види со скромен телескоп. Вилијам Хершел ја открил ѕвездата во август 1779 година со помош на сопствен рефлекторски телескоп,[16] еден од најдобрите телескопи во тоа време. Во јануари 2006 година, НАСА објавила снимки од телескопот Хабл, на кои се прикажани трите членови на тројниот систем Северница.[17][18]

Променливата радијална брзина на Северница А била пријавена од ВилијамКембел во 1899 година, што сугерирало дека оваа ѕвезда претставува двоен систем.[19] Бидејќи Северница А е позната кефеидна променлива, Џ. Х. Мур во 1927 година покажал дека промените во брзината по линијата на видот се должат на комбинацијата на четиридневниот период на пулсирање во комбинација со многу подолг орбитален период и голема ексцентричност од околу 0,6.[20] Мур објавил прелиминарни орбитални елементи на системот во 1929 година, давајќи орбитален период од околу 29,7 години со ексцентричност од 0,63. Овој период бил потврден со соодветни набљудувања за движење извршени од БП Герасимович во 1939 година.[21]

Како дел од нејзината докторска теза, во 1955 година Е. Ромер користела податоци за радијална брзина за да изведе орбитален период од 30,46 y за системот Северница A, со ексцентричност од 0,64.[22] Карл Кампер во 1996 година произвеле рафинирани елементи со период од 29,59 ± 0,02 и ексцентричност од 0,608 ± 0,005.[23] Во 2019 година, студијата на Р. Андерсон дала период од 29,32 ± 0,11 со ексцентричност од 0,620 ± 0,008.[10]

Некогаш се сметало дека постојат две пошироко раздвоени компоненти - Северница C и Северница D - но се покажало дека тие не се физички поврзани со системот Северница.[24]

Набљудување

[уреди | уреди извор]

Варијабилност

[уреди | уреди извор]
Светлинска крива за Северница, нацртана од податоците на TESS [25]

Северница Аа, суперџинова примарна компонента, е класична кефеидна променлива од населението I со ниска амплитуда, иако некогаш се сметало дека е кефеид од типот II поради нејзината висока галактичка ширина. Кефеидите претставуваат важна стандардна свеќа за одредување на растојанието, така што Северница, како најблиска таква ѕвезда, е многу проучувана. Променливоста на Северница била забележана уште од 1852 година; оваа варијација била потврдена од Ејнар Херцшпрунг во 1911 година.[26]

Опсегот на осветленост на Северница е даден како 1,86-2,13, но амплитудата се променила од откритието. Пред 1963 година, амплитудата била над 0,1 степени и многу постепено се намалувала. По 1966 година, таа многу бргу се намалувала додека не станала помала од 0,05 степени; оттогаш, таа непредвидливо варира во близина на тој опсег. Пријавено е дека амплитудата сега повторно се зголемува, пресврт што не е забележан кај ниту еден друг кефеид.

Северница и нејзината околна интегрирана флуксна маглина

Периодот, приближно 4 дена, исто така се променил со текот на времето. Постојано се зголемува за околу 4,5 секунди годишно, освен за пауза во 1963-1965 година. Првично се сметало дека ова се должи на секуларната црвеникава (пониска температура) еволуција низ појасот за нестабилност на Кефеидите, но може да се должи на мешање помеѓу примарниот и режимот на пулсирање со прв тон.[27][28] Авторите не се согласуваат околу тоа дали Северница е фундаментален или пулсар со прв тон и за тоа дали го преминува појасот за нестабилност за прв пат или не.[28]

Температурата на Северница варира само за мала количина за време на нејзините пулсирања, но количината на оваа варијација е променлива и непредвидлива. Непредвидливите промени на температурата и амплитудата на температурата се менуваат во текот на секој циклус, од помалку од 50 К до најмалку 170 К, може да биде поврзана со орбитата со Северница Ab.

Истражувањето објавено во Science сугерира дека Северница денес е 2,5 пати посветла отколку кога ја набљудувал Птоломеј, менувајќи се од трета на втора величина.[29] Астрономот Едвард Гуинан смета дека ова е извонредна промена и евидентирано вели дека „доколку се реални, овие промени се 100 пати поголеми од [оние] предвидени со сегашните теории за ѕвезден развој“.

