bî

Binêre herwiha: bi, Bi, -bi, -bî, bi-, û bî-

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bî	bî
Îzafe	biya	biyên
Çemandî	biyê	biyan
Nîşandera çemandî	wê biyê	wan biyan
Bangkirin	biyê	biyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	biyek	biyin
Îzafe	biyeke	biyine
Çemandî	biyekê	biyinan

bî mê

(dar) Darek e ku li nêzîk avan şîn dibe belg zirav û fêqiyê wê zer e
- işqa mecaz tu terke
  Ev sormecafî pey bî
  Tu yarê wiha der ke — (Feqiyê Teyran, )

Herwiha

bih
bîh

Jê

Navê zanistî

Salix

Etîmolojî

Hevreha soranî بی‎ (bî), farisî بید‎ (bîd), kundal şahî ڤێ, hewramî ۋیکۆڵ‎‎, zazakî viyale, osetî уедагӕ (wedagæ), peştûyî وله‎‎ (wala), ya farisî, pehlewî wyt /⁠wēd/... hemû ji proto-hindûewropî **wéh₁itis.

Werger

Abxazî: аԥслыш (āpsləš)
Adîgeyî: пцелы (pcelə)
Afrîkansî: wilg, wilger, wilgerboom
Akadî: 𒄑𒁍 (GIŠBU /ḫilēpu/), 𒄑𒊮𒆗 (GIŠŠAG4.KAL /šakkullu/)
Albanî: shelg → sq n
Almanî: Weide → de m, Weidenbaum → de n
Altayiya başûrî: тал (tal)
Amharî: አኻያ (ʾäxaya)
Aramî:
Aramî: ערבְתא‎ m (/*ʿarəbṯā/)

Aramiya babîlonî ya cihûyî: עַרְבְּתָא‎ m (ʿarbṯā), חִילָּפָא‎ n (ḥellāp̄ā)

Siryaniya klasîk: ܥܱܪܒܬ݂ܴܐ‎ m (ʿarbṯā), ܗܶܠܴܦܴܐ‎ n (ḥellāp̄ā)
Arapaho: yookox
Aromanî: saltsi m, saltse m
Astûrî: salce n, salgueru n
Aynuyî: スス (susu)
Azerî: söyüd → az
Baskî: sahats
Başkîrî: тал (tal)
Bayerî: Felbern
Belarusî: вярба m (vjarba)
Bretonî: haleg → br
Bulgarî: върба → bg m (vǎrba)
Burmayî: မိုးမခ → my (mui:ma.hka.)
Buyî: waixlux
Cahuillayî: sáxat
Çeçenî: дак (dak)
Çekî: vrba → cs m
Çerokî: ᏕᎴᎦᎵᏍ (delegalis), ᏗᎵᎦᎵᏍᎩ (diligalisgi)
Çeyenî: ménó'ke
Çînî:
Kantonî: 柳 (lau⁵), 柳樹 (lau⁵ syu⁶)

Mandarînî: 柳 → zh (liǔ), 柳樹 → zh (liǔshù)

Minnanî: 柳 (liú)

Wuyî: 柳
Dakotayî: chąthúhu
Danmarkî: pil g, piletræ nt
Endonezyayî: dedalu → id
Erebî: صَفْصَاف‎ n (ṣafṣāf), غَرَب‎ → ar n (ḡarab), خِلَاف‎ n (ḵilāf)
Erebiya misrî: صفصاف‎ n (ṣafṣāf)
Ermenî: ուռենի → hy (uṙeni), ուռի → hy (uṙi)
Erzayî: каль (kalʹ)
Esperantoyî: saliko → eo
Estonî: paju, remmelgas → et
Evenî: хят (hẹt)
Farisî: بید‎ → fa (bid)
Ferî: pílur n, pílatræ nt
Fînî: paju → fi
Flamiya rojava: wulge
Frankoprovansî: sôge n
Fransî: saule → fr n
Frisian:
Frîsî: wylch g, wylgebeam g
Friyolî: venčhâr n, molec n, vencjâr n
Gaelîka skotî: seileach n
Galîsî: salgueiro → gl n, xalce n, vimieiro → gl n, vimbieiro n, sarga m, trogalleiro n
Gurcî: ტირიფი → ka (ṭiripi)
Hawayî: wīlou
Holendî: wilg → nl n
Hopîyî: qahavi
Îbranî: עֲרָבָה‎ → he m (ʿărāḇā́), צַפְצָפָה‎ → he m (ṣap̄ṣāp̄á)
Îdoyî: saliko → io
Îngilîziya kevn: wīþiġ n
Îngilîziya navîn: salow, wylow
Îngilîzî: willow → en
Îngriyî: paju
Înterlîngua: salice
Înupîakî: uqpik
Îrlendî: saileach m, sail → ga m, saileog m
Îtalî: salice → it n, salcio n
Îzlendî: víðir → is n
Japonî: 柳 → ja (ヤナギ, yanagi)
Karaçay-balkarî: тал
Karelî: paju
Katalanî: salze → ca n
Keçwayî: sawsi, wayaw
Kiliwayî: ijáau
Kirgizî: тал → ky (tal)
Komî-permyakî: бадь (badʹ)
Komî-zîriyî: бадь (badʹ)
Koreyî: 버들 → ko (beodeul), 버드나무 → ko (beodeunamu)
Kornî: helygen m
Krî: ᓃᐱᓰᕀ (niipisiiy)
Kumikî: тал (tal)
Lakî: щавщи (š̄awš̄i)
Latgalî: veituls n
Latînî: salix m
Latviyayî: vītols n
Lezgînî: цӏвелин ттар (c̣velin t̄ar)
Lîgûrî: sàrxo n
Lîtwanî: gluosnis n
Luksembûrgî: Weid m
Makedonî: врба m (vrba)
Mançûyî: ᡶᠣᡩᠣᡥᠣ (fodoho)
Manksî: shellagh m
Mansî: тып (typ)
Maorî: whiro, wirou
Mariya rojhilatî: уа
Mazenderanî: فک‎ (fek)
Mecarî: fűzfa → hu, fűz → hu
Misrî:

