Augustus (imperator)

Fuit filius C. Octavii equitis plebei et Atiae; haec filia sororis erat C. Caesaris dictatoris futuri. C. Octavius duas filias genuit, quarum maior (e matrimonio primo) Sex. Appuleio nupserit; minor autem, soror Octavii nostri uterina, a M. Antonio triumviro ducta erit. Octavius ipse, natu minimus, Romae natus est "M. Tullio Cicerone, C. Antonio conss. 23 Septembris, paulo ante solis exortum, regione Palati, ad Capita Bubulo," sicut Suetonius minutius refert.^[3]

A parentibus "C. Octavius" nominatus est; cui nomini addere licet, secundum Suetonium, cognomen vel agnomen "Thurinus" e regione ubi parentes habitabant:

"Thurinum cognominatum satis certa probatione tradiderim, nactus puerilem imagunculam eius aëream veterem, ferreis et paene iam exolescentibus litteris hoc nomine inscriptam, quae dono a me principi data inter cubiculi Lares colitur. Sed et a M. Antonio in epistolis per contumeliam saepe Thurinus appellatur, et ipse nihil amplius quam mirari se rescribit, pro obprobrio sibi prius nomen obici."^[4]

A Gaio Iulio Caesare, matris avunculo, per testamentum adoptatus, nomen "C. Iulius C. f. Caesar" a 44 (quo anno ille necatus est) gessit, sed a 42 "C. Iulius Divi f. Caesar" (C. Caesare iam inter deos recepto); ab anno fere 31 vel antea "Imperator Caesar Divi f.". His appellationibus a quibusdam additur "Octavianus", quo agnomine commemoratur gens eius originalis.^[5] Die 16 Ianuarii 27, Senatus agnomen honorificum Augustus ei concessit; abeo appellatus est "Imperator Caesar Divi f. Augustus," idque nomen usque ad mortem gessit. Post obitum inter deos receptus, Divus Augustus appellatur. Mensis Sextilis quoque est nominata ex Augusto. Qui nominibus simplicibus uti velint Octavium usque ad 44 a.C.n. nuncupant, Octavianum inde ad 27 a.C.n., at postea Augustum (Graece Ὀκτάβιος, Ὀκταβιανός, Αὔγουστος sive Σεβαστός).

 

Patre anno 59 a.C.n. mortuo, mater L. Philippo nupsit. Ei erat una soror, nomine Octavia Minor. Octavius duodecimum annum agens aviam Iuliam defunctam pro contione laudavit; qua mortua vitricus L. Philippus cum matre iuvenem educandam curavit. Hic togam virilem curulis legati die 18 Octobris 48 sumpsit^[6] eodemque tempore ad Collegium Pontificum electus est, loco L. Ahenobarbi nuper mortui usurpato.^[7] Etsi rei militaris expers militaribus donis anno 46 triumpho Caesaris Africano adiudicatus est; pro Caesare ludis scaenicis tam Latinis quam Graecis ostentatis praesedit; M. Agrippae a pueritia amicus, clementiam pro fratre L. Agrippa, Catonis sectatore iamque Caesaris captivo, postulavit. Paulo postea aegrotabat, sed mox Caesarem in Hispanias adversus Cn. Pompeium per infestas hostibus vias, naufragium etiam passus, cum paucis comitibus subsecutus est.^[8]

