JavaScript

JavaScript
Avtorı	Brendan Eich
Jaratılǵan sáne	1995
Islep shıǵarıwshılar	ECMAScript
Keńeytpesi	.js
Aqırǵı versiyası	V8 (2022-jıl iyun)
Tiykarında payda boldı	Java
Licenziya	ECMAScript
Platforma
Operacion sistema	Lunux, Windows
Rásmiy saytı	www.javascript.com/

Javascript^[1] — JS atı menen de qısqartiriladigan ECMAScript spesifikatsiyasiga sáykes keletuǵın joqarı dárejeli hám de anıq aytılǵan programmalastırıw tili.^[2][3]

Bul programma Liveware Javascript tiliniń áwladı bolıp, Netscape serveri tárepinen isleytuǵın qural boladı. Biraq Javascript tilin ataqlı etken zat bul qarıydar tárepinen programmalastırıw bolıp tabıladı. Javascripttiń tiykarǵı waziypası — HTML konteynerlar atributlarınıń bahaların hám kórsetiwshi ortalıǵınıń qasiyetlirini HTML bas betlardı kóriw processinde paydalanıwshı tárepinen ózgertiw múmkinshiliklerinde, basqasha aytqanda olardı dinamikalıq bas betlar qılıw (DHTML) túsiniledi. Taǵı sonı da aytıw kerek, bas betlar qayta júklenbeydi. Ámelde bunı, mısalı, quydagicha ańlatıw múmkin, bas bettıń fonınıń reńin yamasa hújjet degi súwretti ózgertiw, jańa ayna ashıw yamasa eskertiw aynasın shıǵarıw.

„JavaScript“ atı Netscape kompaniyasınıń jeke ónimi esaplanadı. Microsoft tárepinen ámelge asırılǵan til rásmiy Jscript dep ataladı. Jscript versiyaları Javascripttiń uyqas versiyaları menen sáykes keledi (anıqlaw etip aytqanda aqırıǵa shekem emes).

Javascript, ECMA (European Computer Manufacturers Association — Yeropa kompyuter óndiriwshiler assotsiyatsiyasi) tárepinen standartlastırılgan. Uyqas standartlar quydagicha ataladı : ECMA-262 hám ISO-16262. Bul standartlar menen Javascript 1. 1 ge shama menen ekvivalent ECMAScript tili anıqlanadı. Eskertiw kerek, búgingi kúnde Javascript dıń hámme versiyaları da ECMA standartlarına uyqas kelebermeydi. Usı kurs yamasa qóllanbada barlıq jaǵdaylarda biz Javascript atınan paydalanamız.

Javascript, bul Internet ushın úlken bolmaǵan qarıydar hám server qosımshalardı jaratılıwma mólsherlengen salıstırǵanda ápiwayı denege jóneltirilgen til. Javascript tilinde dúzilgen programmalar HTML hújjettiń ishine jaylastırılıp olar menen birge uzatıladı. Kurish programmaları (brauzerler hám taǵı basqa ) Netscape Sortıgator hám Microsoft Internet Explorer hújjet tekstine jaylastırılǵan programmalardı (Scriptkod) uzatıwadı hám orınlasadı. Sonday etip, Javascript — interpritatorli programmalastırıw tili esaplanadı. Javascriptte dúzilgen programmalarǵa paydalanıwshı tárepinen kiritilip atırǵan maǵlıwmatlardı tekserip atırǵan yamasa hújjetti ashqanda yamasa japqanda qandayda bir bir ámellerdi orınlawshı programmalar mısal bolıwı múmkin.

JavaScript'da jaratılǵan programmalarǵa mısal retinde paydalanıwshı tárepinen kiritilgen maǵlıwmatlardı tekseriwshi, hújjetti ashıw yamasa jabıw waqtında qanday da ámellerdi orınlawshı programmalardı keltiriw múmkin. Bunday programmalar paydalanıwshı tárepinen berilgen kórsetpelerga — tıshqansha tuymechasini bosilishiga, maǵlıwmatlardı ekran arqalı kirgiziwine yamasa tıshqanshanı bet boylap jıljıtilishiga kóre jumıs atqaradı. Bunnan tısqarı JavaScript dagi programmalar brauzerdiń olzini hám hújjettiń atributların hám taǵı basqarishi múmkin.

JavaScript programmalastırıw tili sintaktik tárepten Java programmalastırıw tiline, jismli modellewdi esaptan tısqarı etken halda, uqsap ketsada, lekin maǵlıwmatlardı statikalıq túrleri hám qatań tiplashtirish sıyaqlı ayrıqshalıqlarǵa iye bolmaydı. JavaScript, Java programmalastırıw tilinen parq etip, klass túsinigi bul tildiń tiykarǵı sintaktik apparatı esaplanbaydı. Bunday tiykar retinde paydalanılıp atırǵan sistema tárepinen qolllab-quwatlanıp atırǵan, aldınan anıqlanǵan maǵlıwmat tipleri: sanlı, logikalıq hám satrli; ǵárezsiz de bolıwı, jismning usılı retinde de isletiliwi múmkin bollgan funksiyalar ; úlken sandaǵı uz ózgesheliklerine hám usıllarına iye bolǵan hám de aldınan anıqlanǵan denelerden ibarat jismli model hám taǵı programma ishinde paydalanıwshı tárepinen jańa denelerdi beriw qaǵıydaları esaplanadı. JavaScript'da programmalar jaratıw ushın hesh qanday qosımsha qurallar kerek bolmaydı, tek ǵana tiyisli versiya daǵı JavaScript qollanıwı múmkin bolǵan brauzer hám DHTML hújjetlerdi jaratılıwma múmkinshilik jaratıwshı tekst redaktorı kerek boladı.

Ápiwayı úlgiler

JavaScriptda ózgeriwshilerdi var,^[4] let^[5] yamasa const^[6] gilt sózleri arqalı qoyıń.

var x; // declares the variable x and assigns to it the special value "undefined" (not to be confused with an undefined value)
var y = 2; // declares the variable y and assigns to it the value 2
var z = "Hello, World!"; // declares the variable z and assigns to it a string containing "Hello, World!"

console.log("Hello World!");

function factorial(n) {
    if (n === 0)
        return 1; // 0! = 1

    return n * factorial(n - 1);
}

factorial(3); // returns 6

function counter() {
    let count = 0;

    return function() {
        return ++count;
    };
}

let closure = counter();
closure(); // returns 1
closure(); // returns 2
closure(); // returns 3

• Douglas Crockford’s video lectures on JavaScript
• Douglas Crockford’s A Survey of the JavaScript Programming Language
• JavaScript Curlie katalogida
• List of languages that compile to JS