(ṯrt m)
Mokşayî: каль (kalʹ), иса (isa)
Mongolî: уд мод (ud mod), бургас мод (burgas mod)
Nahwatlî: huexotl → nah
Napolîtanî: salece n
Navajoyî: kʼaiʼ
Nedersaksî: Wied m
Norwecî: vier → no n, vierslekt n, viere pj
Ojibweyî: oziisigobiminzh
Oksîtanî: sause → oc n, salze → oc n, sauce → oc n, assaleç → oc n
Omaha-poncayî: thíxe
Osetî: хӕрис (xæris)
Otomiya mezquital: xits'o
Ozbekî: tol → uz
Peştûyî: وله‎ m (wala)
Polabî: varbă m
Polonî: wierzba → pl m
Portugalî: salgueiro → pt n
Prusiya kevn: apīwitwa
Purepeçayî: tarhemu
Qazaxî: кызыл тал (kyzyl tal)
Romanyayî: salcie → ro m
Rusî: и́ва → ru m (íva), ве́рба → ru m (vérba)
Samî:
Samiya înarî: sieđgâ

Samiya lule: siergga

Samiya bakurî: sieđga

Samiya başûr: sïerke
Sardînî: sabixi, saighi, sagili, saliche
Sêriyî: paaij
Sicîlî: sàlici → scn n
Silesî: wiyrba m
Sirboxirwatî:
Kirîlî: врба m

Latînî: vrba → sh m
Slaviya kevn: врьбиѥ nt (vrĭbije)
Slovakî: vŕba → sk m
Slovenî: vrba → sl m
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: wjerba m

Sorbiya jorîn: wjerba m
Spanî: sauce → es n, mimbrera m, sauz → es n
Sûmerî: 𒄑𒊮𒆗 (GIŠŠAG4.KAL /šagkal/)
Swahîlî: mwerebi yj, mierebi pj
Swêdî: pil → sv g, vide → sv
Tübatulabalî: ha·l
Tagalogî: sawse
Tananaya jêrîn: kʼwyʼ
Taosî: íałoną
Tayî: ต้นหลิว (ton lio)
Telûgûyî: ఒక విధమైన చెట్టు (oka vidhamaina ceṭṭu)
Teterî: тал → tt (tal)
Tirkî: söğüt → tr
Tirkmenî: söwüt
Tîbetî: ལྕང་མ (lcang ma)
Tuvanî: тал (tal)
Udî: соьйуьд (söjüd)
Udmurtî: бадь (badʹ), бадьпу (badʹpu)
Ûkraynî: верба́ → uk m (verbá)
Venîsî: salgaro → vec n
Vepsî: raid
Viyetnamî: liễu → vi
Volapûkî: salig → vo
Walonî: så → wa m
Weylsî: helygen m
Wîlamowî: wajd m
Xakasî: тал (tal)
Ximêrî: ដើមសូល (daəm sool)
Xosayî: umngcunube 3 an 4
Yakutî: үөт (üöt), талах (talax)
Yidîşî: ווערבע‎ m (verbe)
Yurokî: pahkʷoˀ
Yûnanî: ιτιά → el m (itiá)
Kevn: ἰτέα m (itéa)

Yûnaniya mîkenî: 𐀁𐀪𐀏 (e-ri-ka)
Zhuangî: goliux

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

bî mê

(fêkî) Guhartoyeke biyok.

Rengdêr

bî

jina ku mêrê wê miriye:
bîjin
jinebî
mêrê ku jina wî miriye:
bîmêr
mêrebî
zaroka/ê li derveyî zewacê hatiye radan:
bîje
bîjî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî: *weidh- ("cuda kirin") > *widh-evā- ("bî, bîjin").

Proto-hindûewropî: *weidh- ("cuda kirin") > *widh-evā- ("bî, bîjin")

Proto-hindûaryanî:

Avestayî: vithava- ("bî, bîjin")

Farisiya navîn: vēvak vêpak- ("bî, bîjin")

Farisî: bēve ("bî, bîjin")

Kurmancî: bī ("bî, bîjin") ...

Kurdiya başûrî: bîve ("bî, bîjin")

Soranî: bêwe ("bî, bîjin")

Zazakî: viya ("bî, bîjin")

Sanskrîtî: vidhavā- ("bî, bîjin")

Latînî: vidua ("bî, bîjin")

Yûnanî: eitheos ("bêjin, bekar")

Almanî: Witwe ("bî, bîjin")

Îngilîzî: widow ("bî, bîjin") ...

Çavkanî: Horn p.60, Watkins p.97, Etymonline

Jê

bî-
-bî

Werger

bîjin — binêre bîjin

bîmêr — binêre bîmêr

Formeke lêkerê

bî

forma bilanî ya lêkera bûn bo kesê duyem yê yekhejmar:
Eger tu zengîn bî, tu dixwazî çi bikî?
(devokî) bû:
Ew kurd bî. (Ew kurd bû.)
(devokî) be:
Eger ew kurd bî. (Eger ew kurd be.)