Во 2024 година, истражувачите предводени од Ненси Еванс од Харвард и Смитсонијан, користејќи ја опсерваторијата CHARA Array на планината Вилсон, со поголема точност ја проучувале помалата придружна орбита на Северница. За време на оваа набљудувачка кампања, тие успеале да ги снимат карактеристиките на Северница на нејзината површина; големи светли места и темни се појавиле на слики одблиску, менувајќи се со текот на времето. Понатаму, големината на пречникот на Северница е повторно измерена на 46 пречници на Сонцето.[30]

Улога како поларна ѕвезда

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Поларна ѕвезда
Азимути на Северница во однос на аналогијата на часовникот
Типична ѕвездена патека на северната полутопка со Северница во средина.

Бидејќи Северница лежи речиси во директна линија со Земјиното вртење „над“ Северниот Пол — северниот небесен пол — Северница стои речиси неподвижна на небото, а сите ѕвезди на северното небо изгледаат како да се вртат околу неа. Затоа, тоа е одлична фиксна точка од која може да се извлечат мерења за небесна навигација и за астрометрија. Издигнувањето на ѕвездата над хоризонтот ја дава приближната географска ширина на набљудувачот.[31]

Во 2018 година, Северница била оддалечена 0,66° (39,6 лачни минути) од вртежниот пол (1,4 пати повеќе од Месечевиот диск) и така се врти околу полот во мал круг со пречник од 1,3°. Ќе биде најблиску до полот (околу 0,45 степени или 27 лачни минути) веднаш по 2100 година.[32] Бидејќи е толку блиску до небесниот северен пол, нејзиното десно воздигнување брзо се менува поради прецесијата на оската на Земјата, од 2,5 часа во 2000 година од н.е. до 6 часа во 2100 година од нашата ера. Двапати во секој сидерален ден, азимутот на Северница е север; остатокот од времето се поместува кон исток или запад, а лежиштето мора да се коригира со помош на табели. Најдоброто приближување [33] било направено со користење на предниот раб на астеризмот „Голема Мечка“ во соѕвездието Голема Мечка. Предниот раб (дефиниран со ѕвездите Дубхе и Мерак) е референциран на лице на часовникот, а вистинскиот азимут на Северница е разработен за различни географски широчини.

Очигледното движење на Северница кон и, во иднина, подалеку од небесниот пол, се должи на прецесијата на рамнодениците.[34] Небесниот пол ќе се оддалечи од α UMi по 21 век, поминувајќи блиску до Гама Кефеј околу 41 век, движејќи се кон Денеб околу 91 век.

Небесниот пол бил блиску до Тубан околу 2750 п.н.е., и за време на класичната антика бил малку поблиску до Кохаб (β UMi) отколку до Северница, иако сè уште е околу 10 степени од која било ѕвезда.[35] Таа била на приближно исто аголно растојание од β UMi како до α UMi до крајот на доцната антика. Грчкиот морепловец Питеја во околу 320 п.н.е. го опишал небесниот пол како без ѕвезди. Меѓутоа, како една од посветлите ѕвезди блиску до небесниот пол, Северница се користела за навигација барем од доцната антика, и опишана како ἀεί φανής (aei phanēs) „секогаш видлива“ од Стобај (5 век), исто така наречена Λύχνος (Лихнос) слично на горилник или светилка и разумно би можело да се опише како stella polaris од околу развиениот среден век па наваму, и на грчки и на латински. На неговото прво трансатлантско патување во 1492 година, Кристофер Колумбо морал да го поправи „кругот опишан од поларната ѕвезда за полот“.[36] Во драмата на Шекспир, Јулиј Цезар, напишана околу 1599 година, Цезар се опишува себеси како „константен како северната ѕвезда“, иако во времето на Цезар немало постојана северна ѕвезда. И покрај нејзината релативна светлина, таа не е, како што популарно се верува, најсветлата ѕвезда на небото.[37]

Северница лежи на половина пат помеѓу астеризмите Касиопеја и Голема Мечка

Северница се споменува во книгата на Натаниел Боудич од 1802 година, Американски практичен навигатор, каде што е наведена како една од навигациските ѕвезди.[38]

Имиња

[уреди | уреди извор]
Концептот на овој уметник покажува: суперџинот Северница Аа, џуџето Поларис Ab и далечниот џуџест придружник Северница B.

