Gustav Stresemann

Gustav Stresemann fæddist í Berlín árið 1878. Foreldrar hans voru fátækir og hann var yngsta barn þeirra. Stresemann gekk í háskóla og lagði stund á mannkynssögu, bókmenntasögu og trúfræði en tók síðan embættispróf í hagfræði. Eftir námsárin starfaði hann hjá sambandi þýskra súkkulaðiframleiðenda og stofnaði síðar samband saxneskra iðnjöfra.^[1] Hann gekk í flokk þjóðernissinnaðra frjálslyndismanna og komst á þing fyrir þá árið 1907.^[1]

Flokkurinn klofnaði eftir að Þýskaland tapaði fyrri heimsstyrjöldinni og þýska keisaraveldið hrundi. Hópur flokksmanna fylkti sér um Stresemann og myndaði þýska Þjóðflokkinn svokallaða. Stresemann tók þá afstöðu að til þess að endurreisa Þýskaland yrðu Þjóðverjar að vinna með óvinum sínum og sættast við þá.^[1]

Stresemann tók við völdum sem kanslari Þýskalands árið 1923 á mjög erfiðum tíma fyrir þýsku þjóðina. Ríkisstjórn Stresemanns var þjóðstjórn margvíslegra hófsemisflokka sem bæði vildu forðast fasisma og kommúnisma, en slíkar öfgastefnur nutu æ meiri vinsælda vegna dræms efnahagsástandsins. Stresemann hélt þá stefnu að Þjóðverjar skyldu gangast við ábyrgð á fyrri heimsstyrjöldinni og greiða þær skaðabætur sem Versalasamningurinn hafði kveðið á um.^[2] Með því að fullvissa Frakka um að Þjóðverjar myndu greiða stríðsskaðabæturnar tókst Stresemann að binda enda á hernám Frakka á Ruhr-héraði. Til þess að reyna að binda enda á verðbólguna í Weimar-lýðveldinu kynnti Stresemann auk þess nýjan gjaldmiðil, þýska rentenmarkið, sem notað var til ársins 1924.

Stjórn Stresemanns entist ekki lengi og hann var neyddur frá völdum eftir minna en ár. Hann varð utanríkisráðherra í ríkisstjórn eftirmanns síns og gegndi því embætti til dauðadags. Eitt fyrsta afrek hans sem utanríkisráðherra var gerð Dawes-áætlunarinnar, sem létti nokkuð á skaðabótabyrði Þjóðverja. Á embættistíð sinni var Stresemann líka einn helsti hvatamaðurinn að Locarno-sáttmálanum og kom Þýskalandi inn í Þjóðabandalagið.^[2] Í Locarno-sáttmálanum viðurkenndu Þjóðverjar formlega vestanverð landamæri sín eins og þau höfðu verið skilgreind í Versalasamningnum og gáfu Frökkum og Belgum gagnkvæmt loforð um að fara ekki í stríð hver við annan. Stresemann skrifaði einnig undir Kellogg-Briand-sáttmálann árið 1928, en í þeim sáttmála féllust aðildarþjóðir á að gera árásarstríð ólögleg samkvæmt alþjóðalögum.

Framtök Stresemanns bættu mjög samskipti Þjóðverja við alþjóðasamfélagið. Afrek hans leiddu þó ekki til langvarandi friðar því hann lést fyrir aldur fram eftir langvinnan heilsubrest árið 1929. Samskipti Þjóðverja við nágranna sína versnuðu mjög eftir dauða hans og fyrirheitin um friðsamlega sambúð við hin Evrópuveldin urðu að engu með valdatöku nasista aðeins fjórum árum síðar.

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} „Gustav Stresemann“. Ísland. 18. október 1929. bls. 2.
2. ↑ ^{2,0 2,1} „Dauði Stresemanns“. Stefnir. 1. desember 1929. bls. 200-202.