Партско Царство

Дел од темата
Историја на Иран
Митолошка историја Пишдади Кајаниди
Антички период п.н.е. Праисторија на Иран античко време – 4000 Кура-Аракс 3400–2000 Протоелами 3200–2700 Рлсми 2700–539 Акадско Царство 2400–2150 Касити c. 1500 – 1155 Новоасирско Царство 911–609 Урарту 860–590 Манејци 850–616
Царски период Медијанско Царство 678–550 п.н.е (Скитско Царство) 652–625 Ново Вавилонско Царство 626 п.н.е –539 п.н.е Ахеменидско Царство 550–330 BC Кралство Ерменија 331 п.н.е – 428 Атропатена 320-ти п.н.е – 3 век  Кралство Кападокија 320-ти п.н.е – 17 Селевкидско Царство 312–63 п.н.е Кралство Понт 281–62 п.н.е Династија Фратарака 3 век&п.н.е. – 222 Партско Царство 247 п.н.е – 224 Кралство Сурен 119 п.н.е – 240 Сасанидско Царство 224–651 Зармихриди 6 век – 785 Каринванди 550-ти – 11 век
Среден век Праведен Калифат 632-661 Омејади 661–750 Абасиди 750–1258 Дабујиди 642–760 Бавандиди 651–1349 Дамаванд 651–760 Папуспаниди 665–1598 Џустаниди 791 – 11 век Алавиди 864 – 14 век Тахириди 821–873 Саманиди 819–999 Сафариди 861–1003 Гуриди pre-879 – 1141 Саџиди 889–929 Салариди 919–1062 Зијариди 930–1090 Илисиди 932–968 Бујиди 934–1062 Газнавиди 977–1186 Кукуиди 1008–1141 Насриди 1029–1236 Шабанкара 1030–1355 Селџуци 1037–1194 Хорезмијци 1077–1231 Илдигзиди 1135–1225 Atabegs of Yazd 1141–1319 Салгуриди 1148–1282 Хазараспиди 1155–1424 Михрабаниди 1236–1537 Куртиди 1244–1396 Илканат 1256–1335 Чобаниди 1335–1357 Музафариди 1335–1393 Џалаириди 1337–1376 Сарбедари 1337–1376 Инџуиди 1335–1357 Афрасијаби 1349–1504 Марашиди 1359–1596 Тимуриди 1370–1507 Каркиди 1370s–1592 Каракојунлу 1406–1468 Аккојунлу 1468–1508
Рана модерна ера Сефевиди 1501–1736 (Хотакиди) 1722–1729 Авшариди 1736–1796 Талиши 1747–1826 Занди 1751–1794 Каџари 1789–1925
Модерна ера Династија Пахлави 1925–1979 Привремена влада на Иран 1979–1980 Историја на Исламска Република Иран 1980–денес
Поврзани статии Име Владетели Економска историја Воена историја Војни
Timeline Портал: „Иран“
п р у

Партско Царство, или Арсакидско Царство - античка држава на Блискиот Исток што постоела од средината на 3 век пр.н.е. до почетокот на 3 век на новата ера. Поникнало во областа Партија, која го опфаќала североисточниот дел на денешен Иран, а на својот врв, покрај целиот Иран, ги опфаќало и териториите на денешните држави: Ирак, Ерменија, Грузија, источна Турција, источна Сирија, Туркменистан, Авганистан, Таџикистан, Пакистан, Кувајт, крајбрежниот дел на Саудиска Арабија во Персискиот Залив, Бахреин, Катар и Обединетите Арапски Емирати.

Со Партија владеела династијата Арсакиди (средновековен персиски: اشکانیان ), која го обединила и управувала со Иранската Висорамнина, откако ги победила Селевкидите, од крајот на 3 век пр.н.е., и повремено ја контролирала Месопотамија помеѓу 150 пр.н.е. и 224 година од новата ера. Арсакидите биле третата династија на античкиот Иран по Медијската и Ахеменидската династија . Партија (најмногу поради воведување на тешка коњаница) била најголемиот непријател на Римското Царство на исток и ја ограничила римската експанзија по Кападокија (источна Анадолија).