Современото име Поларна Ѕвезда или Polaris е скратено од новолатинскиот stella polaris, измислено во ренесансата кога ѕвездата се приближила до небесниот пол за неколку степени. Гема Фризиј, пишувајќи во 1547 година, ја нарекол stella illa quae polaris dicitur („онаа ѕвезда што се нарекува „поларна“), ставајќи ја на 3° 8' од небесниот пол.[39]

Во 2016 година, Меѓународниот астрономски сојуз организирал Работна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ) [40] за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на РГИЅ од јули 2016 година [41] вклучил табела со првите две серии на имиња одобрени од РГИЅ; кој ја вклучувал Северница за ѕвездата α Голема Мечка Aa.

Во антиката, Северница сè уште не била најблиската ѕвезда со голо око до небесниот пол, а целото соѕвездие Мала Мечка се користела за навигација, а не за која било ѕвезда. Северница се движела доволно блиску до полот за да биде најблиската ѕвезда со голо око, иако се уште е на растојание од неколку степени, во раниот средновековен период, а бројни имиња кои се однесуваат на оваа карактеристика како поларна ѕвезда биле во употреба уште од средновековниот период. На староанглиски, таа била позната како scip-steorra („бродска ѕвезда“) Во староанглиската рунска песна, Т-руната очигледно е поврзана со „циркуполарно соѕвездие“ или планетата Марс.[42]

Во хинду пураните, таа станала персонифицирана под името Друва („неподвижна, фиксна“).[43] Во подоцнежниот средновековен период, таа станала поврзана со маријанската титула на Стела Марис „Ѕвезда на морето“ (така кај Вартоломеј Англикус, околу 1270-тите),[44] поради претходна транскрипциона грешка. Постарото англиско име, посведочено од 14 век, е „ ѕвезда водилка“, сродно со старонордиското leiðarstjarna, средно високогерманско leitsterne.[45]

Античкото име на соѕвездието Мала Мечка, Кинозура (од грчкото „опашката на кучето“),[46] станало поврзано со поларната ѕвезда особено од раниот современ период. Експлицитна идентификација на Марија како стела марис со поларната ѕвезда (Stella Polaris), како и употребата на Cynosura како име на ѕвездата, е евидентна во насловот Cynosura seu Mariana Stella Polaris (т.е. „Cynosure, или Мариева Поларна Ѕвезда“), збирка маријанска поезија објавена од Никола Лученсис (Николо Барсоти де Лука) во 1655 година.

Мала Мечка како што е прикажана во персиското дело „Книга на фиксирани ѕвезди“ од 964 година, Северница ја нарекол Ал-Џудај „الجدي“ во долниот десен дел.

Нејзиното име во традиционалната предисламска арапска астрономија било ел-Џудај الجدی („јаре“, во смисла на малолетна коза [„ле Шевро“],[47] и тоа име се користело во средновековната исламската астрономија исто така.[48][49] Во тие времиња, таа сè уште не била толку блиску до северниот небесен пол како што е денес, и се вртела околу полот.

Северница сликана во знамето на Нунавут
Северница сликана во знамето на Алјаска

Северница била користена како симбол на непоколебливост во поезијата, како „цврста ѕвезда“ од Спенсер. Сонетот 116 на Шекспир е пример за симболиката на северната ѕвезда како водечки принцип: „[Љубовта] е ѕвезда на секоја скитничка кора / Чија вредност е непозната, иако неговата висина треба да се земе“. Во Јулиј Цезар, тој му дава на Цезар да го објасни своето одбивање да даде помилување велејќи: „Јас сум постојан како северната ѕвезда/На чија вистинска фиксна и мирна особина/Нема другари на сводот./Небото е насликано со неброени искри,/Сите тие се оган и секоја од нив свети,/Но има само една од сите која го задржува своето место;/Така и во светот“ (III, i, 65–71). Се разбира, Северница нема „постојано“ да остане како северна ѕвезда поради прецесија, но тоа е забележливо само со векови.