Caesar expeditionem in Dacos et inde in Parthos intendens, Octavio ad has res praeparandas Apolloniam praemisso, Idibus Martiis 44 a.C.n. necatus est. Octavius, qui litteras de morte avunculi statim a matre recepit, an ad exercitum eo tempore in Macedonia collocatum, praefecto M. Acilio, properare oporteret dubitavit; statuit autem in Italiam redire. Lupias igitur indeque Brundisium profectus certior factus est seipsum heredem Caesaris principalem esse. Vitrico eum per epistulas hereditatem nomenque Caesaris abicere suadente, matre dubitante, Octavius accipere patremque adoptivum vindicare decrevit.^[9] Neapolim^[10] et inde Romam sine mora progressus, laude fideque legionum et clientium Caesaris graduatim congestis, die 6 Maii 44 in urbem advenit. Ibi a M. Antonio solo consule, dictatoris mortui equitum magistro primum sicut cliens, mox sicut aemulus receptus est. Anno 44 exeunte Antonius ad Galliam Cisalpinam recessit, quam provinciam suam (contra D. Brutum Caesaris sicarius) frustra reclamabat. "Octavianus" (sic enim abhinc oportet nuncupare) iussu senatús ibi die 21 Aprilis 43 cum consule Aulo Hirtio in proelio iuxta Mutinam Antonium aggressus est, bono successu. Decimo Bruto autem ob victorias a Senatú laudato et elevato, Octavianus Romam cum exercitu aggressus est consulatumque (Hirtio et Pansa in proeliis mortuis) pro se et cognatum Q. Pedium die 17 Augusti 43 reclamavit. Mense Octobri, Bononiam profectus, se cum Marco Antonio Marcoque Lepido triumviratu iunxit; qui mox sicarios a Roma expulserunt multosque alios, ad numerum duorum milium tam senatorum quam equitum, in proscriptionibus damnaverunt. Proscripti sunt Cicero (et fugiens statim necatus), L. Caesar Antonii avunculus (sed postea exculpatus), L. Lepidus Paullus M. Lepidi frater, qui apud Marcum Iunium Brutum effugit.

 

A die 1 Ianuarii 42 a.C.n., C. Caesare decreto Senatús inter deos numeratus, Octaviano se "Divi filius" nuncupare licuit. Mense Octobri eiusdem anni ille cum Antonio et M. Agrippa bis in proelio iuxta Philippos M. Brutum et C. Cassium debellaverunt, qui ambo mortem sibi consciverunt. Octavianus ipse, in proelio haud bene meritus, contra inimicos devictos se crudelem monstravit. Quo facto imperium inter triumviros depertitum est, Gallia, Hispania et Italia Octaviano attributis, Lepido Africa et Sicilia, Antonio Aegyptus. Octavianus Romam rediit, ubi eum reginam Cleopatram, amatam quondam Iulii Caesaris, uxorem duxisse Octavianus nuntiavit Romae, et autem Antonium non esse virum verum Romanum, cum reginae Aegyptiae provincias Romanas dedisset; bellum contra eum non itaque civile fore. Antonius autem Caesarioni, filio Cleopatrae Caesarisque, favit, annoque 31 a.C.n. ad Actium pugna navali contra Octavianum decertavit. Octavianus et Agrippa eum vicerunt et Antonius Cleopatraque mortem sibi consciverunt. Aegyptus autem provincia Octaviani, paene regnum clientele, sub praefectis fiebat, qui equestrem ordinem ab eo obtinuerant hanc ementissimam terram ad administrandam; senatores ne itinera eo facerent vetiti sunt.

 

Post Actiacam Pugnam, Octavianus exercitum suum dimisit. Consulatus quinquennium gessit, sed anno 27 a.C.n. potestates Senatui reddidit honores et gratias exspectans, cum bella civilia longa finivisset. Tunc et clipeus virtutis ei datus est. Senatus etiam ei imperium proconsulare Hispaniae, Galliae, Syriae, et Aegypti dedit—duodecim de viginti-duo provinciis in toto. Legatos Augustus misit pro praetore ad suas provincias administrandas. "Per consensum omnium universorum potitus rerum omnium" ipse scripsit.^[11] Alteri legati proconsulibus, quibus provinciae sine copias a senatu mandatae erant, responsa respectaverunt, quae ad legatos Augusti ab eo data erant.

Etiam appellationem Augusti enim senatus dedit ac titulum Principis Senatus, quod ei dabat primam in Senatu Romano vocem. Augustus autem publice Princeps appellari maluit. Anno 23 a.C.n., consulatum repudiavit et tribunatum iniit nomine tribunicia potestas (quia patricius adoptione fuerat). Pontificem autem maximum esse necesse ei vidit. Patronus omnium incolarum Italiae et regnarum clientelium autem fiebat, auctoritate, non potestate maiorem esse quam ceteros nobiles voluit. Et quia divitissimus omnium esset, et nomen Caesaris tulerit, id adipisci potuit.

Augustus magna cum sagacitate prudentiaque primum locum rei publicae gessit. Cum custodes habuerit, tamen erant secretos. Natura infirme exercitus non ipse duxit—bis id conatus—sed Germanicum et Tiberium in Germanos misit.

