agir

• IPA^(kilîd): /ɑːˈɡɪɾ/
• Deng^ⓘ
  • Deng (Qoser)^ⓘ
    • Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: a·gir

 

agir nêr

1. germahî û ronahiya ku peyda dibe dema tiştek dişewite anku disuje:

   Agir tiştek talûke ye.

2. kuçk yan argûn yan tebax:

   Çayekê dane ser agirî.

3. şewat, bûyera şewitîna anku sotina tiştekî:

   Tevaya mala wan di agirî de şewitî.

4. berdana fîşekan yan topan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
5. coş, coşdarî, enerjî:

   agirê dilê min

6. ta, tagerm
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• Ev gunbeda dewwarê çerx
  Agir di ab û gil dikit
  Qelban ji qelban hildikit — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

• kurdî-erebî: ئاگر‎
• kurdî-krîlî: агьр

• agr - (di zimanê devkî de gava ku paşgirek tê pey)
• êgir

• ar
• ateş
• atêş
• nar

Ji *adir, ji proto-hindûewropî *h₁eh₂ter- (“agir”). Hevreha soranî ئاگر‎ (agir), hewramî ayir, awir, ar, êr, zazakî adir, farisî آذر‎ (azer) / آدر‎ (ader) û آتش‎ (ateş), tacikî озар (ozar), pertî 𐭀𐭕𐭓𐭅‎ (adur), pehlewî 𐭠𐭲𐭥𐭥𐭩‎ (atur), hexamenişî 𐎠𐎫𐎼 (ātar-), 𐎠𐎫𐎼(ātr-), medî 𐎠𐎫𐎼 (*ātr-), 𐎠𐎰𐎼 (*āθr-), avestayî 𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱‎ (aterş), lurî teş, osetî арт (art), peştûyî اور‎‎ (اvr‎) (or), sanskrîtî अथर्वन् (athervan), ermenî այրեմ (ayrem, “sotin”), sirbî ва̏тра (vatra: agir), çekî vatra, albanî vatër, îrlendî áith, weylsî odyn, umbriyayî atru, latînî āter (reş, tarî). Bo guherrîna d>g bide ber جگە‎ (cige), digan.

Ev peyv ji zimanên îranî bi berfirehî ketiye zimanên tirkîkî û cihê peyva ot (agir) ya tirkiya kevn girtiye yan jî li gel wê tê bikaranîn: osmanî آتش‎‎ (âteş) û آذر‎‎ (âzer), tirkî ateş ("od" ya tirkiya xwemalî hema-hema êdî qet nayê bikaranîn), azerî atəş (li gel od ya esil-tirkîkî), ozbekî otash (li gel oʻt ya xwemalî), kirgîzî аташ (ataş - li gel от /ot/ ya xwemalî).

Ji bilî zimanên tirkîkî, heman peyv herwiha ketiye ermenî (աթաշ /atʿaş/) û gelek zimanên Hindistan û Pakistanê jî: ûrdûyî آتش‎‎ (ātś‎) (atiş), hindî आतिश (atiş)...

• Soranî: agir, ayir, awir
• kelhûrî: agir, ayir
• şêxbizinî: agir, arig, ayir, ar, teş
• lekî: agir
• hewramî: ahir, awir, awîr, ayir, eyir
• zazakî: adir

• Deng (Fransa (Aude))^ⓘ
• Deng (Swîsre (Valais))^ⓘ
• Deng (Fransa (Liyon))^ⓘ
• Deng (Fransa (Manche))^ⓘ
• Deng (Fransa (Cornimont))^ⓘ
• Deng (Fransa (Cesseras))^ⓘ
• Deng (Fransa (Saint-Étienne))^ⓘ

agir

1. kirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. xebitîn, xebat kirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. tesîr lê kirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)