şemî

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /ʃɛˈmiː/
Deng (Bidlîs)
Kîtekirin: şe·mî

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şemî	şemî
Îzafe	şemiya	şemiyên
Çemandî	şemiyê	şemiyan
Nîşandera çemandî	wê şemiyê	wan şemiyan
Bangkirin	şemiyê	şemiyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şemiyek	şemiyin
Îzafe	şemiyeke	şemiyine
Çemandî	şemiyekê	şemiyinan

Li gelek deverên dinyayê roja **şemiyê** piraniya xelkê kar nakin û loma wan hingê dem û delîve heye ku bigerin û tiştên hewce bo xwe bikirin.

şemî mê

ji rojên hefteyê ya piştî înê û berî yekşemê:
roja şemiyê

şemiya bê, şemiya bêt, şemiya were

şemiya borî, şemiya çûyî

şemî û yekşem (dawiya hefteyê, rojên karnekirinê bi taybetî li welatên Rojava)

Em ê şemiyê hev bibînin.

Herwiha

şembî

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: شه‌می‎
kurdî-krîlî: шәми

Hevmane

Binêre herwiha

(rojên hefteyê bi kurmancî) Rojên hefteyê; duşem, sêşem, çarşem, pêncşem, în, şemî, yekşem ^[biguhêre]

Etîmolojî

Herwiha şembî, hevreha soranî شه‌مه‎ (şeme) û شه‌ممه‎ (şemme), farisî شنبه‎ (şembê / şenbê), pehlewî şunbet, partî şembet... hemû ji aramî ܫܒܬܐ‎ (şebita) ji îbranî שבת‎ (şebbaṯ) ji akadî 𒊭𒉺𒌅 (šapattu, “roja nîva mehê”).

Bi rêya cihûtiyê ev peyv wek navê roja karnekirin û paydozê maneya peyva "şemî" li piraniya zimanên dinyayê belav bûye: erebî السبت‎ (es-sebt), ermenî շաբաթ (şabat'), romanî sâmbătă, rusî суббота (subbota), îtalî sabato, portugalî û spanî sábado, fransî samedi, yûnanî Σάββατο (sabbato), endonezyayî hari sabtu...

Heman peyv derengtir bi forma xwe ya erebî wek sebt jî ketiye hinek devokên kurmancî.

Bi hin zimanan "şemî" ne ji vî rehî ye lê bi wan zimanan roja pîroz ya cihûyan bi wê tê binavkirin: îngilîzî Sabbath yan Shabbath. Bi mezacî sebat / şebat maneya her dema betaliyê dide.

Paşgira -şem (-şembî) di peyvên yekşem(bî), duşem(bî), sêşem(bî)... de jî ji vê ye.

Bi zaravayên din

Soranî: şemme
Zazakî: şeme

Werger

Abxazî: асабша (āsābšā)
Adîgeyî: шэмбэт (šămbăt)
Afarî: sábti
Afrîkansî: Saterdag → af
Aghwanî: 𐕐𐔰𐕌𐔱𐔰𐕜 (šambaṭ)
Alabamayî: nihtahollosi
Albanî: e shtunë
Almaniya Pennsylvania: Samschdaag
Almanî: Samstag → de n, Sonnabend → de n, Sabbat → de n, Satertag → de n
Alutîqî: Maqineq
Amharî: ቅዳሜ (ḳədame)
Aramiya nû ya asûrî: ܫܲܒܬܵܐ‎ (šabta)
Aromanî: sâmbãtã m
Asamî: শনিবাৰ (xonibar)
Astûrî: sábadu → ast n
Atîkamekwî: mari kicikaw
Avarî: щамат (š̄amat)
Azerî: şənbə → az
Baskî: larunbat → eu
Başkîrî: шәмбе (šämbe)
Batsbî: შაბათ (šabat)
Belarusî: субо́та m (subóta)
Bengalî: শনিবার → bn (śônibar)
Blakfotî: to'tohtáátoyiiksistsiko
Bretonî: Sadorn → br n
Bugî: sattu
Bulgarî: съ́бота → bg m (sǎ́bota)
Burmayî: စနေ → my (ca.ne)
Conxayî: ཉི་མ (nyi ma)
Çeçenî: шот (šot)
Çekî: sobota → cs m
Çerokî: ᏙᏓᏈᏕᎾ (dodaquidena), ᎤᎾᏙᏓᏈᏕᎾ (unadodaquidena)
Çîçewayî: Loweruka
Çîkasawî: Nittak Hollo' Nakfish, Nittak Ishhanna'li'
Çînî:
Kantonî: 星期六, 禮拜六, 週六

Dunganî: щинчилю (xinčili͡u), либэлю (libeli͡u), шанбэ (šanbe)

