Glossa

Glossa (Graece γλῶσσα) est "unius verbi vel nominis interpretatio" (Alcuinus).^[1]

Lingua Graeca ab Aristotele γλῶσσα erat terminus technicus pro verbo minus usitato sive antiquiore sive peregrino. Grammatici Latini potius voce glossemate (glossema, -atis n.) utebantur, ut explicat Quintilianus: "glossemata . . . , id est voces minus usitatae."^[2] Antiquitate exeunte Isidorus Hispalensis attestatur vim verbi glossae a voce remotiore ad explicationem vocis se mutavisse, cum dicit glossa "unius verbi rem uno verbo manifestamus."^[3]

Medio Aevo glossa (vel glosa, closa, glossula, glosula) varia significare potest:

• glossa marginalis: interdum longior explanatio in margine paginae scripta
• glossa interlinearis: plerumque brevis interpretatio „inter lineas“
• glossa contextualis: glossa in textum integrata (tantummodo in commentariis et glossariis)^[4]

Glossa, scholium et commentarius (sive commentarium) generaliter prolixitate inter se differunt.

Praeterea etiam explicatio vocis extra contextum glossa vocari potest, collectio autem glossarum sive rerum sive litterarum ordine disposita glossarium est.

A saeculo duodecimo etiam summa glossarum corpus interpretantium verbo collectivo glossa notatur: In Bibliis glossandis Parisiis glossa ordinaria exsistit, quae est commentarius ordinarius Sacrae Scripturae, verborum explicationes cum interpretationibus allegoricis coniungens.

In iuris prudentia glossa designat glossam ordinariam Corporis iuris civilis a glossatoribus Italicis (imprimis Bononiae) sub annum 1250 conscriptam.

• Glossae Aemilianenses et glossae Vasconicae Picaudi
• scholium
• commentarius
• glossarium
• glossator

Glosse. In: Meyers Konversations-Lexikon. ed. quarta. vol. 7, Bibliographisches Institut, Lipsiae 1885–1892, p. 442.