Nôrmana (vahoaka)

Ny Nôrmana na Nôrmady dia vahoaka nipoitra tao amin' ny Dokean' i Nôrmandia tamin' ny Andro Antenatenany avy amin' ny fifangaroan' ny Nôrdika Vikingy sy ny Franka Tandrefana ary ny Galô-Rômana. Amin' ny teny nôrmana izy ireo dia atao hoe Normaunds, amin' ny teny frantsay dia Normands, amin' ny teny anglisy dia Normans, ary amin' ny teny latina dia Nortmanni na Normanni.

Ampiasaina koa io teny io mba hilazana ireo mpifindra monina avy amin' ny dokea izay naharesy fari-tany hafa toa an' i Angletera sy Sisily. Ny fonenan' ny Nôrdika tany Frankia Andrefana dia nanaraka andiana fanafihana tany amin' ny morontsiraka avaratr' i Frantsa, indrindra fa avy any Danemarka, na dia nisy koa aza nandeha sambo avy any Nôrvezy sy Soeda. Nanjary ara-dalàna ihany ireo fiorenam-ponenana ireo rehefa nanaiky hianiana tamin' i Charles III, mpanjakan' i Frankia Andrefana, i Rollo, mpitarika vikingy skandinaviana, taorian' ny fahirano natao an' i Chartres tamin' ny taona 911. Ny fifangaroana tany Nôrmandia dia niteraka ny maha "Nôrmana" ara-poko sy ara-kolontsaina tamin' ny tapany voalohany amin' ny taonjato faha-10, toetra iray izay nitohy sy nivoatra nandritra ny taonjato maro.

Ny tarana-mpanjaka nôrmana dia nanana fahefana ara-pôlitika sy ara-kolontsaina ary ara-tafika lehibe tao Eorôpa sy tao Atsinanana Afovoany tamin' ny Andro Antenatenany. Ny Nôrmana dia nalaza teo amin' ny tantara noho ny toetsainy mpiady sy noho izy ireo Katôlika tia vavaka, ka lasa mpiaro ny ôrtôdôksia katôlika ao amin' ny fiangonana rômana. Ny mpiavy nôrdika tany am-boalohany dia nandray ny fiteny galô-rômana tany amin' ny tanin' ny Franka nonenan' izy ireo, ary ny tenim-paritra nôrmana taloha dia nanjary fantatra amin' ny anarana hoe fiteny nôrmana, fiteny manan-danja teo amin' ny literatiora izay mbola ampiasaina amin' izao fotoana izao any amin' ny ampahany maro amin' i Nôrmandia (fitenim-paritra kôtentiney sy kaosoà) sy any amin' ireo nosy ao amin' ny lakandrano (Jèrriais sy Guernésiais) eo akaiky eo.