Helsînkî
Helsînkî
Helsinki  | |
|---|---|
Bajarên paytext, Ewropa | |
| Helsingin kaupunki | |
 Katedrala Luterî ya Helsînkiyê | |
 Ala  Coat of arms | |
Helsînkî li ser nexşeyê | |
  Helsînkî | |
| Koordînat: 60°10′15″Bk 24°56′15″Rh / 60.17083°Bk 24.93750°Rh | |
| Parzemîn | Ewropa |
| Dewlet | Fînlenda, Împeratoriya Rûsî, Swêd |
| Li beşa îdarî |
|
| Paytexta |
|
| Dema avabûnê | 12 hezîran 1550 |
| Damezrîner | Gustav I |
| Îdarî | |
| • Şaredar | Juhana Vartiainen (2021–) |
| Qada rûerdê | |
| • Giştî | 214.42 km2 (8279 sq mi) |
| Bilindahî | 17 m (56 ft) |
| Nifûs | 675.747 (2024) |
| Dem | |
| Koda telefonê | 09 |
| Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Helsînkî (bi fînî: Helsinki, bi swêdî: Helsingfors) paytext û bajarê herî qerebalix ê Fînlendayê ye ku nifûsa bajêr 665.558 kesan pêk tê. Helsînkî li ser perava Kendava Fînlendayê hatiye avakirin ku bajêr navenda Herêma Uusimaa ya li başûrê Fînlendayê ye. Li qada metropola bajêr 1.5 milyon kes lê jiyan dike. Herêm yek ji dûr û dirêjtirîn devera bajarî ya Fînlendayê ye ku bajêr di warê siyaset, perwerde, darayî, çand û lêkolînê de navenda herî girîng a Fînlendayê ye. Helsînkî 80 kîlomêtre dikeve aliyê bakurê bajarê Tallinn a Estonya, 400 kîlomêtre li aliyê rojhilatê Stokholm a Swêdê û 300 kîlomêtre jî dikeve aliyê rojavayê Sankt Petersburg a Rûsyayê.
Li gel bajarên Espoo, Vantaa û Kauniainen (û bajarokên rêwiyan ên derdorê, tevî şaredariya cîranê rojhilatê Sipoo), Helsînkî herêma metropolê ya Helsinkî ya Mezin pêk tîne ku nifûsa metropolê zêdetirî 1,5 milyon kes e.[1][2] Bi gelemperî bajêr wekê metropola yekane ya Fînlendayê tê hesibandin ku bajêr devera metroya herî bakur a cîhanê ye ku bi zêdetirî milyonek kes li bajêr heye û bajêr paytexta herî bakur a welatek endamê Yekîtiya Ewropayê ye. Piştî bajarên Kopenhag û Stokholmê, Helsinkî sêyem şaredariya herî mezin a welatên bakur e. Li bajêr zimanên fînî û swêdî her du jî zimanên fermî ne. Bajêr ji hêla Balafirgeha Navneteweyî ya Helsînkiyê ve ku li bajarê cîran a Vantaayê ye, bi karûbarê pir caran ji gelek deverên Ewropa, Amerîkaya Bakur û Asyayê re xizmetê dike.
Helsînkî bûye yek ji standardên herî bilind ên jiyana bajarî ya cîhanê ku di sala 2011an de, kovara brîtanî Monocle, Helsînkî di rêza bajarê herî zindî yê cîhanê de di navnîşa bajarên xwe de destnîşan kiriye.[3] Di anketa (rapirsî) kovaran Economist Intelligence Unit a sala 2016an de, Helsînkî di nav 140 bajaran de di rêza nehan de cih girtiye.[4] Di tîrmeha sala 2021an de, kovara amerîkî Time, Helsînkî di sala 2021an de wekî bajarek ku "dikare di pêşerojê de bibe hêlînek çandî ya şînayî" ku jixwe di cîhanê de wekî pêşengek jîngehê tê zanîn, Helsînkî di rêza yek ji mezintirîn deverên cîhanê de destnîşan kiriye.[5]
Wêne
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]-
Suomenlinna, keleheke ku nêzîkî Helsînkiyê ye.
-
Katedrala Luterî li Helsînkiyê, Fînlenda.
-
Navenda Kamppi, Helsinkî, Fînlenda ku sala 2006an vebûye.
-
Galeriya Cygnauksen, Kalliolinnantie, Helsinki. Mîmar: Johan Wilhelm Friedrich Mieritz. Di sala 1882an hatiye avakirin.
-
Akademiya leşkerî ya berê li Kruununhaka, Helsînkî.
-
Muzexaneya sêwiranê, Helsînkî.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 18 gulan 2013. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 18 gulan 2013. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2023.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ "Sipoo - kahden keskuksen kunta Helsingin tuntumassa". ta.fi. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2023.
- ^ "Most liveable city: Helsinki - Film". Monocle (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2023.
- ^ "Global Liveability Ranking 2016". www.eiu.com. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2023.
- ^ "Helsinki: The World's 100 Greatest Places of 2021". Time (bi îngilîzî). 20 tîrmeh 2021. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2023.