Кога скитско-парните номади (Асирците ги нарекувале Ашкузи) се населиле во Партија и изградиле малку независно кралство, тоа се издигнало под кралот Митридат I Партски (171-138 пр.н е.) Подоцна, на врвот на својата моќ, партското влијание достигнало до Убар во Арабија, центарот на трговските патишта со темјан.

Релативно малку се знае за Партите во споредба со Римското Царство или Ахменидското Кралство, со оглед на тоа што преживеала малку од нивната литература. Затоа, многу за историјата на Партите сознаваме од странски извори, монети и натписи. Дури и името со кое тие се нарекувале е контроверзно поради недостаток на домашни извори. Неколку грчки автори, чии фрагменти се зачувани, вклучувајќи ги Аполод од Артемида и Исидор од Каракас, пишувале под партско владеење. Нивната моќ се засновала на комбинација на герилска борба на коњанички номадски племиња и организациски вештини доволни за изградба и управување со огромно царство - иако никогаш не ја достигнало силата на персиските царства кои му претходеле и се јавиле по него. Вазалските кралства сочинувале голем дел од нивната територија, а грчките градови уживале одредена автономија.

Партија првично ја означувала територијата југоисточно од Каспиското Море. Била сатрапија на Ахеменидското Царство, која била освоена од Александар Македонски околу 330 пр.н.е. После смртта на Александар, управувањето на Партија му била доверена на Никанор на Вавилонската поделба во 323 година пр.н.е. На Трипарадаската поделба во 320 пр.н е. Партија му била дадена на Филип. Него го наследил Питон. После 311 година пр.н.е. Партија станала дел од Селевкидското Царство и со него владееле разни сатрапи под власта на селевкидскиот крал.

Андрагор (? -238. стр. н д. ) бил последниот селевкидски сатрап на Партија, под селевкидските владетели Антиох I Сотер и Антиох II Теос. Андагор се обидел да се бори за независност во време кога Селевкидското Царство била вовлечено во војна со Птоломејскиот Египет. Како знак на отпор, исковал парички на кои бил неговиот лик со дијадема на главата и неговото име. Андрагон бил сосед, современик и веројатно сојузник на Диодот I во Бактрија, кој отприлика во исто време се борел и против Селевкидите за независност, создавајќи го Грчко-бактриското Кралство .

Племето Парти, номадски народ со иранско потекло, коe првично зборувалo источноирански јазик, а подоцна станалo познато под името Парти, дошло на Иранската Висорамнина од Средна Азија. Тие биле врвни коњаници, познати по „партскиот истрел“: свртувајќи се назад во полн галоп за да испратат стрела директно зад нив. Околу 238 година пр.н.е. нивниот крал Арсак го соборил Андрагор и ја воспоставил независноста на својата династија од Селевкидското Царство во оддалечените делови на северен Иран, каде што денес се наоѓа Туркменистан.

„Тој (Арсак) веќе бил навикнат на животот на отимање и грабеж, кога слушнал за поразот на Селевк во борбата со Галите. Ослободен од стравот од кралот, ги нападнал Партите со група свои крадци, го совладал нивниот префект Андрагора и откако го убил ја презел власта над државата“ Justin, xli. 4

Потомците на Арсак владееле сè додека Антиох III не ја нападнал Партија во 209 година пр.н.е., го освоил главниот град Хекатомил и продолжил напред кон Хирканија. Партскиот крал Арсак II, наводно, успешно молел за мир, а Партија го признала владеењето на селевкидската власт. Антиох III толку добро ја обезбедил Партија што продолжил понатаму источно кон Бактрија, каде три години се борел против грчко-бактрискиот крал Евтидемос I, а потоа продолжил кон Индија.

До 2 век пр.н.е. Партите не успевале да профитираат од континуираното слабеење на Селевкидското Царство, а потоа постепено ги зазеле сите нејзини територии источно од Сирија. Кога Партите го зазеле Херат, движењето на трговијата долж Патот на свилата било прекинато и посталександриското хеленистичко грчко-бактриско кралство било осудено на пропаст.

