San-Jose
| San-Jose | ||
| ||
| Kelk imaji pri San-Jose. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Kosta Rika
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 9°56' N | |
| Longitudo: | 84°05' W | |
| Altitudo: | 1300 m | |
| Surfaco: | 44.62 km² | |
| Habitanti: | 342 188[1] (2018) | |
| Horala zono: | UTC-6 | |
| Urbestro: | Johnny Araya Monge (PLN) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.msj.go.cr | ||
San-Jose (Hispane: San José) esas la chef-urbo di Kosta Rika. Segun statistiki de 2018, ol havis 342 188 habitanti.[1] Ensemble kun Alajuela, Heredia e Cartago ed altra urbi, ol formacas metropolala regiono kun plu kam 2 milion habitanti en 2017.[2] L'urbo esas la politikala, ekonomiala e sociala centro di la lando.
L'universitato Santo Tomas establisesis en San-Jose en 1843, ma klozesis dal guverno en 1888. Erste en 1940, lora prezidanto Rafael Ángel Calderón Guardia inauguris l'universitato di Kosta Rika. Nun, existas altra publika e privata universitato en la urbo.
San-Jose judikesas kom un ek la maxim developata urbi de Central Amerika. La Korto Inter-Amerikana pri Homala Yuri jacas en la urbo.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La regiono habitesis dal indijeni Huetar-i, ante l'arivo dil Hispani, qui fondis l'unesma vilajeto en la nuna quartero Mata Redonda. La fondado dil urbo esis diferanta del altra urbi fondita dal Hispani til lore. Kreita en 1738 dal Hispani, lua skopo esis koncentrar la habitanti de la valo Aserrí, qui vivis dispersita. Pro to, konstruktesis chapelo proxim l'aero nomizita La Boca del Monte, qua homajis Santa Iosefus (Hispane: San José) e kompleteskis du yari pose.
L'originala nomo di la vilajo esis Villa Nueva de la Boca del Monte, pose chanjita a San-Jose homaje a la santo. Komence ol ne konsideresis urbo, e pro to ne havis lokala administro. Ol mankis aquo suficanta por mantenar granda habitantaro e, pro to, ol kreskis poke.
Erste kande la kapitanio di Guatemala e la Provinco di Nikaragua e Kosta Rika - de qua Kosta Rika esis parto - divenis nedependanta de Hispania en 1821, la provinco di Kosta Rika ganis autonomeso e, segun la Pakto di Concordia, imperesis la rotaco di la chef-urbo provincala inter Cartago, San-Jose, Heredia ed Alajuela. Pro to, San-Jose unesmafoye divenis di Kosta Rika chef-urbo de mayo til agosto 1822.
Tamen, kun la nedependo dil Unionita Provinci di Central Amerika, la politikisti Kostarikana dividesis en du grupi: la habitanti di Cartago e Heredia preferis l'uniono kun Mexikian imperio, dum ke la habitanti di San-Jose ed Alajuela esis favorebla a republikala rejimo. En marto 1823 la konstitucala guverno vinkesis dal monarkiisti. Ye la 5ma di aprilo sam yaro la republikani de San-Jose ed Alajuela, komandita da Gregorio José Ramírez y Castro, marchis vers Cartago, vinkis la monarkiisti proxim la lageti di Ochomogo e transferis la chef-urbo a San-Jose. Fine en 1838, lore chefo di stato Manuel Aguilar Chacón dekretis ke San-Jose esus definitive la chef-urbo di la lando.
