Lingua adighè
La lingua adighè (nome nativo: кӏах Адыгабзэ, č̣ʹax Adəgabză; in russo: aдыгейский язык, adygejskij jazyk), anche nota come circasso occidentale, è una lingua caucasica nordoccidentale, strettamente imparentata con la lingua cabarda. Viene parlata in Russia, nella repubblica di Adighezia, in Turchia e in Siria.
Adighè Адыгабзэ (Adəgabză) | |
---|---|
Parlato in | Russia Turchia Siria |
Regioni | Adighezia |
Locutori | |
Totale | circa 500.000 |
Altre informazioni | |
Scrittura | Alfabeto cirillico |
Tipo | SOV ergativa |
Tassonomia | |
Filogenesi | Lingue caucasiche Lingue caucasiche settentrionali Lingue caucasiche nordoccidentali Lingue circasse Adighè |
Statuto ufficiale | |
Ufficiale in | Adighezia ( Russia) |
Codici di classificazione | |
ISO 639-2 | ady
|
ISO 639-3 | ady (EN)
|
Glottolog | adyg1241 (EN)
|
Estratto in lingua | |
Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1 ЦIыф пстэури шъхьэфитэу, ялъытэныгъэрэ яфэшъуашэхэмрэкIэ зэфэдэу къалъфы. Акъылрэ зэхэшIыкI гъуазэрэ яIэшъы, зыр зым зэкъош зэхашІэ азфагу дэлъэу зэфыщытынхэ фае. | |
Traslitterazione C̣əf pstăwri ŝḥăfităw, jāłətănəġără jāfăŝwašăxăмrăč̣̍ă zăfădăw qałfə. Āqəlră zăxăṣ̂əč̣̍ ġwazără jāʾăŝə, zər zəм zăqoš zăxaṣ̂ă azfagw dăłăw zăfəš̍ətənxă faе. | |
Distribuzione geografica
modificaLa lingua è parlata da varie tribù degli Adighè.
Secondo Ethnologue l'adighè è diffuso soprattutto nella repubblica russa di Adighezia, dove si registrano 125.000 locutori, e in Turchia, dove risulta parlato da 278.000 persone. L'idioma è attestato anche in Giordania, Iraq, Israele, Macedonia del Nord e Siria per un totale di circa mezzo milione di locutori.
Dialetti
modificaSecondo Ethnologue i dialetti dell'adighè sono shapsug (sapsug), xhakuchi, bezhedukh (bzedux, bzhedug, temirgoj, chemgui), abadzex (abadzakh, abadzeg), natuzaj (natukhai).
Altre fonti elencano natukay, shapsegh, hakuchi, bzehdukh, chemgwi, hatukhay, yegerukay.[1]
Alfabeto
modificaCirillico | Latino | IPA |
---|---|---|
А а | a | [aː] |
Б б | b | [b] |
В в | v | [v] |
Г г | ɣ | [ɣ] |
Гу гу | g° | [ɡʷ] |
Гъ гъ | ġ/ǧ | [ʁ] |
Гъу гъу | ġ°/ǧ° | [ʁʷ] |
Д д | d | [d] |
Дж дж | ǯ' | [d͡ʒ] |
Дз дз | ʒ | [d͡z] |
Дзу дзу | ʒ° | [d͡zʷ] |
Е е | e | [aj] [ja] |
(Ё ё) | ë | [jo] |
Ж ж | ž | [ʒ] |
Жъ жъ | ẑ | [ʐ] |
Жъу жъу | ẑ° | [ʒʷ] |
Жь жь | ž' | [ʑ] |
З з | z | [z] |
И и | i | [əj] [jə] |
Й й | j | [j] |
К к | k | [k] |
Ку ку | k° | [kʷ] |
Къ къ | q | [q] |
Къу къу | q° | [qʷ] |
Кӏ кӏ | č̣ʹ | [kʼ] [tʃʼ] |
Кӏу кӏу | ḳ° | [kʷʼ] |
Л л | l ɮ | [l] [ɮ] |
Лъ лъ | ł | [ɬ] |
Лӏ лӏ | ḷ | [ɬʼ] |
М м | m | [m] |
Н н | n | [n] |
О о | o | [aw] [wa] |
П п | p | [p] |
Пӏ пӏ | ṗ | [pʼ] |
Пӏу пӏу | ṗ° | [pʷʼ] |
Р р | r | [r] |
С с | s | [s] |
Т т | t | [t] |
Тӏ тӏ | ṭ | [tʼ] |
Тӏу тӏу | ṭ° | [tʷʼ] |
У у | w | [əw] [wə] |
Ф ф | f | [f] |
Х х | x | [x] |
Хъ хъ | χ | [χ] |
Хъу хъу | χ° | [χʷ] |
Ц ц | c | [t͡s] |
Цу цу | c° | [t͡sʷ] |
Цӏ цӏ | c̣ | [t͡sʼ] |
Ч ч | č̍ | [t͡ʃ] |
Чӏ чӏ | č̣ | [t͡ʂʼ] |
Чъ чъ | č | [t͡ʂ] |
Ш ш | š | [ʃ] |
Шъ шъ | ŝ | [ʂ] |
Шъу шъу | ŝ° | [ʃʷ] |
Шӏ шӏ | ṣ̂ | [ʃʼ] |
Шӏу шӏу | ṣ̂° | [ʃʷʼ] |
Щ щ | š' | [ɕ] |
(Ъ ъ) | '' | |
Ы ы | ə | [ə] |
(Ь ь) | ' | |
Э э | ă | [a] |
(Ю ю) | ju | [ju] |
Я я | ja | [jaː] |
ӏ | ʾ | [ʔ] |
ӏу | ʾ° | [ʔʷ] |
Note
modifica- ^ John Colarusso, 1. Ethnographic Introduction, in Grammar of the Kabardian Language, University of Calgary Press, 1992, p. 2, ISBN 0-919813-99-2.
Altri progetti
modifica- Wikimedia Commons contiene immagini o altri file su adighè
- Wikipedia dispone di un'edizione in lingua adighè (ady.wikipedia.org)
Collegamenti esterni
modifica- (EN) Adyghian language, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Lingua adighè, su Ethnologue: Languages of the World, Ethnologue.
Controllo di autorità | GND (DE) 4084732-9 · J9U (EN, HE) 987007292935005171 · NDL (EN, JA) 00576446 |
---|