Carstus
Carstus (-i m.)[1] est genus prominentiae formatae propter solubilium lapidum dissolutionem, aliquando etiam propter praecipitationem, et in superficie et in interioribus partibus, quod peculiares formas efficit. Carsticae formationes saxorum calcareorum, dolomitarum, evaporitarum (gypsorum et aliorum) typicae sunt.
Calcii carbonatum purā aquā non dissolvitur sed acidificatā aquā dissolvitur. Pluviae aqua paulum acida propter carbonii dioxidi praesentiam est et hoc modo carbonem dissolvi potest, et in superficie et cum per hiatūs ac canales intra lapideam massam fluit. Reactionum sequentia in calcareorum carstificatione implicata est:
- H2O + CO2 → H2CO3
- CaCO3 → Ca2+ + CO32–
- CO32– + H2CO3 → 2 HCO3–
- CaCO3 + H2CO3 → Ca2+ + 2 HCO3–
Sicuti resultatio dissolutionis in superficie formae exocarsticae creantur et sicuti subterranearum aquarum per hiatūs ac canales fluentium resultatio formae endocarsticae creantur. Parvi canales speluncae et gurgites facti erunt.
Dissolutionis reactio reversibilis est et in locis ubi efficitur amissio carbonii dioxidi per degasificationem aut per photosyntheticorum organismorum aut carbonati actionem, denuo praecipitabitur formandis travertinis. Praecipitatio in locis ubi aqua cassitat ut stalactitae ac stalagmitae formentur efficiet.
Etymologia
[recensere | fontem recensere]Lingua Latina vocabulum "carstus" exeunte saeculo XIX mutuata est a Theodisco vocabulo Karst. Theodiscum vocabulum ante saeculum XIX in usu esse coepit. Secundum praevalentem interpretationem, vox derivatur a Theodisco nomine regionis Carsiae (Slovenice Kras, Italiane Carso, sed Theodisce Karst), calcini oropedii urbem Tergeste in Septemtrionali Hadriatico circumdantis, in praesenti sitae apud limites inter Sloveniam et Italiam, quae saeculo XIX Litoralis Austriaci pars erat. Philologi autem inter se utrum lingua Theodisca hoc vocabulum (nullam metathesin ostendens) a lingua Slovena mutuata esset annon discordant. Slovenicum substantivum appellativum kras primum saeculo XVIII consignatum est, et adiectiva eius forma kraški saeculo XVI. Sicuti nomen proprium, Slovenica forma Grast primum anno 1177 consignatum est, referens ad oropedium Carsum (regionem in Slovenia partim in Italiam patentem, ubi prima investigatio de carstica topographia confecta est). Slovenica vocabula per metathesin e reconstructa forma *korsъ coorta sunt, quam lingua Slovenica a voce Latina seu Dalmatica "carsus" mutuata est. Postremo, vocabulum Mediterraneae originis esse videtur, nam ab aliqua Romanizata Illyrica basi derivare creditur. Etiam suggestum est, ut carstus a Protoindoeuropaea radice karra 'lapis' originem habeat. Forsitan vox etiam cum oronymo Kar(u)sádios oros quod Claudius Ptolemaeus citat et cum Latina voce Carusardus conexa sit.
Index terminorum conexorum carsticis formis
[recensere | fontem recensere]- Abyssus[4] , verticalis caverna in carsto quae profundissima esse potest et crebro in subterraneorum ductuum reticulum patet.
- Cenote, profundum infundibulum carsticum[5], Mexici proprium, resultans e collapso lapidis calcini saxo basali[6] aquam subterraneam infra exponente.
- Foiba , contrarium infundibulum carsticum formā canalis.
- Scowle
- Terreni lacus[7] , genus lacūs defluentis, Hibernici carsti typicum.
- Uvala, collectio multiplicum minorum infundibulorum in compositum infundibulum coalescentium.
- Campi sulcati[8], baltei e lapide calcino superficiem formantes seu terrestri forma e plana, interrasili superficie e lapide calcino consistens quae artificiosum pavimentum videtur.
- Planities carstica, magna plana specifice carstica planities.
- Dolīna[9] seu infundibulum carsticum, clausa depressio subterranee ebibens apud carsticas areas. Nomen "dolīna" e Slovenica voce "vallem significante derivat.
- Fenestra carstica, forma ubi fontes aquas emittentes exeunt qui abrupte in dolinam abeunt.
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ M. Kirpicznikov et N. Zabinkova, Lexicon Rossico-Latinum in usum botanicorum, Leninopoli 1977, s.v. карст. Adiectivum carsticus.
- ↑ Lexicon Universale Hofmann
- ↑ Hierarchia Catholica
- ↑ Nouveau dictionnaire français-latin ab Alfredo de Wailly
- ↑ M. Kirpicznikov et N. Zabinkova, Lexicon Rossico-Latinum in usum botanicorum, Leninopoli 1977, s.v. воронка (карстовая).
- ↑ VOCABULA GEOGRAPHICA (II) a Leone Latino
- ↑ Agricoltura, coltivazione de' giardini, economia rurale ab Iacobo Gibelin
- ↑ VOCABULA GEOGRAPHICA (IV) a Leone Latino
- ↑ VOCABULA GEOGRAPHICA (III) a Leone Latino
- ↑ Vicipaedia Anglica
Nexus interni
- Carstum vel Alta planities Carstica (terra)
- Fons
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Andrej Kranjc, "The Origin and evolution of the term “Karst”" in Procedia - Social and Behavioral Sciences vol. 19 (2011) pp. 567-570 (Anglice)
- Ford, D.C., Williams, P., Karst Hydrogeology and Geomorphology, John Wiley and Sons Ltd., 2007, ISBN 978-0-470-84996-5 (Anglice)
- Jennings, J.N., Karst Geomorphology, 2nd ed., Blackwell, 1985, ISBN 0-631-14032-8 (Anglice)
- Palmer, A.N., Cave Geology, 2nd Printing, Cave Books, 2009, ISBN 978-0-939748-66-2 (Anglice)
- Sweeting, M.M., Karst Landforms, Macmillan, 1973, ISBN 0-231-03623-X (Anglice)
- van Beynen, P. (Ed.), Karst management, Springer, 2011, ISBN 978-94-007-1206-5 (Anglice)
- Гвоздецкий Н. А. Карст. — Moscuae, Мысль, 1981. — 216 с. — (Природа мира). — 66 000 экз. (Russice)
- Гвоздецкий Н. А. Карстовые ландшафты: Учебное пособие. — Moscuae: Изд-во МГУ, 1988. — 112 с. (Russice)
- Чикишев А. Г. Географические условия развития карста / Моск. о-во испытателей природы. — Moscuae: Изд-во МГУ, 1975. — 114 с. (Russice)
- Чикишев А. Г. Карст Русской равнины / Отв. ред. Н. А. Гвоздецкий; АН СССР. — Moscuae: Наука, 1978. — 192 с. — (Планета Земля и Вселенная). (Russice)
- Чикишев А. Г. Проблемы изучения карста Русской равнины. — Moscuae: Изд-во МГУ, 1979. — 304 с. (Russice)
- Чикишев А. Г. Типы карста и географические ландшафты закарстованных территорий // Землеведение: Сборник Московского общества испытателей природы. — Moscuae: Изд-во МГУ, 1985. — Т. 16 (56). — (Новая серия). (Russice)