Battaja dei Camp Catalaunich

La Batàia dei Camp Catalaunich (o apò Batàia de Châlons o Batàia de Maurica,^[1] l'è stàda combatìda endèl an 451 dòpo del Signur 'ntra 'na coalisiù comandàda del generàl romàno Flavio Esio e del rè Vizigòt Teodorico I cùtra i Uni e i sò aleàcc guidàcc del sò emperadùr Atila. L'è stàda öna de le ölteme operasiù militàr en granda scàls del Imper Romàno de Ucident aisebé che i soldàcc Vizigòt.^[2] El combatimènt el s'è terminàt con la vitória stratégica dei Romani, che i è riàcc isé a fermà el tentatìf de cunquistà la Galia Romàna. I Uni i s'è mìa piö riprindìcc del töt de chèsta scunfìta e i è stacc mitìcc en róta del töt poch agn dòpo 454 de 'na coalisiù de pòpoi germànich endela Batàia del fiöm Nedao endel 454.

La nòt prìma de la batàia, en drapèl de Franch, aleàcc dei Romàni e dei Vizigòti, l'è nit a scuntràs condena bànda de Gepidi, fedéi de Atila. La batàia che d'è 'ngeneràt par che la sàpe stàda sanguinùza, se se pènsa che Giordane (Getica 41.217) el referés de 15.000 mórcc de töte dò le bànde.

Giordane el referés che i Romani i s'ìa schieràcc söl la àla mansìna e i Vizigòti sö 'n chèla dèstra, i Alani 'nvéce, sospetàcc de mìa éser tròp fedéi, i éra stacc schieràcc en mès, endóche fórse i püdìa véser controlàcc piö bé. Sèmper a stà a chèl che g'ha scriìt Giordane, en mès a la piàna Catalàunica gh'ìa 'na culìna co le còste piötòst en pé. Chèsta culìna la duminàa el camp de batàia e l'ìa stratégich püdì controlàla, e isé l'è deentàda el cèntro dei combatimèncc. I Uni i tentàa de rampegà sö de la bànda destra de la culìna, i Romani i sercàa de fà estès sö la còsta mansìna ma gne i ü gne i óter i riàa a ciapà 'l cùlem. Quan che i Uni i è riàcc a rià 'n sìma, i g'ha troàt che i Romani i éra riàcc prim de lur e i è stacc casàcc endré. La ritiràda Una l'è stàda dezurdenàda e s'è creàt cunfuziù 'ndèle sò file 'nfìna a fà colasà töt el schieramènt (Getica 38)

Atila el g'ha sercàt de reorganizà 'l sò ezèrcit per tègner la puzisiù e 'ntàt però Teodorico I, el re dei Vizigoti, l'è restàt copàt fórse entàt che 'l minàa i sò òm a atacà i sò nemìci. Giordane el dis che fórse l'è stat sbalsàt de caàl e travulgìt dei sò stès òm sènsa che chèsti i se nincurzìes de negót.

I Vizigoti, endèla fóga de la càrica, i è riàcc a mèter en perìcol la salvèsa de l'Atila, che l'è stat ubligàt a sercà de riparàs endèl sò camp furtificàt. La carica dei Romano-Goti l'ìa oramài söl pónt de travòlger le diféze del camp de Atila, quan che gh'è nìt séra. Torismundo, el fiöl del re Teodorico, endel rientrà endèle sò fìle, el s'è troàt per erùr endèl acampamènt de l'Attila, endóche l'è restàt ferìt prìma che i sò òm i riés a salvàl. El stès Esio el g'ha perdìt el contàt coi sò òm per vìa del fósch, e, per póra che i éres stacc scunfigìcc, el g'ha pasàt la nòt ensèma ai sò aleàcc Goti (Getica 40.209-212).

El dé dòpo, dàto che i Uni i gh'ìa nesöna edèa de mèter fò 'l có del sò acampamènt, i Romani e i sò aleàcc i g'ha cuminciàt a tompestài de frèce e i ha mitìcc sóta asédio. I cöntàa söl fat che i Uni i éres a cürt de rifurnimèncc.

Co l'Atila 'n tràpola, i Vizigoti i s'è mitìcc a sercà 'l sò re che i catàa piö del dé prìma. Quan che l'è stat troàt mórt sóta de 'n mòcc de cadàer, el sò fiöl Torismundo el vülìa asaltà l'acampamènt dei Uni, ma Esio l'è riàt a fàga cambià edèa. A stà al Giordane, Esio el gh'ìa póra che, semai che i Uni i fös stàcc anientàcc del töt, i Vizigoti i g'harès püdìt rómper l'aleànsa co l'Impér e deentà per Roma en perìcol amò piö grant. Isé Esio l'è riàt a cunvìncer Torismundo a turnà 'ndré a la svèlta a Tolosa per fà valì i sò dirìcc de söcesiù prìma che i la fès i sò fredèi e che magàre s•ciopès fò 'na quach guère civìi 'ntra i Vizigòti. Torismundo el g'ha scultàt l'Esio e 'na ólta a Tolosa el g'ha ciapàt el tròno sènsa che nisü el g'hès vergót en contràre. El stès trüch l'è stat dopràt per mandà vià i aleàcc Franch e isé l'Esio l'è restàt padrù del camp de batàia.

Endel véder che i vizigoti e i Franch i partìa, a l'Atila gh'è nit el döbe che la fös 'na finta per fal nì fò del sò camp e anientà chèl che restàa del sò ezèrcit, l'è restàt isé riparàt endèl sò acampamènt per en pó de tép, 'nfìna che el s'è cunvincìt che 'l püdìa res•ciàs a tentà de scapà envers en Reno e ritiràs.

‎

1. ↑ Gibbon, Decline and Fall, volume II, p.537
2. ↑ Encyclopedia of European People