Bótúlíneitur

Þessi grein þarfnast hreingerningar svo hún hæfi betur sem grein hér á Wikipediu.

Bótúlíneitur eða botox er eitt eitraðasta líffræðilega efni veraldar ^[1]. Það aftrar losun acetýlkólíns sem er aðaltaugaboðefni við mót tauga og vöðva ^[1]. Þetta leiðir til lömunar sem getur valdið öndunarörðugleikum og jafnvel dauða. Það er framleitt af bakteríunum Clostridium botulinum og stundum Clostridium butyricum og Clostridium baratii ^[2]. Þessar bakteríur geta myndað eitrið í fæðu, þörmum ungabarna og sárum ^[2].

Til eru 8 gerðir eitursins, A-H ^[3] en 4 þeirra (A,B,E og sjaldan F) geta valdið eitrun hjá mönnum ^[4].

Mannfólkið nýtir sér eitrið til að lama vöðva í a.m.k. eftirfarandi læknisfræðilegum tilgangi ^[5]:

• Lýtahúðlæknisfræðilegum. Hér eru notin aðallega gegn hrukkum og húðfellingum ^[5]
• Stórum kjálkavöðvum sem geta valdið gnísti eða verk í kjálkaliðum ^[5]
• Mígreni
• Óhóflegri svitamyndun ^[5]
• vöðvakrömpum hjá börnum ef ekki vegna meðfæddrar heilalömunnar
• vöðvakrömpum ganglima hjá fullorðnum
• ofvirkri þvagblöðru
• þvagleka vegna taugaboða
• hvarmakrampa
• truflaðri vöðvaspennu í hálsi
• rangeygðu
• viðvarandi ofurslefi

Í læknisfræði er mest notuð A-gerð eitursins. Af  þeirri gerð eru til 3 undirgerðir ^[6]:

• onabotulinumtoxinA
• abobotulinumtoxinA
• incobotulinumtoxinA

Vegna mismunandi klínískra þátta (m.a. lengd verkunar, skammta og virkni) eru ólíkar undirgerðir typu A ekki innbyrðis skiptanlegar ^[7]. Þetta er tilkomið vegna mismunandi samsetninga, framleiðsluferla og virknimælinga sem leiða til  mismunandi styrkleika eininga og skammtaviðbragðsferla ^[7].

Algeng virkni af onabotulinumtoxinA í fegrunarskyni er 3-4 mánuðir ^[5] á meðan vænta má 6-7 mánaða virkni við óhóflegri svitamyndun ^[8].

Vísindavefurinn - Hvað getið þið sagt mér um bótúlín og bótox?

1. ↑ ^{1,0 1,1} Nigam, P. K.; Nigam, Anjana (1. janúar 2010). „Botulinum toxin“. Indian Journal of Dermatology (enska). 55 (1): 8. doi:10.4103/0019-5154.60343. ISSN 0019-5154. PMID 20418969.
2. ↑ ^{2,0 2,1} Nigam, PK; Nigam, Anjana (2010). „Botulinum toxin“. Indian Journal of Dermatology (enska). 55 (1): 8. doi:10.4103/0019-5154.60343. ISSN 0019-5154.
3. ↑ „Botulinum Toxin (Botulism)“. Johns Hopkins Center for Health Security (enska). Sótt 2. nóvember 2022.
4. ↑ „Botulism“. www.who.int (enska). Sótt 2. nóvember 2022.
5. ↑ ^{5,0 5,1 5,2 5,3 5,4} „Hrukkubani“. Útlitslækning. Sótt 2. nóvember 2022.
6. ↑ Gart, Michael S.; Gutowski, Karol A. (2016-07). „Overview of Botulinum Toxins for Aesthetic Uses“. Clinics in Plastic Surgery. 43 (3): 459–471. doi:10.1016/j.cps.2016.03.003. ISSN 1558-0504. PMID 27363760.
7. ↑ ^{7,0 7,1} Brin, Mitchell; Maltman, John; James, Charmaine (2014-10). „Botulinum toxin type A products are not interchangeable: a review of the evidence“. Biologics: Targets and Therapy (enska). 8: 227. doi:10.2147/BTT.S65603. ISSN 1177-5491.
8. ↑ „Botox injection for hyperhidrosis“. Brighton and Sussex University Hospitals NHS Trust (bandarísk enska). Afrit af upprunalegu geymt þann 2. nóvember 2022. Sótt 2. nóvember 2022.