Zagreb

 

Arkeologiala restaji de 1300 til 750 aK trovesis apud rivero Sava, an qua Zagreb nun jacas, ma l'unesma signifikanta kolonieti konocata fondesis nur dum la Roman-epoko. La maxim anciena Romana kolonieto trovita en l'urbo esas Andautonia, ube nun jacas Ščitarjevo.

La nomo "Zagreb" mencionesis unesmafoye en 1094, kande rejulo Ladislaus la 1ma di Hungaria fondis diocezo sur kolino Kaptol. La domo dil episkopo e la katedralo jacis sude sur la sama kolino. Sur vicina kolino Gradec establisesis altra vilajo, nedependanta de la diocezo, habitata da komercisti. La katedralo konsakresis en 1217, ma en 1242 ol subisis granda domaji dum Mongola invado. La habitanti di Gradec repulsis la Mongoli, e por dankar lo, rejulo Béla la 4ma di Hungaria transformis Gradec al urbo dil rejio, nedependanta de feudala siniori. Pos 1263 la katedralo rikonstruktesis.

Dum la 14ma e la 15ma yarcenti, Gradec e Kaptol esis rivala urbi. Gradope oli komencis interrelatar. En 1557 la parlamento Kroatiana, kun reprezenteri de Kroatia, Slavonia e Dalmatia, kunvenis unesmafoye en Gradec. Fine, dum la 17ma yarcento, la du urbeti unionesis por formacar la nuna Zagreb.

Dum la 17ma e la 18ma yarcenti la habitantaro di Zagreb devastesis pro fairo e pro pesto. En 1776 la rejala konsilistaro (guvernerio) diplasesis de Varaždin a Zagreb, ed ye la 4ma di novembro dil sam yaro fondesis la Royal Akademio pri Yurala Cienci.

Dum la 19ma yarcento l'urbo esis la centro di Kroatiana Nacionala Rivivigo, kun nacionalista idei pri la rekupero di Kroatiana folkloro, pri l'uzo di nacionala linguo en la literaturo, e pri la defendo di unika normo por skribo e parolo por la linguo Serbiana-Kroatiana, lore nomata Iliriana linguo dal nacionalisti. La nacionalisti lansis ta idei por kompnesar l'expanso dil Hungara linguo.

 

L'unesma lineo di ferovoyo qua unionis Zagreb a Zidani Most e Sisak inauguresis en 1862, ed en 1863 inauguresis lua gasometro. Ye la 9ma di novembro 1880 l'urbo subisis ter-tremo, qua mortigis 1 persono e domajis cirkume 1.700 edifici.

De la ter-tremo til 1914 l'urbo kreskis, recevis en 1891 sua unesma tramveturo tirata da kavali, la fervoyo-linei expansesis, ed en 1907 enduktesis l'elektro. L'elektrala tramveturi enduktesis en 1910. En 1914 l'urbo ja havis 83.000 habitanti.

Pos l'unesma mondomilito Kroatia unionesis a la Rejio di Serbiani, Kroatiani e Sloveniani, pose Yugoslavia. En 1921 l'urbo ja havis plu kam 108.000 habitanti. En 1928 ol recevis sua unesma automatala telefonala centralo. En 1933 lua unesma cieloskrapero inauguresis.

En 1939 la nuna teritorio di Kroatia formacesis, tra l'uniono di litorala provinci kun provinco Sava. Ye la 6ma di aprilo 1941 Yugoslavia invadesis da Nacional-socialista Germania, Italia e Hungaria, ed ye la 10ma di aprilo dil sam yaro kreesis la Nedependanta Stato di Kroatia (Kroate: Nezavisna Država Hrvatska, NDH), marioneto-stato lore komandata da Ante Pavelić, kun sideyo en Zagreb. Erste en 1945 partisani komandata da Josip Broz Tito e Sovietiana Reda Armeo tandem vinkis NDH.