Во инуитската астрономија, Северница е позната како Нутуиттук. Таа е прикажана на знамето и грбот на канадската територија на Инуитите Нунавут, како и на знамето на американската држава Алјаска.[50]

Според традиционалното знаење за ѕвездите на Лакота, Северница е именувана како „Wičháȟpi Owáŋžila“. Ова во превод значи „Ѕвездата што мирува“. Ова име доаѓа од приказната за Лакота во која тој се оженил со Tȟapȟúŋ Šá Wíŋ, „Жена со црвени образи“. Меѓутоа, таа паднала од небото, и во неговата тага Wičháȟpi Owáŋžila засекогаш зјапала надолу од „waŋkátu“ (горната земја).[51]

Народот Кри ја нарекува ѕвездата: acâhkos êkâ kâ-âhcît „ѕвездата што не се движи“ (слогови : ᐊᒑᐦᑯᐢ ᐁᑳ ᑳ ᐋᐦᒌᐟ).[52] На јазикот микмак, ѕвездата се вика Татапн.[53]

Во древниот фински светоглед, Северница била наречена како taivaannapa и naulatähti („ѕвездата на нокти“), бидејќи се сметало како да е прикачена на сводот или дури делува како прицврстувач за небото кога други ѕвезди орбитираат околу неа. Бидејќи се сметало дека ѕвезденото небо се врти околу неа, сводот се смета за тркало, со ѕвездата како стожер на нејзината оска. Имињата изведени од неа биле небесни иглички и светски игли.

Растојание

[уреди | уреди извор]
Ѕвездената паралакса е основа за парсекот, што е растојание од Сонцето до астрономски објект кој има агол на паралакса од една лачна секунда. (1 АЕ и 1 парсек не се за скала, 1 парсек = околу 206265 АЕ)

Многу неодамнешни трудови го пресметуваат растојанието до Северница на околу 433 светлосни години (133 парсеци), врз основа на мерењата на паралаксата од сателитот за астрометрија Хипаркос. Постарите проценки на растојанието честопати биле малку помали, а истражувањето засновано на спектрална анализа со висока резолуција сугерира дека можеби е до 110 светлосни години поблиску (323 светлосни години/парсеци). Северница е најблиската променлива на Кефеидите до Земјата, така што нејзините физички параметри се од критично значење за целата астрономска скала на растојание. Таа е и единствен со динамички измерена маса.

Избрани проценки на растојание до Поларис
година Компонента Растојание, сг (парсек) Белешки
2006 година А 330 ly (101 pc) Тарнер
2007 година[A] А 433 ly (133 pc) Хипаркос [1]
2008 година В 359 ly (110 pc) Усенко и Клочкова
2013 година В 323 ly (99 pc) Тарнер и сор.[8]
2014 година А ≥ 385 ly (≥ 118 pc) Нилсон [54]
2018 година В 521 ly (160 pc) Бонд и сор.[55]
2018 година В 445,3 ly (136,6 pc)[B] Гаија DR2 [56]
2020 година В 447,6 ly (137,2 pc) Гаија DR3 [4]
A Нова ревизија на набљудувањата од 1989 до 1993 година, првпат објавена во 1997 година
B Статистичка оддалеченост пресметана со користење на слабо растојание претходно

Вселенското летало Хипаркос користело ѕвездена паралакса за да направи мерења од 1989 и 1993 година со точност од 0,97 секунди (970 микролачни секунди) и добило точни мерења за ѕвездени растојанија до 1.000парсеци подалеку.[57] Податоците на Хипаркос биле повторно испитани со понапредни корекции на грешки и статистички техники. И покрај предностите на Хипаркос астрометријата, несигурноста во податоците за Северница е посочена и некои истражувачи ја доведуваат во прашање точноста на Хипаркос при мерењето на бинарни кефеиди како Хипаркос. Намалувањето на Хипаркос специјално за Северница е преиспитано и потврдено, но сè уште нема широка согласност за растојанието.[58]

Следниот голем чекор во мерењата на паралаксата со висока прецизност доаѓа од Гаја, мисија за вселенска астрометрија која започнала во 2013 година и наменета да ја измери ѕвездената паралакса до 25 микролачни секунди (μas).[59] Иако првично било планирано да се ограничат набљудувањата на Гаја на ѕвезди послаби од светлинската величина 5,7, тестовите извршени за време на фазата на пуштање во работа покажале дека Гаја може автономно да идентификува ѕвезди со светлинска величина 3. Кога Гаја влегла во редовни научни операции во јули 2014 година, таа била конфигурирана да обработува рутински ѕвезди во опсег од величина од 3 до 20.[60] Надвор од таа граница, се користат специјални процедури за преземање необработени податоци за скенирање за преостанатите 230 ѕвезди посветли од светлинска величина; се развиваат методи за намалување и анализа на овие податоци; и се очекува дека ќе има „целосна покриеност на небото на светлиот крај“ со стандардни грешки од „неколку десетици μas“.[61] Изданието на податоци на Гаја 2 не вклучува паралакса за Северница, но растојанието заклучено од него е 136,6 ± 0,5 (445,5 ly) за Северница B, нешто подалеку од повеќето претходни проценки и неколку пати попрецизни. Ова било дополнително подобрено на 137,2 ± 0,3 (447,6 ly), по објавувањето на каталогот Gaia Data Release 3 на 13 јуни 2022 година, кој го заменил каталогот на ѕвезди Gaia Data Release 2.

