Homanisma

Ny homanisma dia fihetsiketsehana ara-tsaina, ara-kolontsaina, ara-pilôzôfia ary ara-javakanto teraka tany Italia tamin' ny taonjato faha-15, izay manao ny olombelona sy ny fahamendrehan' ny olombelona ho ambony indrindra amin' ny zava-drehetra. Niitatra tsikelikely tany Frantsa, tany Alemaina, tany Angletera ary tany Nederlandy koa izany. Tamin' ny taonjato faha-16 no tena nampiroborono azy.

Tamin' ny taona 1453 ny Torka Ôtômàna dia nandresy sy naka ny renvohitry ny Empira Bizantina, dia i Kônstantinôpla izany. Maro ireo Grika sy manam-pahaizana bizantina no nialokaloka tany Italia. Nentin' izy ireo miaraka aminy ireo soratanam-piraketana amin' ny teny nanoratana azy voalohany. Tamin' izany ny homanista dia nanao asa fandikan-teny ny asasoratr' ireo mpanoratra tamin' ny Andro Taloha ireo, sy nanonta ny boky mirakitra izany. Matetika ireo boky ireo dia miaraka amin' ny famakafakana sy fanazavan-kevitra. Teraka noho izany ny fandinihana ara-tsiansa ny lahatsoratr' ireo mpanoatra tamin' ny Andro Taloha: izany no atao hoe filôlôjia.

Nandray anjara tamin' ny fampiroboronoana ny homanisma koa ny fandrosoan' ny fanontana printy izay noforonin' ilay Alemàna atao hoe Johannes Gutenberg tamin' ny taona 1450.

Ny homanisma dia miavaka noho ny fahitana na ny fanomezan-danja indray ireo mpanoratra grika-rômana tamin' ny Andro Taloha, toa an-dry Platôna sy Seneka ary Siserôna. Ireo mpanoratra ireo dia lasa ohatra teo amin' ny fiainana sy teo amin' ny fomba fanoratra ary teo amin' ny fomba fandinihana. Avy amin' izany no nakan' ireo homanista ohatra falain-tahaka amin' ny fahatonga lafatry ny olombelona, izay tokony hirehana na ara-tsaina na ara-pitondràn-tena na ara-javakanto.

Ny homanisma dia nihevitra ny olombelona sy ny fisainan' ny olombelona ho manan-danja fara tampony. Niaro ny fiheverana ny olombelona ho manan-toerana afovoany eto amin' izao tontolo izao ny homanista, raha tsy nanao izany ny tamin' ny Andro Antenatenany fa nanao an' Andriamanitra ho tompon' izany toerana izany. Noho izany dia nitondra fanovana teo amin' ny tantaran' ny tontolo tandrefana kristiana ny homanisma.

Nahaliana ny homanista ny fiteny hebreo sy ny mpanoratra grika sy latina tamin' ny Andro Taloha, ka niteraka fanakianana avy amin' ny fiangonana katôlika izany, izay niampanga azy ireo ho tsy manam-pinoana fa manindrahindra ny fivavahan' ny mpanompo sampy.

Amin' ireo homanista ireo anefa dia tsy mifanohitra ny soatoavina teo amin' ny tontolo grika-rômana sy ny hafatr' i Jesoa Kristy. Nihevitra ny homanista fa ny fanelanelanan' ny lahatsoratr' i Siserôna sy Seneka ary Platôna dia fanomanana ara-pitondran-tena sy ara-tsaina tsara indrindra amin' ny fivavahana kristiana.

Misy mpivavaka nefa homanisma ka anisan' izany i Alice Roberts sy i Bertrand Russell ary i Carl Sagan. Mankahala ny fanavakavahana, ny finoanoam-poana, ny fanamelohana ho faty, ary ny fanandevozana ny mpivavaka homanisma.

• Ateisma
• Fanjanahan-tany
• Zon' olombelona
• Reformasiona protestanta
• Siansa
• Sôsialisma
• Fivavahana
• Filôzôfia