Kande Juan Rafael Mora Porras divenis prezidanto en 1850, l'aspekto di San-Jose komencis modifikesar de vilajo ad urbo. La Nacionala Palaco (demolisita en 1958), la Teatro Mora e la hospitalo San Juan de Dios konstruktesis dum ta epoko. En 1884 ol diveni un ek l'unesma urbi lumizita per elektrolampi. Dum la fino dil 19ma yarcento ol divenis la precipua destino di Central Amerika por Europana ekmigranti, qui modifikis multe la kulturala vivo dil urbo. En 1890 San-Jose ja havis linei di tramveturi, telegrafokontoro, teatri e multa skoli konstruktita segun neoklasika stilo, exemple la Liceo de Kosta Rika, konstruktita en 1887. Ank en 1887 inauguresis la Parko Morazán, an la quartero El Carmen. Tomás Garrita, enmigranto Hispana, konstruktis en 1888 la Teatro Variedades, la maxim anciena ankore funcionanta. En 1890 inauguresis la ferovoyala staciono de la lineo Ferrocarril al Atlántico.
La kresko dil urbo e la richeso del kafeo atraktis extera kolokado e la kreado di chika butiki qui vendis importacita vari, exemple La Alhambra, Steinvorth, Knöhr e Maroy. De 1860 til 1910 multa richa personi komencis komprar tereni nord-weste del urbo por konstruktar domegi, qui formacis la quartero Amon. La tereni qui apartenis al Peruana ambasadisto Francisco Otoya ed a la Kataluniana enmigranto Juan de Dios Alanjuez dividesis e vendesis por konstruktar domi qui formacis la quarteri Otoya ed Aranjuez, rispektive.
En 1910 finis la konstruktado di la ferovoyo Ferrocarril al Pacífico, qua kompletigis la ligilo Atlantiko-Pacifiko. En 1912, Usana pilotisto Jesse Seligman flugis unesmafoye per aviono til Kosta Rika. En 1913 eventis l'unesma parado di laboristi por celebrar la Dio dil Laboro (1ma di mayo) ed en 1920 eventis l'unesma generala striko pri l'adopto di 8-hora laborojorno. En 1917 konstruktesis la Kazerno Bellavista, qua funcionis til la 1ma di decembro 1948, kande l'armeo abolisesis pos finir l'interna milito di Kosta Rika. En 1940 inauguresis l'unesma internaciona aeroportuo di Kosta Rika, nomizita Aeroportuo El Coco, qua funcionis til l'inaugureso di la la nuna Internaciona Aeroportuo El Coco, an la provinco Alajuela, en 1955.
L'interna milito di Kosta Rika, qua eventis en 1948, adportis multa modifiki a la urbo. Nova publika edifici konstruktesis por esar sideyi di la ministerii kreita dum la Duesma Republiko. Kun l'aboliso dil armeo, la kazerno Bellavista transformesis en la Nacionala Muzeo. En 1963 l'urbo kovresis dal cindri del volkano Irazú. En marto ta yaro, Usana prezidanto John F. Kennedy vizitis l'urbo, lor l'unesma oficala vizito di ula prezidanto Usana a Kosta Rika. En 1966 inauguresis la nuna sideyo dil judiciala povo di Kosta Rika, ed en 1972 inauguresis l'aeroportuo Tobías Bolaños, en la quartero Pavas. En 1977, inauguresis la nuna Muzeo pri Arto di Kosta Rika an l'anciena edifico dil aeroportuo El Coco. L'anciena tereno dil aeroportuo transformesis en la Metropolala Parko La Sabana dum la sequanta yaro.
En 1983, Ioannes Paulus la 2ma vizitis l'urbo, lor l'unesma vizito di ula papo a Kosta Rika. En 2005 San-Jose elektesis la Chef-urbo Kulturala di Iberi-Amerika. En 2011 inauguresis la nova Nacionala Stadio di Kosta Rika. Nun, l'urbo okupas 4% ek la surfaco di la lando e koncentras 60% ek lua habitantaro.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
San-Jose okupas fertila e plana tereno kun poka kolini, cirkondata da monti. Lua mezavalora altitudo esas 1.300 metri super la marala nivelo. Ol distas per rekta linei 100 km de Pacifiko e 160 km de Karibia.
Lua precipua fluvii esas Torres e Virilla adnorde, e María Aguilar adsude. La rivero Virilla naskas an la Centrala Volkanala montaro ed esas enfluanto del fluvio Río Grande de Tárcoles, qua debushas an Pacifiko.