Mandarînî: 星期六 → zh, 禮拜六 → zh, 週六 → zh

Minnanî: 禮拜六 (lé-pài-lio̍k), 拜六 (pài-lio̍k)
Çuvaşî: шӑматкун (šămatkun)
Çûkî: Ammon
Dakotayî: Owaŋkayužažapi
Dalmatî: sabata
Danmarkî: lørdag → da
Endonezyayî: hari sabtu
Erebî: السَّبْت‎ → ar n (as-sabt), يَوْم السَّبْت‎ n (yawm as-sabt)
Erebiya misrî: السبت‎ n (es-sabt)
Ermenî: շաբաթ → hy (šabatʻ)
Ermeniya kevn: շաբաթ (šabatʻ)
Esperantoyî: sabato → eo
Estonî: laupäev → et
Farefareyî: Asibi
Farisî: شنبه‎ → fa (šanbe)
Ferî: leygardagur → fo n
Fîjî: siga Vakarauwai
Fînî: lauantai → fi
Fransî: samedi → fr n
Friyolî: sabide, sàbide
Frîsiya bakur:
Frîsiya bakur: söninj

Mooring: saneene

Frîsiya bakur: Seninj
Frîsî: sneon → fy, saterdei → fy
Gaelîka skotî: Disathairne → gd n
Galîsî: sábado → gl n
Gujaratî: શનિવાર → gu n (śanivār)
Gurcî: შაბათი → ka (šabati)
Haîtî: samdi
Hawayî: Pōʻaono
Hawsayî: Asabar → ha m, Sati → ha n
Hindî: शनिवार → hi n (śanivār), शनि → hi n (śani), सनीचर → hi n (sanīcar), हफ़्ता → hi (haftā)
Hîlîgaynonî: Sabadó
Holendî: zaterdag → nl n
Hunsrikî: Samstach n
Îbranî: שַׁבָּת‎ → he m (shabát)
Îdoyî: saturdio → io
Îngilîziya kevn: sæternesdæġ n
Îngilîzî: Saturday → en
Îngûşî: шоатта (šoatta)
Înterlîngua: sabbato → ia
Îrlendî: Satharn → ga n
Îtalî: sabato → it n
Îzlendî: laugardagur → is n
Japonî: 土曜日 → ja (どようび, doyōbi), 土曜 → ja (どよう, doyō)
Kabardî: щэбэт (ŝăbăt)
Kalalîsûtî: arfininngorneq
Kalmîkî: бембә өдр (bembä ödr)
Karelî: suovattu
Kaşûbî: sobòta → csb m
Katalanî: dissabte → ca n
Keçwayî: k'uychichaw
Keşmîrî: بَٹہٕ وار‎ → ks (baṭụ vār)
Kirgizî: ишемби → ky (işembi)
Kîkongoyî: Lumbu kia sabala
Kîngalî: සෙනසුරාදා → si (senasurādā)
Kînyarwandayî: Kwagatandatu
Samî:
Samiya bakurî: lávvadat
Koreyî: 토요일 → ko (toyoil)
Kornî: Sadorn, de Sadorn, dy'Sadorn
Korsîkayî: sàbatu n
Kreyoliya fransî ya Louisiana: sanmdi, sammdi
Kreyoliya morîtanî: samdi
Kreyoliya seyşelî: mardi
Kumikî: сонгугюн (soñugün)
Kusaalî: asibitɩ daat
Ladînî: sabeda
Lakotayî: Owáŋkayužažapi, Aŋpétu Šákpe
Latgalî: sastdīne m
Latînî: diēs Saturnī → la n an m, sabbatum nt, sabbata nt pj
Latviyayî: sestdiena → lv m
Lawsî: ວັນເສົາ → lo (wan sao), ເສົາ → lo (sao)
Lazî: საბატონი (sabaṭoni)
Lezgînî: киш (kiš)
Lîmbûrgî: zaoterdig → li, zamsdaag
Lîtwanî: šeštadienis → lt n
Lîvonî: pūolpǟva
Lombardî: sabet
Lueyî: ᦞᧃᦉᧁ (vanṡaw)
Lugandayî: Lwamukaaga
Luksembûrgî: Samschden → lb n, Samschdeg → lb n
Mòçenoyî: sònsta n
Makasarî: sattu
Makedonî: сабота → mk m (sabota)
Malayalamî: ശനിയാഴ്ച → ml (śaniyāḻca)
Malezî: Sabtu → ms
Maltayî: is-Sibt
Mançûyî: ᠪᠣᡳᡥᠣᠨ
ᡠᠰᡳᠩᡤᡳ (boihon usinggi)
Maorî: Hātarei, Rāhoroi
Maratî: शनिवार → mr n (śanivār)
Marî:
Mariya rojhilatî: шуматкече, шумат
Mecarî: szombat → hu
Megrelî: საბატონი (sabaṭoni), შურიშხა (šurišxa)
Mîrandî: sábado
Mohawkî: entákta
Mongolî:
Kirîlî: бямба → mn (bjamba), хагас сайн өдөр (hagas sajn ödör), гаригийн зургаа (garigijn zurgaa)

