Um sálina

Þessi grein fjallar um rit eftir Aristóteles

Umsagnir • Um túlkun

Fyrri rökgreiningar • Síðari rökgreiningar

Almæli • Spekirök

Eðlisfræðin • Um himininn

Um tilurð og eyðingu • Háloftafræði

Um heiminn • Um sálina

Um skynjun og skynjanlega hluti

Um minni og upprifjun

Um svefn og vöku • Um drauma

Um draumspá • Um ævilengd

Um æsku og elli • Um líf og dauða

Um öndun • Um anda

Rannsóknir á dýrum • Um hluta dýra

Um hreyfingu dýra • Um göngulag dýra

Um tilurð dýra • Um liti

Um hljóð • Svipfræðin

Um jurtir • Um kynlega kvitti

Vélfræðin • Vandamál

Um óskiptanlegar línur • Staða vinda

Um Melissos, Xenofanes og Gorgías

Frumspekin • Siðfræði Níkomakkosar

Stóra siðfræðin • Siðfræði Evdemosar

Um dyggðir og lesti • Stjórnspekin

Hagfræðin • Mælskufræðin

Mælskufræði handa Alexander

Um skáldskaparlistina

Stjórnskipan Aþenu • Brot

Um sálina (eða De Anima á latínu) er rit eftir Aristóteles, þar sem sett er fram heimspekileg kenning um eðli lífvera. Umfjöllun hans snýst einkum um þær tegundir sálar sem ólíkar lífverur hafa en forngríska orðið psykhe þýddi bæði „sál“ og „lífsafl“. Aristóteles greinir á milli ólíkra ferla hjá ólíkum lífverum. Jurtir hafa getuna til að nærast, vaxa og fjölga sér, sem er lágmarksgeta lífvera. Dýr hafa auk þessa skynjun og (takmarkað) minni og geta hreyft sig. Menn hafa allt þetta auk vitsmuna og rökhugsunar.

Sálarhugtakið sem Aristóteles notar er einungis fjarskylt nútímahugtakinu. Aristóteles telur að sálin sé form eða eðli lífvera; að hún sé ekki aðgreind frá líkamanum sem hún er í; að sálin sé það sem gerir lífveru að lifandi veru og þar með að hugmyndin um sálarlausan líkama eða sál í rangri tegund líkama sé eintóm vitleysa. (Hann íhugar möguleikann á að ákveðinn hluti sálarinnar - skynsemishluti hennar -geti hugsanlega verið til án líkama.) Erfitt er að sætta þessi atriði við hugmyndina um sál sem „anda“ sem dvelur í líkama.

Um sálina er skipt í þrjár bækur.

Fyrsta bók fjallar um skoðanir fyrri heimspekinga og setur fram viðfangsefnið og rannsóknaraðferðina. Niðurstaðan er sú að sá sé það sem veldur því að lífvera er lifandi.

Í annarri bók er umfjöllun Aristótelesar um hinar þrjár ólíku tegundir eða hina þrjá ólíku hluta sálarinnar og virkni þeirra. Aristóteles fjallar um „næringarhluta“ sálarinnar og „skynjunarhluta“ sálarinnar. (1) Allar tegundir lífvera, jurtir jafnt sem dýr, verða að geta nærst og fjölgað sér. (2) Öll dýr hafa skynjun; í það minnsta hafa þau öll snertiskyn, sem Aristóteles færir rök fyrir að liggi til grundvallar öllum hinum skilningarvitunum, og þau geta upplifað ánægju og sársauka, sem er einfaldasta tegund skynjunar. Ef þau geta upplifað ánægju og fundið til sársauka, þá hafa þau einnig þrár. Sum dýr hafa að auki önnur skilningarvit (sjón, heyrn, bragðskyn) og sum hafa öflugri skilningarvit (getuna til að greina á milli hluta á flókinn hátt, ekki einungis ánægju og sársauka.) Hann ræðir um hvernig þetta virkar. Sum dýr hafa enn fremur minni, ímyndunarafl og þau geta hreyft sig.

Þriðja bók fjallar um skynsemishluta sálarinnar, sem einungis skynugar skepnur hafa, en það eru menn. Í sumum köflum seint í þessari bók snýr Aristóteles aftur til fyrri spurninga á að því er virðist óskipulegan máta. Því hafa sumir fræðimenn getið sér þess til að þessir kaflar hafi ekki upphaflega tilheyrt bókinni og hafi verið bætt við seinna vegna mistaka. (Meðal þessara kafla er frægur kafli um hina „virku skynsemi“)

• Fyrirmynd greinarinnar var „On the Soul“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 19. mars 2006.

• Aristóteles, Um sálina. Sigurjón Björnsson (þýð.) (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1985/1993).
• Aristotle, De Anima : Books II and III (With Passages From Book I) D.W. Hamlyn og Cristopher Shields (þýð.) (Oxford: Clarendon Press, 1993). ISBN 0-19-824085-6
• Nussbaum, Martha C. og Rorty, Amélie Oksenberg (ritstj.), Essays on Aristotle's De Anima (Oxford: Oxford University Press, 1995). ISBN 0-19-823600-X

• Stanford Encyclopedia of Philosophy: „Ancient Theories of Soul“