Pos la milito, la regiono inter rivero Sava e la fervoyo experiencis granda rikonstrukteso. Pos la duimo di la yari 1950ma nova rezidala quarteri konstruktesis sude di Sava, e formacis Novi Zagreb (Nova Zagreb). En1962 aeroportuo Pleso inauguresis. En 1987 l'urbo esis eventeyo di sportala konkursi inter universitati de multa landi (Univerzijada).

Dum la milito por la nedependo di Kroatia eventis kelka kombati proxim l'urbo, ma ol eskapis de intensa bombardi. Ye la 2ma e 3ma di mayo ol subisis fuzeo-ataki da Serbiana forci, qui mortigis 7 personi. En 1995 la milito finis e Kroatia restis nedependanta.

 

Panoramo pri Zagreb.

 

 

La reliefo di Zagreb esas plana, jacante 120 metri super la marala nivelo an la planajo nomizita Panonia dum l'Antiqueso. Fluvio Sava separas la nordala quarteri dil urbo de le sudala. An la norda rivo di Sava jacas lago Jarun, quan konstitucas lua aqui. Plu norde jacas monto Medvednica.

La klimato di Zagreb esas oceanala (Cfb, segun la klimatala klasifikuro da Köppen). L'urbo havas quar sezoni klare definita. La someri esas varma, kun mezavalora temperaturi de 22°C, quankam la rekordo di temperaturo esis 40,4°C en julio di 1950. Dum la vintro la mezavalora temperaturo esas -0.5°C, e la rekordo di minima esis −27,3°C en februaro di 1956.

Zagreb esas importanta centro por turismo. Ol recevas turisti precipue de Austria, Germania ed Italia. Lua precipua atraktivi esas lua muzei, exemple Arkeologiala Muzeo, Muzeo dil Urbo di Zagreb e Muzeo pri Arti e Mestieri.

 

 

Kin importanta chosei konvergas a Zagreb: Choseo A6 ligas Zagreb a Rijeka. Choseo A1 ligas Zagreb a Split. Choseo A4 ligas Zagreb a Goričan, vilajo an la frontiero kun Hungaria e, de ibe, a Budapest. Choseo A2 ligas Macelj, vilajo an la frontiero kun Slovenia, a Zagreb. Choseo A3, entote longa de 306,5 km, esas la maxim anciena en Kroatia. Ol ligas la Sloveniana frontiero kun a Zagreb e, de ibe, a Lipovac, an la frontiero kun Serbia, esante parto de choseo E65, qua ligas Malmö, en Suedia, a Grekia. Existas anke choseo nomizita Obilaznica Zagreba, longa de 49 km, qua partale cirkondas l'urbo ed interligas importanta avenui dil urbo a chosei A1, A2, A3, A4 e A6.

Existas internaciona linei di treni por pasajeri qui ligas Zagreb a Wien en 6 hori, a Budapest (5:30 hori), Zürich, München, Salzburg, Ljubljana, Sarajevo e Belgrade. Existas anke lineo qua ligas Zagreb a Split, en 6-hora voyajo.

Lua internaciona aeroportuo (Aeroportuo Franjo Tuđman) jacas an la suburbo Pleso, ye 10 km de la centrala ferovoyala staciono di Zagreb (Zagreb Glavni kolodvor). Ol recevis plu kam 2 milion voyajanti en 2014. L'urbo havas altra du aeroportui: Lučko e Buševec.

 

 

Zagreb ne havas metroo, e lua sistemo di publika transporto konsistas ek linei di tramveturi, suburbala treni ed autobusi. Existas 19 linei di tramveturi (15 jornala e 4 noktala), qui parkuras entote 116,3 km. Kompanio Zagrebački električni tramvaj - ZET - administras la sistemo di tramveturi ed anke l'autobusi. La lineo di suburbala treno inauguresis en 1992 e duras developesar, havante entote 47 km.

Existas anke cirkume 3.000 taxii en Zagreb, e sistemo qua permisas lokacar bicikli por kurta periodo, por individuala transporto.

