Christen-Democratisch Appèl

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Christen-Democratisch Appel, kort-eweg CDA, is 'n Nederlandse christen-democratische politieke partij. De groondslaag is christelek-confessionalistisch, de politieke filosofie is centralistisch mèt conservatief illeminte. De partij heet väöl mach verlore bij de lèste verkezinge aon de Partij Veur de Vrijheid vaan Geert Wilders. De partij had oersprunkelek väöl lede in plattelandsgemeintes en dan met naome in de mier kathelieke provincies Noord-Braobant en Nederlands Limburg. Op EU-gebeed maak CDA deil oet vaan de Europese Volkspartij. Dao zitte ouch de Vlaomse CD&V, de Waolse CDH en de Duitse CDU en CSU bij.

Historie

't Aontal zetele vaan 't CDA in de Twiede Kamer. Veur 1980 zien de partije ouch apaart aongegeve.

Vaanaajds waor de politiek in Nederland sterk christelek gekleurd. In de jaore zesteg en zeveteg evels naom de steun veur drei groete christeleke partije, de protestantse ARP en CHU en de kathelieke KVP, sterk aof. Daodoor woorte vaanaof 1967 planne veur 'n fusie besproke. Op 11 oktober 1980 kaom dees fusie tot stand: 't CDA waor opgeriech.

't Verval leek mèt de fusie wel gestop: de nui partij bleef in de gans jaore tacheteg roond de 50 zetele in de Twiede Kamer sjogkele. Oonder de charismatische premier Ruud Lubbers haolde de partij in 1986 en 1989 zelfs 54 zetele. Lubbers veurde drei kabinette aon mèt 't CDA es groetste partij: 't Lubbers I en II mèt de VVD, Lubbers III mèt de PvdA.

De christeleke partije, en ouch 't CDA, waore ummer zeker gewees vaan zitting in de regering, umtot de andere partije in de Twiede Kamer ziech oonderein oetslote vaanwege te groete ideologische versjèlle. Veural PvdA en VVD leke neet in ein regering te kinne. In 1994 kaom dao evels verandering in. Bij dees verkezinge woort 't CDA door 'n crisis geplaog roond de nui liestrèkker Elco Brinkman. 't CDA zakde in de peilinge ummer wijer en bij de verkezinge verloor de partij oetindelek twintig zetele, boemèt ze op 34 oetkaom. PvdA, VVD en D'66 vörmde noe 'n kabinèt, Kok I, beter bekind es 't ierste mauve ("paars") kabinet.

In de oppositie góng 't 't CDA ouch neet good. De leislui wisselde ziech oonderein dèks aof, en d'n oetindeleke primus inter pares, Jaap de Hoop Scheffer, had ouch neet 't charisma um de trend te kiere: in 1998 verloor 't CDA weer vief zetele en kaom 't op 29 oet. Mèt de verkezinge vaan 2002 kaom oonverwach de umkiering. De Hoop Scheffer woort vervange door Jan Peter Balkenende, en oondanks tot dee alum bespot woort sleipden 'r de partij nao 'n euverwinning op 43 zetele, boemèt 't weer de groetste partij woort. In 't volgend kabinèt naom de partij daan ouch neet allein zitting, meh leverde ze ouch de premier: dat woort Balkenende zelf. 't Kabinet-Balkenende I, bestaond oet CDA, LPF en VVD, veel evels al nao 86 daog door instabiliteit in de LPF. Bij de verkezinge in 2003 kraog de partij zelfs nog 'ne zetel mie, boemèt ze de groetste bleef, al kaom de PvdA mèt 42 dao kort oonder. Balkenende leide ouch 't nui kabinèt, Kabinet-Balkenende II, noe bestaond oet CDA, VVD en D'66. Dit kabinet veel in 2006. Door groete kritiek op 't rezjiem vaan dit kabinèt verloor 't CDA wel weer hendeg in de peilinge. Dit verluus woort evels in d'n tied tot de verkezinge gooddeils goodgemaak: 't CDA verloor drei zedele (44 nao 41). Dao-op woort Balkenende obbenuits premier; deeskier regeerde 't CDA mèt PvdA en ChristenUnie. Ouch dit kabinèt veel; noe evels woort 't CDA hel aofgestraaf en kaom de partij op nog mer 21 zetele oet.

Europees parlemint

't CDA maak deil oet van de Europese Christendemocrate, de EVP, die, oonder leiing vaan veurzitter Wilfried Martens de partij vaan Berlusconi (de F.A., die 'n fusie aongóng mèt de Italiaanse fasciste) in hun range opnaome um aon 'n mierderheid te koume.

Bekinde CDA-politici

Kabbinèt

Oonder 't allewijl Kabbinèt-Rutte III:

Ank Bijleveld, Minister vaan Defensie
Hugo de Jonge, Vicepremier, minister vaan Volksgezoondheid, Welzien en Sport
Ferdinand Grapperhaus, Minister vaan Justitie en Veilegheid
Wopke Hoekstra, Minister vaan Financië
Mona Keijzer, Staotssikkertaris vaan ikkenomische Zake en Klimaat
Raymond Knops, Staotssikkertaris vaan Binnelandse Zake en Keuninkrieksrilletaties

Ierste en Twiede Kamer

René van der Linden, aajd veurzitter Ierste Kamer
Yvonne Timmerman-Buck, aajd veurzitter Ierste Kamer
Jos Werner, aajd fractieveurzitter Ierste Kamer

Börgemeisters

Hubert Bruls, Venlo
Toine Gresel, Heerle, aajd börgemeister
Gerd Leers, Mestreech, aajd börgemeister
Jos Som, Kèrkraoj

Boeteland

Jaap de Hoop Scheffer, aajd secretair-generaol vaan de NATO

In 't verleie

Dries van Agt, minister en drei kier premier
Jan Peter Balkenende, veer kier premier
Piet Hein Donner, minister vaan binnenlaandse zake
Camiel Eurlings, minister vaan verkiër en watersjtaat
Maria van der Hoeven, minister vaan oonderwies en wetensjappe
Gerd Leers, minister vaan immigratie
Ruud Lubbers, minister, drei kier premier en aajd hoege commissaris veur vlöchtelinge bij de Vereinegde Naties
Maxime Verhagen, minister vaan economische zake