Primum autem exercitum perpetuum creavit in loco huius agricolarum Italicae; limites imperii castris legionum et cohortum et autem muris vel vallis inter eas munivit. Romae praetorianis novum praesidium conlocavit, quod etiam principem ipsum defenderet. Nulla cetera bella maiora gessit, at fines imperii Danuvii et Rheni instituit. Solus conatus limites propagare cladem Varianam (sub Publio Quinctilio Varo) anno 9 tulit. Multos per annos conatus est Germaniam subicere, sed Cherusci, Arminio duce, resistebant.

Augustus in oriente imperium in Armenia instituit, et pacem cum Parthis composuit. Roma sub eius imperio placidissima et felicissima habebatur.

Apud Suetonium, "urbem neque pro maiestate imperii ornatam et inundationibus incendiisque obnoxiam excoluit adeo, ut iure sit gloriatus marmoream se relinquere quam latericiam accepisset." Novam curiam, novas aedes, et Theatrum Pompeii aedificavit. Etiam Augusto patrono artium, poetas, pictores, sculptores archictectosque adiuvit. Patronus Gaius Maecenas, rerum scriptor Livius, et poetae Ovidius, Propertius, Tibullus, et praecipue Horatius Vergiliusque sub imperio floruerunt.

Octavianus Claudiam, P. Clodii Pulchri et Fulviae filiam, in matrimonium duxit, sed intactam matri remisit. Postea Scriboniam uxorem duxit, e qua genuit Iuliam. Iulia Maior sola est filia Augusti. Sed Scriboniam quoque reiecit ut Liviam, filiam Marci Livii Drusi Claudiani Aufidiaeque, duceret.

Tempore mortis Augusti, ad liberam rem publicam reverti cum non potuissent, successorem invenire necesse erat. Ab Augusto primus antepositus erat Marcellus, vir filiae Iuliae, sed Marcellus obiit, fortasse veneno necatus, anno 23 a.C.n.. Post mortem Marcelli, Iulia Marco Agrippae nupsit. Liberi erant Gaius Caesar, Lucius Caesar, Iulia minor, Agrippina maior, et Postumus Agrippa (qui natus est post mortem Agrippae). Augustus Gaium Luciumque adoptavit favitque Neroni Claudio Druso et Tiberio, filiis uxoris suae Liviae. Drusus anno 9 a.C.n. et Gaius Luciusque annis 2 et 4 mortui sunt. Tiberius et Postumus ab Augusto adoptati sunt; Augusto autem mortuo, Tiberius Postumo necato principi successit.

Augustus mortuus inter divos a Senatu relatus est. Appellatio eius omnium imperatorum sequentium appellatio facta est.

Augustus erat "cibi minimi . . . atque vulgaris fere," secundum Suetonium. "Secundarium panem et pisciculos minutos et caseum bibulum manu pressum et ficos virides biferas maxime appetebat. Vescebatur . . . quocumque tempore et loco quo stomachus desiderasset," additque auctor verba nonnulla ex epistulis Augusti: "Nos in essedo panem et palmulas gustavimus;" "dum lectica ex regia domum redeo, panis unciam cum paucis acinis uvae duracinae comedi;" "in balineo demum post horam primam noctis duas buccas manducavi prius quam ungui inciperem." Interdum ante initum vel post dimissum convivium solus cenitabat. Vini parcissimus erat: "Quotiens largissime se invitaret, senos sextantes non excessit, aut si excessisset, reiciebat"; maxime delectatus est vino Raetico, sed pro potione extra cenas sumebat perfusum aqua frigida panem aut cucumeris frustum vel lactuculae thyrsum aut malum.^[12] Talia Suetonius; secundum Plinium uvas passas Raeticas "ex Veronensium agro" praetulit; vinum autem minime Raeticum, potius Setinum.^[13]

Cenam "duodecim deorum" ab Octaviano celebratam, in qua deorum dearumque habitu discubuerunt convivae et hospes ipse pro Apolline ornatus est, Marcus Antonius in epistulis descripsit.^[14] De cenis ab Augusto principe datis Suetonius sic refert: "Convivabatur assidue nec umquam nisi recta, non sine magno ordinum hominumque dilectu . . . convivia nonnumquam et serius inibat et maturius relinquebat, cum convivae et cenare inciperent, prius quam ille discumberet, et permanerent digresso eo. cenam ternis ferculis aut cum abundantissime senis praebebat, ut non nimio sumptu, ita summa comitate. nam et ad communionem sermonis tacentis uel summissim fabulantis prouocabat, et aut acro<a>mata et histriones aut etiam triviales ex circo lud<i>os interponebat ac frequentius aretalogos."^[15] Inter cenas privatas se talis lusisse confessus est: "cenavi, mi Tiberi, cum isdem . . . inter cenam lusimus geronticos et heri et hodie."^[16]

