Frank de Winne
- Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Sintruins, es te dit dialek sjpriks.
Frank burggraaf De Winne (Ledeberg, 25 april 1961) is 'ne Belsje ruumdevaarder. In 2002 verblaef e ruum ach daag an boord van 't internationaal ruumdestation ISS. Mèt die ruumdevlucht waoërt e d'r twiede Belsje astronaut (Dirk Frimout waor d'r örsjte). E waoërt daonao in d'r adelsjtaand verhaeve, mèt d'r titel burggraaf. Ooch is e brigadegeneraal.
Óp 27 mei 2009 waoërt e väör de twiede kieër in de ruumde gelanceerd, es boordingenieur, in 't gezelsjap van d'r Russische Sojoez-gezagveurder Roman Romanenko en d'r Canadees Robert Thirsk väör e verblief van zès maond in 't Internationaal ruumdestation ISS. Mèt ingaank van 11 oktober 2009 is De Winne d'r örsjte neet-Russische of neet-Amerikaanse gezagveurder van 't ISS.
Laevensloop
[bewirk | brón bewèrke]Piloot
[bewirk | brón bewèrke]De Winne sjtudeerde in 1979 aaf an de Köninkleke Kadettesjoeël in Lier. E behaolde in 1984 de diploma's telecommunicatie en burgerlek ingenieur-polytechnicus an de Köninkleke Militair Sjoeël in Brussel. E kraeg daobie d'r AIA-pries vör d'r bètste thesis.
Daonao vólgde De Winne de vleegópleiding an de Elementair Vleegsjoeël in Goetsenhoven, Tiene. E kraeg de hoeëgste oondersjèjjing bie 't voltoje van de ópleiding 1991. In 1992 hool e zie brevèt van testpiloot aan de Test Pilot School in Boscombe Down, Verenigd Köninkriek, en óntvóng daobie d'r McKenna Trophy.
De Winne waoërt in december 1992 aangesjtèld es testpiloot väör de Belsje lóchmacht. Van april 1995 bies juli 1996 waor e gedetacheerd es senior testpiloot van de EPAF (European Participating Air Forces) bie Edwards Air Force Base in Californië.
Op 12 februari 1997 kraeg De Winne baove Nederland motorprobleme in 'ne F-16, oeëbie d'r boordcomputer oetveel. E koes allèng nog mer neersjtorte in 't IJsselmeer, òf 'n gevaeërleke noodlanding oetveure in e dichtbevolkt gebied in de buurt van Leeuwarde. De Winne sjlaagde evvel d'r in d'r F-16 veilig an d'r groond te kriege. Dit lieëverde 'm es örsjte neet-Amerikaan d'r Joe Bill Dryden Semper Viper Award óp.
In augustus 1998 waoërt De Winne commandant van 't 349e Smaldeel, gesjtationeerd óp Kleine-Brogel. Tiedens de NAVO-operatie Allied Force in de Balkan in 1999 waor e commandant van de Belsj-Nederlandse Deployable Air Task Force die mieë wie 2000 vluchte oetveurde. Nao aanleiding hievan oontving De Winne de oondersjèjjing Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
De Winne haat mieë wie 2300 uren vleegervaring in oeteenlopende types vleegmesjienger, oeëoonder Mirage, F-16, Tornado en Jaguar.
Ruumdevaarder
[bewirk | brón bewèrke]De Winne waoërt in oktober 1998 geselecteerd es ruumdevaarder vör de ESA. In januari 2000 waoërt e ópgenaome in 't astronautencorps van ESA. In augustus 2001 sjtartde e zieng ópleiding töt astronaut in 't Yuri A. Gagarin opleidingscentrum väör kosmonauten in Sjterresjtad bie Moskou. Nao ège zègke waor 't lieëre van 't Russisch zie groeëtste probleem.
Op 30 oktober 2002 waoërt De Winne es boordwerktuigkundige gelanceerd an boord van de Sojoez TMA-1 in 't kader van de Odissea Missie. De Winne waoët vergezeld dör gezagvoerder Sergei Zaljotin en boordwerktuigkundige Yuri Lonchakov. De Sojoez kóppelde automatisch an 't internationaal ruumdestation (ISS), en deende es vervanging van de Sojoez TM-34 dae saer 27 april 2002 an 'n andere paoërt van 't ISS gekóppeld waor. D'r is ömmer 'ne Sojoez an 't ISS gekóppeld zoedat de ISS-bemanning in geval van noeëd 'n mäögelekheed haat öm 't ISS te verlaote, mae de Sojoez deent eder zès maond vervange te werre dör 'ne nuje.
Tiedens zie verblief in 't ISS haat De Winne 'n reeks va experimaente oetgeveurd. 't Geet öm medische en technische experimaente oonder aandere óp 't gebied van cardiovasculair oonderzeuk, neurosensorisch oonderzeuk, osteoporose, kristallisatie, verbrenningssynthese en diffusieprocesse.
Nao e verblief van ruum ach daag naome De Winne, Zaljotin en Lonchakov aafsjeid van de permanaente bemanning van 't ISS, en nome plaatsj in d'r Sojoez TM-34. Ze kóppelde lós van 't ruumdesjtation, en landde in d'r vreuge mörge van 10 november 2002 in Kazachstan.
Op 20 september 2007 raakde bekènd dat De Winne geselecteerd waor väör e verblief van zès maond (mei bies november 2009) in 't internationaal ruumdesjtation ISS väör ISS Expeditie 21. E zal d'r zès maond verblieve en tiedens de laatste twieë maond van dès missie s de functie van commandant op zich naeme.
De lancering väör dès missie in 'n Sojoez-rakèt vón plaatsj óp gónsdèg 27 mei 2009 vanoet Bajkonoer in Kazachstan. Óp 1 december 2009 landde e dao wer óp de aeërd. Dör waersömsjtandighede koes e pas d'r daag d'r nao nao Sjterresjtad vlege.
De twiede ruumdemissie van Frank De Winne heesjt oasISS. Dèzze naam waoërd gekaoze oet 'n reeks inzendinge. De winnende suggestie kieëm van d'r Gentenaer Jan Puylaert.
Privé
[bewirk | brón bewèrke]Köning Albert II verhaef de Winne per Köninklek Besjluut óp 20 december 2006 in d'r adelsjtaand töt burggraaf.
Burggraaf Frank De Winne is getrówd en vader van driej keender, alledriej oet e vörig huwelek. E wónt in Sintruje.