Christoph Waltz

Al Christoph Waltz (pronüncia tudèsca: [ˈkrɪstɔf ˈvalts]; Vièna, Austria, 4 da Utóbre 1956) 'l è 'n atùr austrìech. 'L è dientàt famùs per le sò performance an dai film dal Quentin Tarantino Bastàrt sènsa glòria e Django Unchained, anterpretasiù per le quài 'l g'à venzìt apò dù Oscar al migliùr atùr mia protagunìsta e dù Golden Globe al migliùr atùr mia protagunìsta.

S-ciàt dal tudèsch Johannes Waltz e da l'austrìega Elisabeth Urbancic, al Christoph al vé da 'na famìglia da persùne che le lauràa bèa 'n dal mùnt dal spetàcol, pararès anfàti che adürütüra i sò bisnóni i éra bèle atùr da teàtre^[1]. Ünìga ecesiù 'l è 'l nóno matèrne Rudolf von Urban, psichiàtra e scritùr.

Dopo ìga stüdiàt recitasiù al Max Reinhardt Seminar da Vièna e al Lee Strasberg Theatre and Film Institute da Nóa York, Waltz al cumìncia la pròpe cariéra mè atùr da teàtre con 'l ezibìse anche 'n evénti e pòst prestigiùs, cùma la Schauspielhaus da Zürìch, al Burgtheater da Vièna e 'l Festival da Salisburgh. La sò cariéra la ciàpa però 'n risvólt püsé televisìf e sinematugràfich, al g'à 'nfàti partecipàt a 'n fràch da produsiù televisìve e film an lengua tudesca.

Ma dóma 'l 2009 'l sarà 'l àn che vedarà la sò cunsacrasiù 'n söl cinéma 'nternasiunàl, gràsie a la pàrt dal culunèl Hans Landa "al caciadùr da giüdèi" 'n dal film Bastàrt sènsa glòria, ndù 'l résita 'n tudèsch, anglés, francés e italià. Per chèla performance ché 'l vegnarà aclamàt da la crìtiga e 'l purtarà a càza 'l prémio da migliùr atùr al Festival da Cannes, 'l Oscar e 'l Golden Globe mè migliùr atùr mia protagunìsta.

An dal 2011 al résita an Carnage dal Roman Polanski e 'n dal film I trì muschetér, an da la pàrt dal Cardinal Richelieu. A la fìne dal 2012 vé fò 'n da le sàle 'l film Django Unchained, andù Waltz al tùrna amò a laurà 'nsèma al Quentin Tarantino. Chèl'interpretasiù ché ga farà véns ü Golden Globe, ü BAFTA (prémio 'nglés püsé prestigiùs per al sìnema) e vü Oscar al migliùr atùr mia protagunìsta.

Waltz, da madrelèngua tudèsca, 'l pàrla pò 'nglés e francés a 'n lièl aansàt. Al pàrla anche 'l italià 'n Bastàrt sènsa glòria, ma 'ntervistàt al g'à dìt che 'n realtà 'l è mia bù da parlàl^[2]. Al sa dùpia 'n per lü 'n da le versiù tudèsche dai sò film.

Waltz, che 'l s'è spuzàt dù vólte, al g'à ìt trì fiói, dù màs-cc e 'na fèmena dal prìm matrimòne e pò 'na bagàia dal secùnt^[3]. Ü dai sò s-ciàt 'l è 'n rabì e 'l vìf an Israel.

Al dé d'ancó Waltz 'l vìf tra Berlì e Los Angeles ansèma a la sò famìglia^[4].

Waltz, sicóme 'l è nasìt a Vièna da pàdre tudèsch, 'l è citadì da la Germània per derìto da nàsita^[5], ma 'l g'à ciapàt la citadinànsa austrìega dóma 'n dal 2010^[6]. Antervistàt, a la dumànda se 'l sa sentìa püsé tudèsch o austrìech, Waltz al g'à respundìt isé:

	«Só nasìt a Vièna, cresìt a Vièna, andàt a scóla a Vièna, laureàt a Vièna, g'ó stüdiàt a Vièna, cuminciàt a resità a Vièna – e g'aarès amò 'n quài laùre che ma léga a Vièna. Póde vès püsé austrìech da cuzé?[7]»

	«Mé só mia tudèsch, só austrìech. E nuàltre austrìech g'óm an sénso da 'l umorìsmo che 'l è meraviùs. I tudèsch anvéce, mia tànt.»
	(Antervìsta al Cristofèn Waltz dal Saturday Night Live, 2013[8].)