Si una cum nepotibus Gaio et Lucio cenavit eos in imo lecto assidere mandavit.^[17] Cum libertis minime cenavit.^[15] Locutiones sermonesque Augusti nonnullos Suetonius refert, inter quos hanc similitudinem: "Celerius quam asparagi cocuntur."^[18]

• Natus: anno 63 a.C.n.
• Pater: Gaius Octavius (praetor)
• Mater: Atia, filia Marci Atii Balbi
• Nomen: Gaius Octavius
• Cognomen: Thurinus, in memoriam maiorum originis (sic Suetonius scribit)
• Adoptatus a Gaio Caesare adoptatore; nomen Octavii nunc fuit Octavianus
• Anno 48 a.C.n.: pontifex
• Anno 46: cum Gaio Caesare in Africa
• Anno 45: cum Gaio Caesare in Hispanica
• Post mortem Gaii Caesaris Octavianus se Gaium Iulium Caesarem nominabat
• Anno 44: Bellum Mutense contra Marcum Antonium
• Anno 43: Consul; triumvir cum Lepido et Marco Antonio; Africa, Sicilia, et Sardinia regebat
• Anno 42: Bellum Philippense contra Gaium Cassium et Marcum Iunium Brutum
• Anno 40: Imperator Caesar divi filius
• Anno 31: Octaviani amicus Vipsanius Agrippa in proelio navali ante Actium vicit
• Anno 30: Alexandriam visitabat; mors Marci Antonii et Cleopatrae
• Anno 29: Curulis triumphos tres egit: Delmaticum, Actiacum, Alexandrinum. Senatus Octaviano potestatem omnium rerum attribuit
• Anno 28: Consul
• Anno 27: Rem publicam restitutam declaravit; Senatus Octavianum Augustum nominavit
• Anno 23: Consul
• Anno 2 p.C.n.: Pater Patriae a Senatus rite nominatus
• Anno 14 p.C.n.: Nolae mortuus, in conclave ubi pater mortuus erat

• Aurelius Victor, De Caesaribus 1
• Dio, Historia Romana libri 45–57
• Epitome de Caesaribus 1
• Eutropius, Breviarium 7.1–10
• Feriale Cumanum
• Res gestae Divi Augusti
• Suetonius, De vita Caesarum liber 2, "Divus Augustus"
• Velleius Paterculus, Historia Romana, liber 2
• Nicolaus Damascenus, Vita Augusti partim servata Versio