Во популарната култура

[уреди | уреди извор]

Северница е прикажан во новоусвоеното знаме на американската сојузна држава Минесота.[62]

Галерија

[уреди | уреди извор]
  • Северница е најсветлата ѕвезда во соѕвездието Мала Мечка (горе десно).
    Северница е најсветлата ѕвезда во соѕвездието Мала Мечка (горе десно).
  • Голема Мечка и Мала Мечка во однос на Северница
    Голема Мечка и Мала Мечка во однос на Северница
  • Поглед кон Северница со мал телескоп. Северница В е одделена со 18 лачни секунди од примарната ѕвезда, Северница А.
    Поглед кон Северница со мал телескоп. Северница В е одделена со 18 лачни секунди од примарната ѕвезда, Северница А.
  • 4-дневен временски пропуст на Северница што ја илустрира нејзината варијабилност од типот Кефеиди.
    4-дневен временски пропуст на Северница што ја илустрира нејзината варијабилност од типот Кефеиди.
  • Северница сликана во грбот на Утсојки
    Северница сликана во грбот на Утсојки

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Van Leeuwen, F. (2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Evans, N. R.; Schaefer, G. H.; Bond, H. E.; Bono, G.; Karovska, M.; Nelan, E.; Sasselov, D.; Mason, B. D. (2008). „Direct Detection of the Close Companion of Polaris with The Hubble Space Telescope“. The Astronomical Journal. 136 (3): 1137. arXiv:0806.4904. Bibcode:2008AJ....136.1137E. doi:10.1088/0004-6256/136/3/1137. S2CID 16966094.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Samus, N. N.; Kazarovets, E. V.; и др. (2017). „General Catalogue of Variable Stars“. Astronomy Reports. 5.1. 61 (1): 80–88. Bibcode:2017ARep...61...80S. doi:10.1134/S1063772917010085. S2CID 125853869.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Vallenari, A.; и др. (Gaia collaboration) (2023). „Gaia Data Release 3. Summary of the content and survey properties“. Astronomy and Astrophysics. 674: A1. arXiv:2208.00211. Bibcode:2023A&A...674A...1G. doi:10.1051/0004-6361/202243940. S2CID 244398875 Проверете ја вредноста |s2cid= (help). Запис на Gaia DR3 за овој извор на VizieR.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Lee, B. C.; Mkrtichian, D. E.; Han, I.; Park, M. G.; Kim, K. M. (2008). „Precise Radial Velocities of Polaris: Detection of Amplitude Growth“. The Astronomical Journal. 135 (6): 2240. arXiv:0804.2793. Bibcode:2008AJ....135.2240L. doi:10.1088/0004-6256/135/6/2240. S2CID 12176373.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Usenko, I. A.; Klochkova, V. G. (2008). „Polaris B, an optical companion of the Polaris (α UMi) system: Atmospheric parameters, chemical composition, distance and mass“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 387 (1): L1. arXiv:0708.0333. Bibcode:2008MNRAS.387L...1U. doi:10.1111/j.1745-3933.2008.00426.x. S2CID 18848139.
  7. ↑ Campbell, William Wallace (1913). „The radial velocities of 915 stars“. Lick Observatory Bulletin. 229: 113. Bibcode:1913LicOB...7..113C. doi:10.5479/ADS/bib/1913LicOB.7.113C.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Turner, D. G.; Kovtyukh, V. V.; Usenko, I. A.; Gorlova, N. I. (2013). „The Pulsation Mode of the Cepheid Polaris“. The Astrophysical Journal Letters. 762 (1): L8. arXiv:1211.6103. Bibcode:2013ApJ...762L...8T. doi:10.1088/2041-8205/762/1/L8.Turner, D. G.; Kovtyukh, V. V.; Usenko, I. A.; Gorlova, N. I. (2013).
