Vielender

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Vielender. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Vieleter of Vielender is 't karakteristiek dialekt dat me egelik alling i Viele huurt. 't Vieleter huurt nog beej 't Ripuarisch-Limburgse uvvergangsdialekt. Get oosteliker sjpricht me 't Völzer, e Ripuarisch dialekt. I Viele zeët me nog "groeët" en "gevve", meh i Vols weëd 't "jroeës" en "jevve". De "t" of de "d" hinge an e woad huurt me i Viele en Vols gód. Doarum weëd ze ummer mitgesjreëve. Dat kunt nit väöl vur in Limburgs gesjproake sjtreke. 't Norbiks is ing anger oetzondering.

De klinkers weëde gesjreëve wie in 't Hollensj. E paar aparte tekens zunt:

• de è: dizze klinker kunt vur in wöäd wie: bèlk, lètste, lètter, rèts, sjwèster, wèrke, kèske;
• de ö: dizze klinker kunt vur in wöäd wie: bölke, hödje, höfke, hön, pöt, töp, Völser;
• de ó: dizze klinker kunt vur in wöäd wie: blód, gód, hónd, mónd, mótte;
• de ae: dizze klinker kunt vur in wöäd wie: aend, laege, taege, waeg, waegel;
• de äö: dizze klinker kunt vur in wöäd wie: väöl, täöt.

Vurbeelde va Vieleter wöäd mit tweiklanke:

• ieë: kastieël, kieës, mieë, nieëne, zieë ‘kasteel, kaas, meer (aantal), naaien, zien’;
• oa: doa, koad, moag, poal, sjtroat, woad ‘daar, touw, mag, paal, straat, woord’;
• öä: höäksjke, pöäl, pöätske, vlöägel, wöäd ‘haakje, palen, poortje, vleugel, woorden’;
• oeë: broeëd, doeës, groeët, loeët, noeëts, sjoeël ‘brood, doos, groot, lucht, nooit, school’;
• uuë: bruuëdje, duuëske, muuëte, nuuëdig ‘broodje, doosje, moesten, nodig’;
• eë: (ich) beën, eët, leës, sjpeël ‘(ik) bid, eet, lees, speel’;
• eej: beej, beejgenee, heej, vreej, zeej ‘bij, bij elkaar, hier, vrij, zij’;
• euë: beuësj, sjleuëtel ‘beurs, sleutel’;
• uuj: huuj, luuj ‘vandaag, mensen’;
• ow: (ich) blow, how, zow, ow, gow, kow ‘(ik) bloed, sla, zou, oog, goed, koe’;
• ui: grui, hui, mui, nui ‘groei, hooi, moe, nieuw’;
• ou: bouwe, houwe, trouwe ‘bouwen, hadden/houden, trouwen’;
• aw: awdste, awwerwèts, awwer, vraw ‘oudste, ouderwets, ouder, vrouw’.

Linwöäd mót me zoeväöl wie meugelik ónverenderd lotte: DVD-drive, yoghurt, cd-rom en bureau.

Bakkes - bakhuuske
Böädje - bussel tarf, geësj of havver
Huierkieës - zult
Huuske - boete-wc
Koalemenneke - aw appelsoat die i-gekoeld woat en noa d'r ieësjte vroas 't bètste sjmaket
Kolf - gaad, miëstal vur eëpel, bonne en anger gemus (moos) vur ege gebroek
Kómpes - zoere witte kuuël, i-gelaad i zoat
Kroedwoeësj - boerewórmkroed
Noabere - bure
Sjmergel - sjoerpapier woa de forneusplaat mit gesjoerd woat
Sjpoar - prei
Tob - emmer
Teng - Tanden
Mònd - Mond
Breer - Planken
Sjpeuldook - Vaatdoek
Pratsj - Modder
Sjtivvele - Laarzen
Zoermoos - Zuurkool
Oenes - Sufferd
Unne - Uien
Geliek - Straks
Geliek - Gelijk
Doezend - 1000
Nuuntsig - 90
Achtsig - 80
Zuvvetsig - 70
Zèssig - 60
Vòftsig - 50
Vitsig - 40
Drissig - 30
Tswantsig - 20
Nuuntsing - 19
Achtsing - 18
Zuvvetsing - 17
Zèssing - 16
Vòftsing - 15
Vitsing - 14
Drutsing - 13
Twelf - 12
Elf - 11
Tsing - 10
Nuung - 9
Ach - 8
Zuvve - 7
Zés - 6
Vunnef - 5
Veer - 4
Dreej - 3
Twei - 2
Ee - 1
Noel - 0
Öäl - Olie
Vorbeej - Voorbij/Langs
Voot - Voet
Loemel - (oude) Doek
Sjatte - Schaduw
Uiere - Uiers
Inge - Iemand
Oamezeek - Mier
Sjoepkar - Kruiwagen
Broamele - Bramen

De Limburgse Wikipedia haet ouch artikele in 't Vielender.

• Sjpelling 2003 van 't Vieleter, Völser en Lemieësjer in 't kót