Habakoka

I Habakoka dia mpaminany voalaza ao amin’ ny Baiboly sady heverina araka ny lovantsofina ho nanoratra ny boky izay mitondra ny anarany, dia ny Bokin' i Habakoka. Tsy misy zava-pantatra firy ny amin’ i Habakoka ankoatr’ izay omen’ ny boky mitondra ny anarany.^[1]

Ny anarana hoe Habakoka dia atao hoe חֲבַקּוּק‎ / Ḥavakkuk na Habakkuk ao amin’ ny Tanakh (Baiboly hebreo). Tsy hita ao amin’ ny toeran-kafa ao amin’ ity boky ity io anarana io. Manoratra azy hoe Ἀμβακοὺμ / Ambakoum ny Septoaginta (Baiboly jiosy amin' ny fiteny grika)^[1] ary ny Volgata manao azy hoe Abacuc.^[2]

Tsy mazava ny fiforonan’ io teny io, ary tsy misy ao amin’ ny fiteny hebreo ny teny azo ampitahaina aminy.^[3] Mety misy ifandraisany amin’ ny teny akadiana hoe khabbakuk io anarana io, izay anaran-javamaniry manitra^[4], na amin’ ny fototeny hebreo hoe חבק / hvk izay midika hoe “mamihina” na “mitrotro”. Ny fanazavana ny amin' ny niavian’ ny anaran' i Habakoka dia tsy azo antoka.^[4]

Resahina koa i Habakoka ao amin’ ny Bokin' ny Fiainan' ny Mpaminany (boky apôkrifa na pseodepigrafa), izay milaza ny naha tany Babilôna azy.^[5] Ao amin' ny bokin' ny kabala jiosy atao hoe Zohar (Fizaràna voalohany, takila faha-8b),^[6] i Habakoka dia ilay zazalahy nateraky ny vehivavy sonamita iray, araka ny tso-dranon’ i Elisa ao amin’ ny Boky faharoan’ ny Mpanjaka hoe:

“Dia hoy izy: Raha mby amin' ny fotoana, raha avy ny taona toy izao, dia hitrotro zazalahy ianao. Ary hoy ravehivavy: Tsia, ry tompoko, lehilahin' Andriamanitra, aza mandainga amin' ny ankizivavinao”. (1 Mpanj. 4.16).

Ny hoe "hitrotro" no andikana ny hoe חבקת / hoveket izay heverina fa niavian’ ny anarana hoe Habakuk.

Miseho ao amin’ ny boky nosoratany, ao amin’ ny andininy roa monja, ny anaran' i Habakoka (Hab. 1.1. sy 3.1), nefa tsy ahitana fanoritsoritana ny amin’ ny fiainany izany afa-tsy ny maha mpaminany azy.^[7] Ny mpikaroka dia manatsoaka hevitra fa tao Jerosalema no nonenan’ i Habakoka tamin’ ny fotoana nanoratany ny faminaniany.^[8] Satria io boky io misy faminaniam-panozonana dimy momba ny Kaldeana (na Babilôniana), ary satria koa niseho tamin’ ny taona 612 tal. J.K. ny fiakaran’ ny herin’ ny Kaldeana, dia heverina fa tamin’ izany fotoana izany no naminanian’ i Habakoka, ka mety niara-potoa-niainana tamin’ i Jeremia sy Zefania izy na niaina taloha kelin’ izany. Satria araka ny salamo ny toko farany ao amin’ ny bokiny, dia heverina indraindray fa isan’ ny fokon’ i Levy izy, izay mpisorona nanompo tao an-Tempoly tamin’ ny fihirana sy ny fitendrena zavamaneno.^[9]

I Habakoka dia resahina ao amin’ ny soratra atao hoe Bela sy ilay Dragona, izay ampahany ao amin’ ny fanampiny deoterôkanônika ao amin’ ny Bokin’ i Daniela. Ny andininy faha-33 hatramin’ ny faha-39 dia milaza fa raha tao Jodea i Habakoka ka avy nahandro laoka dia nilazan’ ny anjelin’ ny Tompo mba hitondra izany any amin’ i Daniela, izay tao an-davaky ny liona any Babilôna. Nilaza izy fa tsy mahalala izany toerana izany ka dia nentin’ ilay anjely ho any amin’ ny lavaka. Nomen' i Habakoka an’ i Daniela ilay sakafo mba hampatanjaka azy, avy eo dia nentina nody any aminy izy.