  9. ↑ Evans, N. R.; и др. (2018). „The Orbit of the Close Companion of Polaris: Hubble Space Telescope Imaging, 2007 to 2014“. The Astrophysical Journal. 863 (2): 187. arXiv:1807.06115. Bibcode:2018ApJ...863..187E. doi:10.3847/1538-4357/aad410. S2CID 119392532.
  10. ↑ 10,0 10,1 Anderson, R. I. (March 2019). „Probing Polaris' puzzling radial velocity signals. Pulsational (in-)stability, orbital motion, and bisector variations“. Astronomy & Astrophysics. 623: 17. arXiv:1902.08031. Bibcode:2019A&A...623A.146A. doi:10.1051/0004-6361/201834703. A146.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Fadeyev, Y. A. (2015). „Evolutionary status of Polaris“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 449 (1): 1011–1017. arXiv:1502.06463. Bibcode:2015MNRAS.449.1011F. doi:10.1093/mnras/stv412. S2CID 118517157.
  12. ↑ Usenko, I. A.; Miroshnichenko, A. S.; Klochkova, V. G.; Yushkin, M. V. (2005). „Polaris, the nearest Cepheid in the Galaxy: Atmosphere parameters, reddening and chemical composition“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 362 (4): 1219. Bibcode:2005MNRAS.362.1219U. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.09353.x.
  13. ↑ Cayrel de Strobel, G.; Soubiran, C.; Ralite, N. (2001). „Catalogue of [Fe/H] determinations for FGK stars: 2001 edition“. Astronomy and Astrophysics. 373: 159–163. arXiv:astro-ph/0106438. Bibcode:2001A&A...373..159C. doi:10.1051/0004-6361:20010525. S2CID 17519049.
  14. ↑ McNamee, Gregory (2021-05-26). „How the stars, planets and other celestial objects got their names“. CNN. Посетено на 2024-08-28.
  15. ↑ Wielen, R.; Jahreiß, H.; Dettbarn, C.; Lenhardt, H.; Schwan, H. (2000). „Polaris: Astrometric orbit, position, and proper motion“. Astronomy and Astrophysics. 360: 399–410 [400–402, 406]. arXiv:astro-ph/0002406. Bibcode:2000A&A...360..399W.
  16. ↑ Argyle, Bob; и др. (August 29, 2019). An Anthology of Visual Double Stars. Cambridge University Press. стр. 265. ISBN 9781108601702.
  17. ↑ „There's More to the North Star Than Meets the Eye“. Hubblesite.org. 2006-01-09. Посетено на 2020-02-27.
  18. ↑ Evans, N. R.; Sasselov, D. D.; Short, C. I. (2002). „Polaris: Amplitude, Period Change, and Companions“. The Astrophysical Journal. 567 (2): 1121. Bibcode:2002ApJ...567.1121E. doi:10.1086/338583.
  19. ↑ Campbell, W. W. (October 1899). „On the variable velocity of Polaris in the line of sight“. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 11: 195–199. Bibcode:1899PASP...11..195C. doi:10.1086/121339.
  20. ↑ Moore, J. H. (August 1927). „Note on the Longitude of the Lick Observatory“. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 39 (230): 249. Bibcode:1927PASP...39..249M. doi:10.1086/123734.
  21. ↑ Roemer, Elizabeth (May 1965). „Orbital Motion of Alpha Ursae Minoris from Radial Velocities“. Astrophysical Journal. 141: 1415. Bibcode:1965ApJ...141.1415R. doi:10.1086/148230.
  22. ↑ Wyller, A. A. (December 1957). „Parallax and orbital motion of spectroscopic binary Polaris from photographs taken with the 24-inch Sproul refractor“. Astronomical Journal. 62: 389–393. Bibcode:1957AJ.....62..389W. doi:10.1086/107559.
  23. ↑ Kamper, Karl W. (June 1996). „Polaris Today“. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 90: 140. Bibcode:1996JRASC..90..140K.
  24. ↑ Evans, Nancy Remage; Guinan, Edward; Engle, Scott; Wolk, Scott J.; Schlegel, Eric; Mason, Brian D.; Karovska, Margarita; Spitzbart, Bradley (2010). „Chandra Observation of Polaris: Census of Low-mass Companions“. The Astronomical Journal. 139 (5): 1968. Bibcode:2010AJ....139.1968E. doi:10.1088/0004-6256/139/5/1968.