Селевкидските монарси се обиделе да ја задржат партската експанзија; Антиох IV ги поминал своите последни години борејќи се со иранските држави кои се формирале. По неговата смрт 164 година. пр.н.е., Партити го искористиле династичките превирања и дошле до уште поголеми придобивки.

Партскиот крал Митридат I, во 139 година пр.н.е., го заробил селевкидскиот монарх Демитриј II и го држел во заробеништво десет години, додека неговите трупи ја презеле контролата врз Месопотамија и Медија .

До 129 година пр.н.е. Партија ги контролирала земјите сè до Тигар и го воспоставила своето зимско утврдување на неговиот брег кај Ктесифон, низводно од денешен Багдад . Тогаш Ктесифон било мало предградие од другата страна на реката Селевкија, најхеленистичкиот град во западна Азија. Зависна од богатството и трговијата обезбедени од Селеукија, партската армија ги ограничила своите упади, дозволувајќи му на градот да ја задржи својата независност. За време на најголемата жештина на месопотамиското лето, партската војска се повлекла во античките персиски престолнини Суза и Екбатан (денешен Хамадан).

Почнувајќи од околу 130 година пр.н.е., Партите претрпеле неколку упади на скитски номади, во кои биле убиени кралевите Фрат II и Артабан I. Скитите повторно ја нападнале Партија околу 90 година пр.н.е, и го поставиле кралот Санатрук на партскиот престол.

Партите биле многубожни и верувале во разни богови. Заедно со експанзијата на партската држава, тие добиле религиозни влијанија од Персијците и другите освоени народи. Врз основа на тоа, еден од најважните религиозни системи во Партското Царство билзороастризмот. Почнувајќи од 1 век н.е., во западните области на Партското Царство, пред сè во Месопотамија, започнало да се шири раното христијанство. ^[1]

• Арсак I 247–211 г.пр.н.е.
  • (Според некои историчари, братот на Арсак, Титидат I, владеел од 246-211 г.пр.н.е.)
• Арсак II 211–191 г.пр.н.е.
• Фријапат 191–176 г.пр.н.е.
• Фраат I 176–171 г.пр.н.е.
• Митридат I 171–138 г.пр.н.е.
• Фраат II 138–127 г.пр.н.е.
• Артабан I 127–124 г.пр.н.е.
• Митридат II 123–88 г.пр.н.е.
  • Готарц I 95–90 г.пр.н.е.
• Ород I 90–80 г.пр.н.е.
• Непознат крал, 80–77 г.пр.н.е.
• Санатрук 77–70 г.пр.н.е.
• Фраат III 70–57 г.пр.н.е.
• Митридат III 57–54 г.пр.н.е.
• Ород II 57–38 г.пр.н.е.
  • Пакор I 39–38 г.пр.н.е. (владеел заедно со неговиот татко Ород II)
• Рамка IV 38–2 г.пр.н.е.
  • Тиридат II 30–26 г.пр.н.е.
• Фраат V 2 година н е.– 4 г.н.е.
  • Мика 2 г.н.е.– 4 г.н.е. (владеела заедно со нејзиниот син Фраат V)
• Ород III 6
• Вонон I 8–12
• Артабан II 10–38
  • Тиридат III 35–36
• Вардан I 40–47
• Готарз II 40–51
  • Санабар 50–65
• Вонон II 51
• Вологас I 51–78
  • Вардан Втори 55–58
• Вологас II 77–80
• Пакор II 78–105
  • Артабан III 80–90
• Вологас III 105–147
  • Остро I 109–129
  • Партамапат 116
  • Митридат IV 129–140
  • Непознат крал, 140
• Вологас IV 147–191
  • Остро II 190 (полагал право на престолот)
• Вологас V 191–208
• Вологас VI 208–228
  • Артабан IV 216–224

• Parthia.com - со богата библиографија
• Историја на Партија
• Партија Архивирано на 4 јуни 2011 г.