• Epistulae (Augustus)
• Festina lente
• Quod futuit Glaphyran Antonius

• Bleicken, Jochen. 1998. Augustus. Eine Biographie. Berolini: Alexander Fest. ISBN 3828600271.
• Bourne, Ella. 1918. Augustus as a Letter-Writer. Transactions and Proceedings of the American Philological Association 49:53–66.
• Bowman, Alan K., ed. 1996. The Augustan Empire. The Cambridge Ancient History, 10. Cantabrigiae: Cambridge University Press. ISBN 0521264308.
• Bringmann, Klaus. 2007. Augustus. Darmstadt: Primus. ISBN 9783896786050.
• Bringmann, Klaus, et Thomas Schäfer. 2002. Augustus und die Begründung des römischen Kaisertums. Berolini: Akademie Verlag. ISBN 3050030542. (Paginae selectae apud Google Books)
• Chisholm, Kitty, et John Ferguson. 1981. Rome: The Augustan Age; A Source Book. Oxonii: Oxford University Press cum Open University Press. ISBN 9780198721086.
• Cosme, Pierre. 2005. Auguste. Lutetiae: Perrin.
• Dahlheim, Werner. 2010. Augustus: Aufrührer—Herrscher—Heiland: Eine Biographie. Monaci: C. H. Beck. ISBN 9783406605932.
• Davies, Mark, Hilary Swain, et Mark Everson Davies. 2010. Aspects of Roman history, 82 BC–AD 14: a source-based approach. Londinii: Taylor & Francis. (Paginae selectae apud Google Books)
• Eck, Werner. 2003. Augustus und seine Zeit. Ed. 3a. Monaci: Beck. ISBN 3406418848. (Paginae selectae apud Google Books)
• Etienne, Robert. 1970. Le siècle d'Auguste. Lutetiae: Armand Colin.
• Everitt, Anthony. 2006. Augustus: The Life of Rome's First Emperor. Random House Books. ISBN 1400061288.
• Galinsky, Karl. 1998. Augustan Culture. Princetoniae: Princeton University Press. ISBN 9780691058900. (Paginae selectae apud Google Books)
• Galinsky, Karl, ed. 2005. The Cambridge Companion to the Age of Augustus. Cantabrigiae: Cambridge University Press. ISBN 9780521807968; ISBN 9780521003933. (Paginae selectae apud Google Books)
• Gray-Fow, Michael J. G. 1988. A Stepfather's Gift: L. Marcius Philippus and Octavian. Greece & Rome, ser. 2a, 35:184-199.
• Holland, Richard. 2005. Augustus, Godfather of Europe. Sutton Publishing.
• Jones, A. H. M. 1951. The Imperium of Augustus. The Journal of Roman Studies 41:112–119.
• Jones, A. H. M. 1970. Augustus. Londibii: Chatto & Windus. ISBN 9780701116262.
• Kienast, Dietmar. 2009. Augustus: Prinzeps und Monarch. Ed. 4a. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 9783534230235.
• Mario Attilio Levi. 1994. Augusto e il suo tempo. Mediolani. ISBN 8818700413.
• Néraudau, Jean-Pierre. 1996. Auguste. Lutetiae: Les Belles Lettres. ISBN 9782251440828.
• Osgood, Josiah. 2006. Caesar's Legacy: Civil War and the Emergence of the Roman Empire. Novi Eboraci: Cambridge University Press. ISBN 9780521855822; ISBN 9780521671774). (Paginae selectae apud Google Books)
• Raaflaub, Kurt A., et Mark Toher, edd. 1990. Between Republic and Empire: Interpretations of Augustus and his Principate. Berkeleiae: University of California Press. ISBN 9780520084476. (Paginae selectae apud Google Books)
• Reinhold, Meyer. 1978. The Golden Age of Augustus. Toronti: University of Toronto Press. ISBN 978089522007-3; ISBN 9780895220080.
• Schlange-Schöningen, Heinrich. 2005. Augustus. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 3534165128.
• Scott, Kenneth. 1933. The Political Propaganda of 44–30 B.C. Memoirs of the American Academy in Rome 117–149.
• Southern, Pat. 1998. Augustus. Londinii: Routledge. ISBN 9780415166317; ISBN 9780415258555.
• Spinosa, Antonio. 1996. Augusto: il grande baro. Mediolani. ISBN 8804410418. (Paginae selectae apud Google Books)
• Stahlmann, Ines. 1988. Imperator Caesar Augustus: Studien zur Geschichte des Principatsverständnisses in der deutschen Altertumswissenschaft bis 1945. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 3534038908.
• Starr, Chester G. 1952. The Perfect Democracy of the Roman Empire. American Historical Review 58(1):1–16.
• Syme, Ronald. 1933. Some Notes on the Legions under Augustus. Journal of Roman Studies 23:21–25.
• Syme, Ronald. 1939. The Roman Revolution. Oxonii: Oxford University Press. ISBN 0192803204. (Paginae selectae apud Google Books)
• Syme, Ronald. 1986. The Augustan Aristocracy. Oxonii: Oxford University Press. ISBN 9780198147312 (Paginae selectae apud Google Books)
• Wells, C. M. 1972. The German policy of Augustus. Oxonii. ISBN 9780198131625.
• Zanker, Paul. 1997. Augustus und die Macht der Bilder. Ed. 3a. Monaci: Beck. ISBN 340634514X. (Paginae selectae apud Google Books)

• The Latin Library, Suetoni Tranquilli vita Divi Augusti
• The Latin Library, Res Gestae Divi Augusti
• LacusCurtius, Res Gestae Divi Augusti (Latine, Graece, Anglice)
• LacusCurtius, Suetonius, De Vita Caesarum (Latine, Anglice)
• "Augustus Caesar and the Pax Romana"
• Garrett G. Fagan, "Augustus" apud De imperatoribus Romanis
• Paginae de Octaviano/Augusto
  • Citationes Augusti
• "Building projects in Rome in Augustus' time"
• Chronologia Octaviani Augusti