Kurdiya jêrîn
| Kurdiya jêrîn | ||
|---|---|---|
| Kurdî xwarig, kurdî | ||
| Welatên lê tê axaftin |  Îran Îraq
| |
| Herêm |  Kurdistan
| |
| Axiverên zimanê zikmakî | 4 milyon heya 6 milyon be Kelhurî, Lekî û Hewramî diaxiwin | |
| Malbata zimanî | Zimanên hind û ewropî | |
| Awayên kevn | ||
| Kodên zimanî | ||
| ISO 639-3 | sdh | |
Nexşeya Zaraveyên Kurdiya jêrîn | ||
Kurdiya jêrîn yek ji zaravên zimanê kurdî ye.
Derbarê kurdiya jêrîn
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Kurdiya jêrîn/başûrî yek ji tayên zimanê kurdî ye ku pitir nêzî kurdiya navîn an soranî ye. Ji ber ku kurdiya jêrîn ketiye navbera farisî, lurî, soranî û hewramî taybetmendiyên xwe hene. Herwiha li gor ol û ayîn jî pitir kurdên yarsan û şî'e bi devokên jêrîn diaxvin. Îro pitir ji çar milyon kes bi kurdiya jêrîn diaxivin.
Devokên kurdiya jêrîn
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Kirmaşanî: devoka sereke ya kurdiya jêrîn ku pitir li nav bajar û parêzgeha Kirmaşanê tê bikaranîn.
- Kelhurî: pitir li bajarên Gîlan û Şabadê û Eywan tê bikaranîn.
- Mayani: pitir li bajarên Kengawer û Sehna û Bêston û Esedabad tê bikaranîn.
- Lekî: pitir li bajarên Leknişîna Kirmaşan û Luristanê mîna Hersîn û Elişter tê bikaranîn.
- Feylî: pitir li Bexda, derdora Xaneqîn û Bedre tê bikaranîn.
- Şêxbizinî: kurdên ku çen sed sal berî niha ji derdorên Kirmaşan û Silêmanî hatine veguhastin bo Anatolî û Tirkî û pitir li Heymane dijîn.[çavkanî hewce ye]
Belavbûyîna kurdiya jêrîn
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Kurdiya jêrîn bêhtir li parêzgehên Kirmaşan û Îlamê tê axaftin. Li rojhilata Kurdistanê heremên Lekistan li parêzgeha Luristan û Bîcar li parêzgeha Sine jî jêrînaxiv in. Herweha ji Xaneqîn berev jêr de hevsînor digel parêzgehên Kirmaşan û Îlamê kurdiya jêrîn tê bikaranîn. Li Bakûrê Kurdistanê û Tirkyeyê jî li çend deveran devoka şêxbizinî tê axafitin.
Kurdiya kirmaşanî ligel zaravayên kurdî yên din
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]| Kirmaşanî | Soranî | Kurmancî | Zazakî | Hewramî |
|---|---|---|---|---|
| Min | Min | Ez, Min | Ez | Amin, Min |
| Tu | To | Tu, te | Ti, To | To, Etû, Tû |
| Min kem | Min dekem | Ez dikim | Ez kenu | Amin/Min mekerû |
| Min çim | Min deçim | Ez diçim | Ez Şonu | Min milû |
| Fere, fire | Zor | Pir, Gelek, Zaf | Zaf | Zor/fira |
| Wit | Got/Wit | Got | Vat | Wat/vat |
| Îrenge, Îse | Êsta | Niha, Vêsta, Nika | Nika | îse |
| Hat- | Hat- | Hat- | ame- | ame- |
| Deng | Bang, Deng | Deng | Veng | Deng |
| Gewre, Qeü | Gewre | Gewre, Gir, Mezin | Pîl | Gore |
| Wa | Ba | Ba | Va | Va/Wa |
| Waran | Baran | Baran | Varan | Baran |
| Xeraw, Gen | Xirap | Xirab/genî | Xirab | Xirab |
Mijarên têkildar
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- Feylî
- Kelhurî (Kermaşanî)
- Gûranî (Kelhurî)
- Şêxbizinî
- Bêranwenî
- Harsînî
- Silaxurî
- Gerrusî
- Kûranî
- Kelanî-Ebdûyî
- Sencabî
- Sincawî
- Babacanî
- Zengeneyî
| Danegehên kontrola otorîteyê: Neteweyî |
|---|
