Kosmische straoling

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kosmische straoling besteit oet subatomair deilkes of atoame die häören oarsprónk vinje boete d'n aerdsen dampkrink en die 'n kinetische innerzjie höbbe van inkel mieljarde eV tót mièr es 10²⁰ eV. De subatomair deilkes in de kosmische straoling kinne elektrone, protone, neutrone of ioniserendje atoame zeen. De inioserendje atoame kómme van e groat deil van 't periodiek systeem, gans tót aan uranium.

E klein deil, zoaget 0,1% van de kosmische straoling, besteit oet fotone in de vorm van gammastraoling.

Wen d'n dampkrink in aanraking wuèrtj gebómbardeerdj door de deilkes zörg 't aerdmagnetisch veldj en de versjeie saorte gaas in d'n dampkrink t'rveur det de straoling wuuertj aafgebrems en ómgelèdj (aafgebaoge).

Me vermeudj det de houfbrón wovan de kosmische straoling kump explosies van supernova's is.