  25. ↑ „MAST: Barbara A. Mikulski Archive for Space Telescopes“. Space Telescope Science Institute. Посетено на 8 December 2021.
  26. ↑ Hertzsprung, Ejnar (August 1911). „Nachweis der Veränderlichkeit von α Ursae Minoris“. Astronomische Nachrichten (германски). 189 (6): 89. Bibcode:1911AN....189...89H. doi:10.1002/asna.19111890602.
  27. ↑ Turner, D. G.; Savoy, J.; Derrah, J.; Abdel-Sabour Abdel-Latif, M.; Berdnikov, L. N. (2005). „The Period Changes of Polaris“. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 117 (828): 207. Bibcode:2005PASP..117..207T. doi:10.1086/427838.
  28. ↑ 28,0 28,1 Neilson, H. R.; Engle, S. G.; Guinan, E.; Langer, N.; Wasatonic, R. P.; Williams, D. B. (2012). „The Period Change of the Cepheid Polaris Suggests Enhanced Mass Loss“. The Astrophysical Journal. 745 (2): L32. arXiv:1201.0761. Bibcode:2012ApJ...745L..32N. doi:10.1088/2041-8205/745/2/L32.
  29. ↑ Irion, R (2004). „American Astronomical Society meeting. As inconstant as the Northern Star“. Science. 304 (5678): 1740–1. doi:10.1126/science.304.5678.1740b. PMID 15205508.
  30. ↑ Nancy Remage Evans et al, The Orbit and Dynamical Mass of Polaris: Observations with the CHARA Array, The Astrophysical Journal (2024).
  31. ↑ Kaler, Jim. „Polaris (Alpha Ursae Minoris)“. Stars. Посетено на 2020-09-09.Kaler, Jim.
  32. ↑ Meeus, J. (1990). „Polaris and the North Pole“. Journal of the British Astronomical Association. 100: 212. Bibcode:1990JBAA..100..212M.
  33. ↑ „A visual method to correct a ship's compass using Polaris using Ursa Major as a point of reference“. Архивирано од изворникот на 2010-08-27. Посетено на Aug 7, 2016..
  34. ↑ Ridpath, Ian, уред. (2004). Norton's Star Atlas. New York: Pearson Education. стр. 5. ISBN 978-0-13-145164-3. Around 4800 years ago Thuban (α Draconis) lay a mere 0°.1 from the pole. Deneb (α Cygni) will be the brightest star near the pole in about 8000 years' time, at a distance of 7°.5.
  35. ↑ Ridpath, Ian (2018). „Ursa Minor, the Little Bear“. Star Tales. Посетено на 20 August 2016.
  36. ↑ Columbus, Ferdinand (1960). The Life of the Admiral Christopher Columbus by His Son Fredinand. Преведено од Keen, Benjamin. London: Folio Society. стр. 74.
  37. ↑ Geary, Aidan (June 30, 2018). „Look up, be patient and 'think about how big the universe is': Expert tips for stargazing this summer“. Canadian Broadcasting Corporation. Посетено на June 29, 2024.
  38. ↑ Bowditch, Nathaniel; National Imagery and Mapping Agency (2002). „15“. The American practical navigator : an epitome of navigation. Paradise Cay Publications. стр. 248. ISBN 978-0-939837-54-0.
  39. ↑ Gemmae Frisii de astrolabo catholico liber: quo latissime patentis instrumenti multiplex usus explicatur, & quicquid uspiam rerum mathematicarum tradi possit continetur. Steelsius. 1556. стр. 20.
  40. ↑ „International Astronomical Union | IAU“. www.iau.org. Посетено на 2019-01-19.
  41. ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1“ (PDF).
  42. ↑ Dickins, Bruce (1915). Runic and heroic poems of the old Teutonic peoples. стр. 18.
  43. ↑ Daniélou, Alain (1991). The Myths and Gods of India: The Classic Work on Hindu Polytheism. Princeton/Bollingen (1964); Inner Traditions/Bear & Co. стр. 186. ISBN 978-0-892-813544.
  44. ↑ Halliwell, J. O., уред. (1856). The Works of William Shakespeare. 5. стр. 40.
