Nederlands Limburg

 Zuug ouch 't Portaol:Nederlands Limburg

Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.

Limbörg/Limburg
Hoofsjtad	Mestreech
Opperflaakde – woevan land – woevan water	2.209,85 km² 2.144,63 km² 65,22 km² (3,0%)
Inwoeners – Deechde:	1.133.255 (2024) 528/km² (land)
Commissair van de Keuning (lies)	Emile Roemer (SP)
Óntsjtange oet	Departemint vaan de Neder-Maos, Limbörg (splitsing 1839)
Belangriekste lokaalsjpraok(e)	Limbörgs, Kleverlands, Ripuarisch
Vouksleed	In 't bronsgroen eikenhout

Limburg (in 't Limburgs regionalisme ouch waal bekind es Oas-Limburg, ten opziechte van Wes-Limburg: Belsj Limburg) is ein van de twelf provincies van Nederland en ligk in 't zuudoeste van 't landj, mèr 't is ouch ein vaan de tien provincies vaan 't Bèlsj, woe 't in 't ooste lik. Op 1 januari 2024 haw 't Nederlandsj deil ein bevolkingsgruutde van 1.133.000 inwoners. Hievan waor 19,6 procent allochtoon. De houfstadj van Nederlandsj Limburg is Mestreech.

Limburg besteit veurnamelijk oet zandgrond. 't Zuie is heuvelechtig - feitelek 'n dal-landsjap mèt reste van 't plateau en oetgesjoorde dale - en bedèk mèt vruchbare löss, 'n windaofzètting oet 't ind van de lètste iestied. De belangriekste revier is de Maos, die euver de hiel lengte vaan zuid tot noord door de provincie struimp. In 't verleje woort in Limburg turf, grind en steinkaol gewonne.

't Zujelik deil van de provincie Nederlands Limburg deit mèt in de Euregio Maas-Rien. Noord Limburg en Midde Limburg deit mèt in de Euregio Rien-Maas Noord. De gemeinte Baerge en noordeliker deit mèt in de Euregio Rien-Waal

D'r naam Limburg zow besjtaoë oet de sjtamwaoërd leem en burcht en oorsjpronkelek verwaeze ha nao ing bepaalde oet leem opgetrokke burcht.

De sjomaasj (wèrkloeasheid) in Nederlandsj Limburg bedroog in 2003 10,5%. De bedrievigheid per sector waor in die periode zowie in de onjerstaonde tabel.

^[1]

Politiek waor Limbörg ummertouw wie 'n lappedeke, boemet veur e deil de groete versjèlle tösse de dialekte oetgelag kinne weure: eder gemeinte heet z'n eige dialek, boebij dèks binne ein gemeinte (zuug Venlo) nog groete versjèlle kinne bestoon.

Pas in de Fransen tied, dee begós mèt de Franse verovering vaan Mestreech in 1794, woort 't gebeed tot 'n bestuurleke einheid gemaak. In 1815 bij de vörming vaan 't nui Koninkrijk der Nederlande kraog ein vaan de provincies de naom Limbörg. De keuning Willem 1 waor ouch hertog vaan Limbörg mer heer had gei land dat zoe hètde. Daorum neumde heer, es verlicht despoot, 'n stök land wat van häöm waor, zoe. De naom góng trök op dee vaan 'n aajd hertogdom, dat e gebeed in d'n triangel Maastreech-Aoke-Luik besloog en dat tot 1648 had bestande.

Bij de sjeiing vaan Nederland en 't Belsj in 1830 kaom de kwestie aon de orde of Limbörg e deil vaan 't Belsj zouw weure - wie de meiste Limbörgers ziech 't winsde. Oeteindelek woort Limbörg in 1839 verdeild in 'n Nederlandse en 'n Belzje provincie. Nederlands-Limbörg waor vaanaof dat moment es Hertogdom Limburg tot 1866 deil van de Duitse Bond.

De provincie bleef de titel Hertogdom tot 1906 gebruke. 'n Aander Limbörgse bezunderheid in de titulatuur is tot op d'n daag vaan vendaog blieve bestoon: de commissair vaan de Keuning hèt hei gouverneur.

De Nederlandse euverheid erkint de oersprunkelek in Nederlands Limbörg gesproke variëteite oonder de naom Limbörgs es streektaol.

Zuug ouch: Oetsleeg vaan volkstèllinge in Nederlands Limbörg

Bij de versjèllende volkstèllinge heet de bevolking vaan Nederlands Limbörg ziech zoe oontwikkeld. D'n dudeleksten trend dee me zuut is de aonwas roond 1900, d'n tied tot väöl lui vaan boete Limbörg nao de kojl trokke.