Malgre ke l'urbo jacas en tropikala regiono, l'altitudo moderas la klimato. La mezavalora yarala temperaturo esas 22°C. La someri iras de januaro til aprilo ed esas varma e sika, kun temperaturi qui povas superirar 31°C. La vintri iras de mayo til decembro, esanta la maxim pluvoza epoko. La temperaturi povas falar til 9°C. San-Jose jacas inter la maxim kolda urbi de Central Amerika, pro lua altitudo e granda pluvo-quanto - cirkume 2.000 mm omnayare.
Kelka turistal atraktivi
[redaktar | redaktar fonto]
Kosta Rika e San-Jose esas, rispektive, la naciono e l'urbo maxim vizitata da turisti en Central Amerika. L'urbo recevas plu kam 1,5 milion extera viziteri omnayare. Ol prezervas la maxim multa kulturala heredaji e havas la maxim bona hotelala substrukturo de la lando kun multa opcioni, de le plu chera til le plu chipa.
Importanta teatri del urbo inspiresis dal arkitekturi de Europana teatri, exemple la Nacionala Teatro di Kosta Rika (Teatro Nacional de Costa Rica), konstruktita en 1897, e la Teatro Melico Salazar. La teatro Variedades inauguresis en 1892, ed esas la maxim anciena del urbo.
L'urbo havas importanta muzei, exemple la Nacionala Muzeo di Kosta-Rika, en edifico konstruktita en 1887 qua funcionis kom kazerno til l'aboliso dil armeo en 1949. Ol gastigas plu kam 800 objekti de populi qui habitis la lando ante l'arivo dil Hispani, inkluzite ora objekti.
La Centro Kostarikana pri Arto e Kulturo funcionas en anciena reform-karcero, qua gastigas la Muzeo di la Pueri (Museo de los Niños), la Nacionala Galerio e la Muzeo Karcerala. La skopo di la Muzeo di la Pueri, inaugurita en 1994, esas furnisar komplementi a docado-agadi facile komprenebla por skolani.
La Museo del Jade Marco Fidel Tristán Castro inauguresis en 1977 e translojesis a lua nuna adreso en 2014. Ol gastigas importanta objekti de jado e ceramiko produktita da populi qui habitis la regiono ante l'arivo di Colombo. L'objekti evas de cirkume 500 yari aK til cirkume la yaro 800.
La Museo del Oro Precolombino Álvaro Vargas Echeverría gastigas 1586 objekti de oro, ed anke ceramikaji ed objekti ek petro, vitro e jado de anciena civilizuri Central-Amerikana.
La kirko Nuestra Señora de la Merced ("Nia Damo di la Kompato"), konstruktita en 1894,[3] la Metropolala Katedralo, konstruktita unesmafoye de 1825 til 1827, ed en la nuna formo en 1878,[4] e la kirko di Santa Isidrus, konstruktita en 1930 segun neogotika stilo an la quartero Coronado esas tri ek la maxim importanta religiala monumenti de Kosta Rika.
Yen kelka parki del urbo, inkluzite lua zoo:
- Nacionala Parko (Parque Nacional)
- Parko Morazán, kun l'edifico Templo de la Música, konstruktita segun neoklasika stilo
- Parko di la Paco (Parque de la Paz)
- Metropolala Parko La Sabana
- Parko Okayama, qua havas gardeno konstruktita segun Japoniana stilo
- Zoo e botanikala gardeno Simón Bolívar, l'unika zoo del urbo, qua gastigas animali nativa de Kosta Rika, ek anke exotika animali.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 "Anuario Estadístico - URL vidita ye 24ma di septembro 2023. Idiomo: Hispana.
- ↑ Costa Rica - Country Profile - Nations Online Project - Publikigita da www.nationsonline.org.
- ↑ https://web.archive.org/web/20200805131833/http://www.revistapasosdefe.com/?p=3149
- ↑ https://web.archive.org/web/20130320104707/http://www.arquisanjose.org/2011b/