Cookie

Cookie (англ. cookie, HTTP cookie, web cookie, Internet cookie, browser cookie) — веб-сервер тарабынан жөнөтүлгөн жана колдонуучунун компьютеринде сакталган маалыматтардын чакан бөлүгү. Сайттын барагын ачууга аракет кылган сайын веб-кардар (адатта браузер) бул маалыматты веб-серверге HTTP сурамынын катарында жөнөтөт. Бул колдонуучунун тарабындагы маалыматтарды сактоо үчүн колдонулат, иш жүзүндө төмөнкүлөр үчүн колдонулат:

• колдонуучунун аутентификациясы;
• жеке каалоолорун жана колдонуучунун орнотууларын сактоо;
• колдонуучунун кирүү сеансынын абалын көзөмөлдөө;
• колдонуучулар жөнүндө статистикасынын маалыматы.

Cookie браузерденин колдоосун (кабыл алуу, сактоо жана андан кийин сакталган cookie серверге берүү) кирүү чектелген көптөгөн сайттар талап кылат, көпчүлүк интернет дүкөндөр^[1] . Колдонуучунун жеке каалоосуна ылайык көптөгөн веб-сайттардын дизайнын жана жүрүм-туруму ошондой эле cookie маалыматына таянат^[2].

Колдонуучу серверге шифрленбеген туташууну колдонсо, кукилерди оңой эле тосуп алышса болот (мисалы, эсептөө жазуусуна кирүү үчүн). Коомдук Wi-Fi аркылуу интернетке киргендер жана SSL жана TLS сыяктуу механизмдерди колдонбогон колдонуучулар тобокелге салып жатышат. Шифрлөө, ошондой эле берилген маалыматтардын коопсуздугуна байланыштуу башка көйгөйлөрдү чече алат.

Көпчүлүк заманбап браузерлер колдонуучуларга cookie кабыл алуу же албоону тандоого мүмкүнчүлүк берет, бирок аларды өчүрүп коюу айрым сайттар менен иштөө мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарат. Мындан тышкары, кээ бир өлкөлөрдө (мисалы, 2016-жылы ЕБтин токтомуна ылайык), cookie орнотуудан мурун сайттар сөзсүз түрдө колдонуучунун макулдугун сурашы керек.

Cookie веб-серверлер тарабынан колдонуучуларды аныктоо жана алар жөнүндө маалыматтарды сактоо үчүн колдонулат.

Мисалы, эгерде сайт cookie аркылуу кирүү болсо, анда колдонуучу өзүнүн маалыматын кирүү барагына киргизгенден кийин, cookie серверге колдонуучу мурунтан эле аныкталгандыгын жана ага тиешелүү кызматтарга жана операцияларга кирүүгө уруксат берилгендигин эстеп калууга мүмкүнчүлүк берет.

Көпчүлүк сайттар колдонуучунун орнотууларын сактоо үчүн cookie колдонушат. Бул орнотууларды персоналдаштыруу үчүн колдонсо болот, ал сырткы көрүнүшүн жана иштөөтүү тандоону камтыйт. Мисалы, Уикипедия катталган колдонуучуларга анын дизайнын тандоого мүмкүнчүлүк берет. Google издөө тутуму колдонуучуларга (анын ичинде катталбагандарга да) издөө жыйынтыктардын бир баракта көрсөтүүлгөн санын тандоого мүмкүнчүлүк берет^[3].

Cookie сайтта колдонуучунун ишмердигин көзөмөлдөө үчүн да колдонулат. Негизи, бул статистикалык маалыматтарды чогултуу максатында жүргүзүлөт жана жарнамалык компаниялар ушундай статистиканын негизинде жарнаманын так багытталышы үчүн колдонуучунун белгисиз профилдерин түзүшөт.