Muntagna

Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardii chì.

Una muntagna a l'è una qualsessia elevaziun natürala de la süperfiss terestra. Una muntagna a l'è de solit püssee volta d'una culina, anca se la gh'è minga una defiziun buna per tücc i stüdius. De solit un teritori al vegn ciamaa muntagna se'l gh'ha un'alteza d'almen una quaj sentena de meter e suratüt un teren che'l va sü in manera brüsca.

Una muntagna la se furma per diferent resun: quij püssee impurtant a hinn i piegament tetonich, i erüziun vulcanich e l'erusiun di mass sedimentari.

Al mund gh'è una caterva de muntagn, la püssee part d'urigin tetoniga. I püssee volt a hinn quij de la cadena de l'Himalaya. Alter impurtant a hinn: i Ande in America del Süd, i Alp e i Pirenee in Europa e i Muntagn Rucius in America del Nord.

I muntagn de furmaziun vulcaniga se tröen suratüt in Asia (isul del Giapun e del süd del Pacifich), in Europa (Italia) e in de l'Africa del Nord (isul Canarie), e in general a hinn volt de men rispet a quij che se furmen per piegament tetonich.

I muntagn furmaa per erusiun de l'aqua in sü teren sedimentari a hinn de solit bej piat e se tröen per esempi in Colorado. A hinn de solit muntagn püssee bass ma cunt un frach de scarpad.

L'om l'ha abitaa la muntagn de semper, anca se l'è una culunizaziun cumplicada. In di zon frecc o temperaa se pö vif fina ai 1500/2000 meter, menter in quij desertich (Nepal e Tibet, Cile e Bulivia) se va sü anca püssee de 4000 meter.