Mongolî: ᠪᠢᠮᠪᠠ (bimba), ᠬᠠᠭᠠᠰ
ᠰᠠᠢᠢᠨ
ᠡᠳᠦᠷ (qaɣas saiin edür), ᠭᠠᠷᠠᠭ ᠦᠨ
ᠵᠢᠷᠭᠣᠭᠠᠨ (ɣaraɣ-ün ǰirɣoɣan)
Moreyî: sibri
Napolîtanî: sàbbato, sàpato
Navajoyî: Yiską́ Damį́įgo
Nedersaksî:
Saksoniya jêrîn ya holendî: zaoterdag

Almaniya jêrîn a almanî: Sünnavend n, Sünnovend n, Saterdag n
Normandî: Sanm'di n
Norsiya kevn: laugardagr n
Norwecî:
Norweciya bokmålî: lørdag → no n

Norweciya nînorskî: laurdag → nn n
Ojibweyî: ishkwaajanokii-giizhigad, giziibiigisaginige-giizhigad
Oksîtanî: dissabte → oc
Oriyayî: ଶନିବାର (śônibarô)
Oromoyî: Sanbata
Osetî: сабат (sabat)
Oygurî: شەنبە‎ → ug (shenbe)
Ozbekî: shanba → uz
Papyamentoyî: diasabra
Peştûyî: شنبه‎ m (šanba), شنبې‎ → ps n (šanbe), خالي ورځ‎ → ps m (xāli wraj), خالي‎ → ps m (xāli)
Plodîşî: Sinnowent
Polonî: sobota → pl m
Portugalî: sábado → pt n
Puncabî: ਸਨਿੱਚਰਵਾਰ → pa (saniccarvār), ਸਨੀਵਾਰ (sanīvār), ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ → pa (śaniccarvār), ਸ਼ਨੀਵਾਰ (śanīvār)
Qazaxî: сенбі → kk (senbı)
Qiptî: ⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ n (ṣabaton)
Romancî: sonda m, sanda m, somda m
Romanî: sàvato n
Romanyayî: sâmbătă → ro m
Rusî: суббо́та → ru m (subbóta)
Samiya înarî: lávurdâh
Samiya skoltî: sueʹvet
Samoayî: Aso To'ona'i
Sanskrîtî: शनिवार → sa n (śanivāra), स्थिरवार n (sthiravāra)
Sardînî: sàbadu n, sàpadu, sàbudu
Sicîlî: sàbbatu → scn, sàbbitu → scn, sabbatudìa → scn
Sindhî: ڇَنڇَرُ‎ → sd, شَنسچَرُ‎
Sirboxirwatî:
Kirîlî: субота m

Latînî: subota → sh m
Skotî: Seturday
Slaviya kevn:
Kirîlî: сѫбота m (sǫbota), собота m (sobota)
Slovakî: sobota → sk m
Slovenî: sobóta → sl m
Somalî: Sabti
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: sobota m

Sorbiya jorîn: sobota m
Sotoyiya başûr: Moqebele
Spanî: sábado → es n
Svanî: საფტინ (sapṭin)
Swahîlî: Jumamosi
Swazî: úm-gcibélo
Swêdî: lördag → sv g
Şonayî: Chitanhatu
Tabasaranî: киш (kiš)
Tacikî: шанбе → tg (šanbe)
Tagalogî: Sabado, sabado
Tahîtî: mahama maa
Taosî: sóbolu
Tarantinoyî: sàbbete
Tausugî: Sabtuꞌ
Tayî: วันเสาร์ → th (wan sǎo), เสาร์ → th
Temazîxtiya atlasa navendî: ⵙⴰⴷ (sad)
Teteriya krîmî: cumaertesi
Teterî: шимбә → tt (şimbä)
Tetûmî: loron-sábadu
Tigrînî: ቀዳም → ti (ḳädam)
Tirkî: cumartesi → tr
Tirkmenî: şenbe, ruhgün
Tîbetî: གཟའ་སྤེན་པ (gza' spen pa)
Tokpisinî: Sarere
Tongî: Tokonaki
Tswanayî: Matlhatso → tn
Udmurtî: кӧснунал (kösnunal)
Urdûyî: ہَفْتَہ‎ → ur n (hafta), سَنِیچَر‎ n (sanīcar), شَن٘بَہ‎ n (śaṉba)
Ûkraynî: субо́та → uk m (subóta)
Venîsî: sabo → vec n
Viyetnamî: thứ bảy → vi
Volapûkî: zädel → vo, velüdel
Walonî: semdi → wa
Weylsî: dydd Sadwrn → cy n
Wînnebagoyî: Hąąp Hoinįge, Waruwįhąąp
Wolofî: Gaawu
Ximêrî: ថ្ងៃសៅរ៍
Xosayî: uMgqibelo
Yakanî: Sabtuꞌ
Yakutî: субуота (subuota)
Yidîşî: שבת‎ → yi n (shabes)
Yupîkiya navendî: Maqineq
Yûnanî: Σάββατο → el nt (Sávvato)
Zaghawayî: sabit
Zimanê destan ê emerîkî: S@Side-PalmBack CirclesHoriz
Zuluyî: uMgqibelo

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.