Apeldoorn

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Apeldoorn (Nedersaksisch: Apeldoorne  oetspraak) is 'n plaots mèt steidelek karakter in de provincie Gelderland, aon de rand vaan de Veluwe. De gemeinte Apeldoorn besleit e groet deil vaan dit Nationaal Park en is ein vaan de groetste vaan Nederland. Nao gruutde is Apeldoorn de èlfde stad vaan 't land en de twiede vaan de provincie, nao Nijmege. De gemeinte had op 1 januari 2005 155.945 einwoeners. Boete de stad Apeldoorn kint de gemeinte de kèrne Assel, Beekbergen, Beemte-Broekland, Hoenderloo, Hoog Soeren, Klarenbeek (gedeiltelek), Lieren, Loenen, Nieuw-Milligen, Oosterhuizen, Radio Kootwijk, Uddel, Ugchelen, Wenum-Wiesel en Woudhuizen. Väöl vaan die kèrne ligke op de Veluwe en zien neet mie es gehöchte, vaanwege de oonvruchbare groond vaan dit gebeed.

Apeldoorn heet 'n verzörginsfunctie veur 'n derde vaan Gelderland, veur de Veluwe en e gebeed t'n ooste devaan, tot in Euverijssel. De bekinde verzekereer Centraal Beheer ("Even Apeldoorn bellen") is hei gevesteg. De bevolking behuurt veur 't groetste deil tot de hoeger middelklasse; industrie is vaan relatief gering beteikenis. 't Paleis 't Loo en de primate-zoölozjiek Apenheul trèkke väöl binnelandse bezeukers.

Umtot Apeldoorn pas laat oontwikkeld is kint 't wieneg aw gebouwe. 't Aajd raodhoes is de meujte weerd, zjus wie de neogotische Groete Kerk.

Apeldoorn heet 'n ope bebowwing mèt väöl losstaonde hoezer en groete parke, wat es stad mèt väöl bourgeois inwoeners neet verwoonderlek is. Wijer zien dao ouch väöl stadsparke; me sprèk wel vaan Greun stad. T'n weste vaan Apeldoorn ligk de Veluwe, e bosriek gebeed mèt 'n florissante fauna. Ouch ligk Paleis Het Loo, de boeteplaats vaan keuningin Wilhelmina, in dees gemeinte; de keuninklike femilie stèlt 't ope veur publiek.

Roond 792 al weurt Apeldoorn geneump es Appoldro; daan moot 't al 'n boeteplaots ("villa") gewees zien. Beteikenis es industrieoord kraog 't, wie ziech in de vreugmodernen tied tot centrum vaan de pepierverwèrking oontwikkelde; 't dörpke greujde snel meh kraog gein stadsrechte. 't Loo woort in 1684 door Stadhawwer Wöllem III gekoch. Nao 1800 góng de industrieel beteikenis vaan Apeldoorn achteroet, al kaom in 1869 't Apeldoorns Kenaal veerdeg, boemèt de stad via d'n IJssel verboonde woort mèt de Zuiderzie. Nao d'n Twieden Wereldoorlog greujde 't oet tot 'n stad vaan nationaal beteikenis, mèt ouch volkser wieke wie De Maten en Zevenhuizen. In 2009 voont tijdens 'n Keuninginnedaagvering 'ne mislökden aonslaag op de leje vaan 't Keuninklek Hoes plaots, boebij, mèt d'n daoder zelf, zeve lui umkaome.

• Officieel website vaan de gemeinte

Provincie Gelderlandj
Aalten · Apeldoorn · Arnhem · Barneveld · Berg en Dal · Berkelland · Beuningen · Bronckhorst · Brummen · Buren · Culemborg · Doesburg · Doetinchem · Druten · Duiven · Ede · Elburg · Epe · Ermelo · Harderwijk · Hattem · Heerde · Heume · Lingewaard · Lochem · Maasdriel · Montferland · Neder-Betuwe · Nijkerk · Nimwaege · Nunspeet · Oldebroek · Oost Gelre · Oude IJsselstreek · Overbetuwe · Putten · Renkum · Rheden · Rozendaal · Scherpenzeel · Tiel · Voorst · Wageningen · West Betuwe · West Maas en Waal · Westervoort · Wijchen · Winterswijk · Zaltbommel · Zevenaar · Zutphen
Opgeheve gemeintes