Opmerkinge

• In 1830 bestoont Nederlands Limbörg nog neet, meh de volkstèlling vaan dat jaor is later mèt trökwèrkende krach opgemaak en umvat ouch dees provincie, compleet mèt 'n al aofgesjeie Aajd-Vroenhove.
• In 1956 en 1960 umvatde de provincie Limbörg (entans statistisch gezeen) ouch 't Drosamb Töddere zoewie inkel kleinder stökskes geannexeerd land. De bewoeners vaan dat gebeed zien in die tèllinge mètgenome.
• In de volkstèlling vaan 1971 zien alle inwoenertalle aofgerund op ganse vieftalle.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(v₁₈₃₀=100)

De Limburgse sjriefwies ies volges de Plaatsnamelies van Veldeke.

In de provincie Limbörg is (in vergelieking mèt 't weste) relatief laat op groete sjaol heringedeild. Pas in 1982 woort massaol heringedeild, en wel in 't Heuvelland; in 1991 volgde 'n get minder groetsjaolege herindeiling in Midde-Limbörg. Tösse 2001 en 2011 woort, in fases, 'n nui golf vaan herindeilinge aofgewèrk, in zoewel Noord- es Midde- en Zuid-Limbörg. In 2011 góng ein geplande fusie neet door: tösse Baerge, Mook en Gennep gepland, tot de gemeinte Maasdune (Nederlands Maasduinen). De planne zien veurluipeg ingetrokke.^[17] Heimèt is verluipeg 'n ind gekoume aon gemeinteleke sjaolvergroeting in Nederlands Limbörg. In 't midde vaan Limbörg ligke wijer herindeilinge neet zoe veur de hand, in 't noorde boete die ein fusiegemeinte ouch neet. In 't zuie, boe nog väöl relatief klein gemeintes mèt minder es 25.000 inwoeners zien, kin dat nog wel. Dao zien in 2011 en 2019 losse fusies gewees.

Zuug veur alle herindeilinge die al zien gewees de Lies vaan geweze gemeintes in Nederlands Limburg.

Nederlands Limburg grens aon de volgende distrikte, naomelek Nederlandse en Belzje provincies en Duitse distrikte:

• Noord-Braobant - noordweste
• Gelderland - noorde
• Distrikt Kleef, Duutsland - noordooste
• Distrikt Veeëse, Duutsland - ooste
• Distrikt Hinsberg, Duutsland - ooste
• Distrikt Aoke, Duutsland - zuidooste
• Aoke, Duutsland - zuidooste
• Luik, Belsj - zuie
• Belsj Limburg, Belsj - zuidweste

• Waopes vaan Nederlands Limbörg

1. ↑ Dagblad De Limburger, 18-09-2004.
2. ↑ Volkstèllinge 1830
3. ↑ Volkstèlling 1840 - Limbörg
4. ↑ Volkstèlling 1849 - Hertogdóm Limbörg: gemeintesgewijs indeiling vaan de provincie
5. ↑ Volkstèlling 1859 - Plaotseleke indeiling
6. ↑ Volkstèlling 1869 - Feiteleke of getèlde bevolking in eder gemeinte vaan 't riek
7. ↑ Volkstèlling 1879 - 't Riek: Ierste deil
8. ↑ Volkstèlling 1889 - Indeiling vaan de werkeleke bevolking nao geboorteplaots en nationaliteit
9. ↑ Volkstèlling 1899 - Limbörg
10. ↑ Volkstèlling 1909 - Recapitulatie
11. ↑ Volkstèlling 1920 - Plaotseleke indeiling
12. ↑ Volkstèlling 1930 - Tabel 2 - Recapitulatie van bovenstaande gegevens tot totalen voor de 11 provinciën, de 9 groepen van gemeenten en het Rijk.
13. ↑ Volkstèlling 1947 - Hoofdstuk VII. Bevolkingsdichtheid
14. ↑ Woeningtèlling 1956 - Veurnaomste gegeves per gemeinte
15. ↑ Volkstèlling 1960 - Inleiding: 5. bevolking naar groottegroepen van gemeenten resp. plaatsen
16. ↑ Volkstèlling 1971 - Tabellen: bevolking naar geslacht, leeftijdsgroep, burgerlijke staat, geboorteperiode, en woongebied
17. ↑ Gemeente Mook en Middelaar - Wetsontwerp over de herindeling Bergen- Gennep- Mook en Middelaar is ingetrokken.

• Provincie Nederlands Limburg
• Limburg, Plaatsengids
• Statistieken provincie Limburg, AlleCijfers