 

Zagreb povas dividesar en du parti: l'"Alta urbo" (Gornji grad) e la "Basa urbo" (Donji grad). Proxim la precipua turismala atraktivi dil urbo existas anke restorerii, taverni e loki ube suveniri povas kompresar.

An l'Alta urbo la precipua turismal atraktivi esas:^[1]

1. Katedralo di Zagreb (Kaptol): Origine konstruktita en 1217, lua nuna fasado evas de 1906.
2. Placo di Santa Markus (Crkva sv. Marka): An lua centro jacas kirko kun koloroza teguli qui reprezentas la blazoni di Kroatia e di Zagreb. La kirko konstruktesis en 1499.
3. Kirko di Santa Katarina (Crkva sv. Katarine): Konstruktita en stilo baroko
4. L'Anciena Pordo dil Urbo nun konsideresas sakra loko, pro esir l'unika qua ne krulis dum la granda incendio dil urbo. Multa viziteri acendas kandeli ibe, pro ke ol nun esas santuario pri Virgino Maria.
5. Parko Ribnjak, konstruktita en stilo Angla, havanata kolekturo de exotika planti, skultaji e ludeyo por pueri.
6. Muzeo pri la Dissolvita Parentesi (Muzej prekinutih veza): kreita en 2011, ol montras objekti de omna loki dil mondo, olqui abandonesis pos dissolvo di parentesi.^[2]
7. Galerio Klovićevi Dvori (Galerija Klovićevi Dvori): Jacante an anciena monakeyo dil Jezuiti, ica artala galerio montras kulturala ed artala objekti Kroatiana de omna epoki.

An la Basa urbo la precipua turismal atraktivi esas:^[1]

 

1. Placo "Rejo Tomislav (Trg kralja Tomislava): floroza placo avan la ferovoyala staciono. En lua centro jacas statuo pri rejulo Tomislav.
2. Botanikala Gardeno di Zagreb, la maxim anciena botanikala gardeno di Kroatia: en 1889, kand eol fondesis, ol kontenis 120 diferanta speci di planti, e nun ol kontenas plu kam 5.000 diferanta speci.^[3]
3. Placo Marshalo Tito (Trg maršala Tita) esas un ek la maxim granda e verda placi di Zagreb. En lua centro jacas la Nacionala Teatro di Kroatia.
4. Muzeo Mimara kontenas 1.500 artal objekti, de la prehistorio til la 20ma yarcento, inter li, pikturi da Caravaggio, Raffaello Sanzio, Canaletto, Rembrandt van Rijn ed altri.
5. Arkeologiala muzeo: ol posedas plu kam 400 mil objekti, maxim-granda-parte ne expozata. Ol montras objekti qui pruvas la homala habitado en la regiono di Zagreb de la prehistorio. Ol anke kontenas objekti de Anciena Egiptia, la maxim anciena enskriburo Etruriana en la mondo (Liber Linteus Zagrabiensis) e multa moneto-peci.

 

1. Muzeo pri Arti e Mestieri (Muzej za umjetnost i obrt): l'edifico, konstruktita en 1880, prezervas cirkume 100 mil objekti, dividita en skulturi, ceramikaji, vitraji, horloji, devocala objekti, edc.
2. Arto-paviliono di Zagreb: en edifico konstruktita dal Hungariana arkitekti Korb e Giergl, la paviliono ne havas permananta expozi. Tamen ol organizis plu kam 700 expozi dum sua historio, exemple skulturi da Auguste Rodin, pikturi da Andy Warhol, Joan Miró, Alberto Giacometti, ed altri.

En la nordo di Zagreb, la precipua atraktivi esas:

• Parko Maksimir e la Zoo di Zagreb: la parko esas la maxim granda en Zagreb ed importanta amuzeyo por ciklisti, kureri ed infanti. La zoo havas reda pandi.
• Monto Medvednica e fortreso Medvedgrad: de la monto on havas panoramo pri la urbo, ed anciena fortreso Medvedgrad esas bone prezervata. Ibe existas memorialo pri la soldati qui mortis dum la milito pri nedependo di Kroatia.