Ny hany asasoratra heverina fa nataon’ i Habakoka dia ny nanoratra ilay boky izay mitondra ny anarany, dia ny Bokin’ i Habakoka. Misy faminaniana momba ny Kaldeana (Babilôniana) sy tonon-kira fiderana an’ Andriamanitra ity boky ity. Derain’ ny mpikaroka momba ny Baiboly maro ny fomba fanoratra ao amin’ ilay boky,^[10] ka milaza izy ireo fa tokony ho olona manan-talenta be amin’ ny haiteny ny mpanoratra ny boky satria manaraka rafitra maty paika ny nanoratant an' izany.^[11]

Tsy sahala amin’ ireo mpaminany mahazatra i Habakoka amin’ ny fahasahiany manontany mivantana an’ Andriamanitra (Hab. 1.3; 1.13).^[12] Amin’ ny fizaràna voalohany amin’ ny toko voalohany, dia hitan' ny mpaminany ny tsy fahamarinana eo amin’ ny vahoaka ka anontaniany an’ Andriamanitra, izay hoatry ny tsy miraharaha, ny anton’ izany:

"Jehovah ô, indrisy ny hahelan' ny efa nitarainako, Nefa tsy nohenoinao! Mitaraina aho hoe: Loza! Nefa tsy vonjenao ihany" (Hab. 1.2 – Ny Baiboly).

• Bokin’ i Habakoka

• Mpaminany lehibe: Isaia na Izaia - Jeremia - Ezekiela - Daniela na Daniely

• Mpaminany madinika: Hôsea na Ôsea - Jôela na Jôely - Amôsa na Amôsy - Ôbadia na Abdiasa - Jônà na Jônasa - Mika na Mikea - Nahoma - Habakoka - Zefania na Sôfônia - Hagay na Akjea - Zakaria - Malakia.
• Mpaminanin' ny kristianisma
• Mpaminanin' ny jodaisma

1. ↑ ^1,0 et ^1,1 Bruce, F. F. (2009). "Habakkuk". In McComiskey, Thomas Edward. The Minor Prophets: An Exegetical and Expository Commentary. Grand Rapids, MI: Baker Academic. pp. 831-896. ISBN 978-0-8010-3631-6. p. 831.2
2. ↑ Weber, Robert & Gryson, Roger, eds. (2007). Biblia Sacra: Iuxta Vulgatum Versionem (5th ed.). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft. ISBN 978-3-438-05303-9. p. 1408.
3. ↑ Andersen, Francis I. (2001). Habbakuk: A New Translation with Introduction and Commentary. The Anchor Bible. 25. New York: Doubleday. ISBN 0-385-08396-3. p. 89.
4. ↑ ^4,0 et ^4,1 Hirsch, Emil G. (1906). "Habakkuk". Jewish Encyclopedia.
5. ↑ Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament – The Hebrew Bible in its Context. New York & Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533272-8. p. 298.
6. ↑ Ny Zohar na Sefer ha-Zohar dia boky fototry ny Kabala jiosy. Ny hoe Zohara dia fanagasiana ny teny hebreo hoe זֹהַר / Zohar - izay midika hoe “famirapiratana”
7. ↑ Gowan, Donald E. (1976). The Triumph of Faith in Habakkuk. Atlanta: John Knox Press. ISBN 0-8042-0195-1. p. 12.
8. ↑ Hailey, Homer (1972). "Habakkuk". A Commentary on the Minor Prophets. Grand Rapids, MI: Baker Book House. pp. 271–296. ISBN 0-8010-4049-3. p. 271.
9. ↑ Lehrman, S. M., Rabbi (1948). "Habakkuk". In A. Cohen.The Twelve Prophets. London: The Soncino Press. pp. 210–220. p. 211.
10. ↑ Irving, T. Johnstone (1908). "Habakkuk". The Biblical World. 31 (1): 51–61. doi:10.1086/474001. p. 52.
11. ↑ Walker, H. H. & Lund, N. W. (1934). "The literary structure of the book of Habakkuk". Journal of Biblical Literature. 53(4): 355–370. doi:10.2307/3259376.
12. ↑ Achtemeier, Elizabeth (1993). "Habbakuk, The Book of". In Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. The Oxford Companion to the Bible. New York: Oxford University Press. pp. 265–266. ISBN 0-19-504645-5. p. 265.