  45. ↑ Kluge, Friedrich; Götze, Alfred (1943). Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. Walter de Gruyter. стр. 355. ISBN 978-3-111-67185-7.
  46. ↑ Ridpath, Ian (28 June 2018). Star Tales. Lutterworth Press. ISBN 978-0-7188-4782-1.
  47. ↑ ʻAbd al-Raḥmān ibn ʻUmar Ṣūfī (1874). Description des Etoiles fixes. Commissionnaires de lÁcadémie Impériale des sciences. стр. 45.
  48. ↑ Al-Sufi, AbdulRahman (964). „Book Of Fixed Stars“.
  49. ↑ Schjellerup, Hans (1874). Description des Etoiles fixes. стр. 45.
  50. ↑ „The Coat of Arms of Nunavut. (n.d.)“. Legislative Assembly of Nunavut. Посетено на 2021-09-15.
  51. ↑ „Winter Solstice is Sacred Time a Time to Carry One Another by Dakota Wind“. 27 December 2019.
  52. ↑ „Polaris“. Plains Cree Dictionary. Посетено на 13 December 2022.
  53. ↑ Lebans, Jim (29 September 2022). „Mi'kmaw astronomer says we should acknowledge we live under Indigenous skies“. Canadian Broadcasting Corporation. Посетено на 21 December 2022.
  54. ↑ Neilson, H. R. (2014). „Revisiting the fundamental properties of the Cepheid Polaris using detailed stellar evolution models“. Astronomy & Astrophysics. 563: A48. arXiv:1402.1177. Bibcode:2014A&A...563A..48N. doi:10.1051/0004-6361/201423482.
  55. ↑ Bond, Howard E; Nelan, Edmund P; Remage Evans, Nancy; Schaefer, Gail H; Harmer, Dianne (2018). „Hubble Space Telescope Trigonometric Parallax of Polaris B, Companion of the Nearest Cepheid“. The Astrophysical Journal. 853 (1): 55. arXiv:1712.08139. Bibcode:2018ApJ...853...55B. doi:10.3847/1538-4357/aaa3f9.
  56. ↑ Bailer-Jones, C. A. L; Rybizki, J; Fouesneau, M; Mantelet, G; Andrae, R (2018). „Estimating Distance from Parallaxes. IV. Distances to 1.33 Billion Stars in Gaia Data Release 2“. The Astronomical Journal. 156 (2): 58. arXiv:1804.10121. Bibcode:2018AJ....156...58B. doi:10.3847/1538-3881/aacb21.
  57. ↑ Van Leeuwen, F. (1997). „The Hipparcos Mission“. Space Science Reviews. 81 (3/4): 201–409. Bibcode:1997SSRv...81..201V. doi:10.1023/A:1005081918325.
  58. ↑ Van Leeuwen, F. (2013). „The HIPPARCOS parallax for Polaris“. Astronomy & Astrophysics. 550: L3. arXiv:1301.0890. Bibcode:2013A&A...550L...3V. doi:10.1051/0004-6361/201220871.
  59. ↑ Liu, C.; Bailer-Jones, C. A. L.; Sordo, R.; Vallenari, A.; и др. (2012). „The expected performance of stellar parametrization with Gaia spectrophotometry“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 426 (3): 2463. arXiv:1207.6005. Bibcode:2012MNRAS.426.2463L. doi:10.1111/j.1365-2966.2012.21797.x.
  60. ↑ Martín-Fleitas, J.; Sahlmann, J.; Mora, A.; Kohley, R.; Massart, B.; l'Hermitte, J.; Le Roy, M.; Paulet, P. (2014). „Enabling Gaia observations of naked-eye stars“. Space Telescopes and Instrumentation 2014: Optical. Space Telescopes and Instrumentation 2014: Optical, Infrared, and Millimeter Wave. 9143: 91430Y. arXiv:1408.3039. Bibcode:2014SPIE.9143E..0YM. doi:10.1117/12.2056325.
  61. ↑ T. Prusti (2016), „The Gaia mission“, Astronomy and Astrophysics (forthcoming article), 595: A1, arXiv:1609.04153, Bibcode:2016A&A...595A...1G, doi:10.1051/0004-6361/201629272
  62. ↑ Swanson, Stephen (2023-12-15). „YouTuber's critique of Minnesota state flag finalists draws 1 million views“. CBS Minnesota. Посетено на 2024-08-28.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Претходник
Кохаб & Ферхад 		Поларна ѕвезда
500–3000 		Наследник
Гама Кефеј
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Северница&oldid=5283959“