• Kopfstand, regia di Ernst Josef Lauscher (1981)
• Feuer und Schwert - Die Legende von Tristan und Isolde, regìa dal Veith von Furstenberg (1982)
• Wahnfried, regìa dal Peter Patzak (1986)
• Püsé svèlt da la lùs (Quicker Than the Eye), regìa dal Nicolas Gessner (1989)
• Ìda per ìda - Maximilian Kolbe (Zycie za zycie - Maksymilian Kolbe), regìa dal Krzysztof Zanussi (1991)
• St. Petri Schnee, regìa dal Peter Patzak (1991)
• Ein Anfang von etwas, regìa dal Nikolaus Leytner (1994)
• Al cumisàre Rex, epizót 3x06 (1996)
• Fredèl dal nòst Signùr (Our God's Brother), regìa dal Krzysztof Zanussi (1997)
• Sieben Monde, regìa dal Peter Fratzscher (1998)
• Das merkwurdige Verhalten geschlechtsreifer Grossstadter zur Paarungszeit, regìa dal Marc Rothemund (1998)
• Die Braut, regìa dal Egon Gunther (1999)
• Queen's Messenger, regìa dal Mark Roper (2000)
• Ordinary Decent Criminal, regìa dal Thaddeus O'Sullivan (2000)
• Falling Rocks, regìa da Peter Keglevic (2000)
• She, regìa da Timothy Bond (2001)
• Death, Deceit & Destiny Aboard the Orient Express, regìa da Mark Roper (2001)
• Der alte Affe Angst, regìa da Oskar Roehler (2003)
• Schussangst, regìa da Dito Tsintsadze (2003)
• Herr Lehmann, regìa da Leander Haussmann (2003)
• Dorian, regìa da 'l Allan A. Goldstein (2004)
• Lapislazuli - Im Auge des Baren, regìa dal Wolfgang Murnberger (2006)
• Bastàrt sénsa gloréa (Inglourious Basterds), regìa dal Quentin Tarantino (2009)
• The Green Hornet, regìa dal Michel Gondry (2011)
• Come l'acqua per gli elefanti (Water for Elephants), regìa dal Francis Lawrence (2011)
• I trì muscheter (The Three Musketeers), regìa dal Paul W.S. Anderson (2011)
• Carnage, regìa dal Roman Polanski (2011)
• Django Unchained, regìa dal Quentin Tarantino (2012)
• Epic, regìa dal Chris Wedge (2013) – nóma la ùs

Prémio Oscar

• 2010 - Migliùr atùr mia protagunìsta per Bastàrt sènsa glòria
• 2013 - Migliùr atùr mia protagunìsta per Django Unchained

Golden Globe

• 2010 - Migliùr atùr mia protagunìsta per "Bastàrt sènsa glòria"
• 2013 - Migliùr atùr mia protagunìsta per "Django Unchained"

Prémio BAFTA

• 2009 - Migliùr atùr mia protagunìsta per "Bastàrt sènsa glòria"
• 2012 - Migliùr atùr mia protagunìsta per "Django Unchained"

Festival di Cannes

• 2009 - Migliùr atùr mia protagunìsta per "Bastàrt sènsa glòria"

1. ↑ Lim, Dennis (12 August 2009). "‘Inglourious’ Actor Tastes the Glory". New York Times. Retrieved 21 August 2009
2. ↑ Billington, Alex (2009-08-20). "Interview: Col. Hans 'The Jew Hunter' Landa – Christoph Waltz". First Showing. Retrieved 28 August 2009.
3. ↑ Freydkin, Donna (26 January 2010). "At long last, movie stardom shines on Christoph Waltz". USA Today.
4. ↑ Prufìl dal Cristofèn Waltz sö globalpost.com.
5. ↑ "Waltz to become Austrian citizen". Wiener Zeitung Online. 26 August 2010. Retrieved 24 February 2013.
6. ↑ (21 January 2011). "Waltz fühlt sich definitiv als Österreicher – Boulevard". Arqiviad qé: [1] Focus.de
7. ↑ "Waltz to become an Austrian citizen". 26 August 2010.
8. ↑ http://www.spiegel.de/kultur/kino/christoph-waltz-in-us-kultsendung-saturday-night-live-a-884139.html

• Pagìna dal Christoph Waltz an sö 'l Internet Movie Database.