Տունլյաո

Տունլյաո 通辽 ᠲᠥᠩᠯᠢᠶᠠᠣ ᠬᠣᠲᠠ
Երկիր	Չինաստան
Մասն է	Ներքին Մոնղոլիա
Կարգավիճակ	ՉԺՀ քաղաքային շրջան և մեծ քաղաք
Մտնում է	Ներքին Մոնղոլիա
ԲԾՄ	179 մետր
Օրենսդրական մարմին	Q106071616?[1]
Բնակչություն (2007)	3 094 600 մարդ
Տարածք	58 861,55 կմ²
Բարձրություն ծովի մ-ից՝  - Միջին բարձրություն	179 մ
Հիմնադրված է	1999 թվականի հուվարի 13 թ.
Ժամային գոտի	UTC+8:00
Փոխարինեց	Q10922461?
Հեռախոսային կոդ	+86 475
Փոստային ինդեքսներ	028000
Ավտոմոբիլային կոդ	蒙G
tongliao.gov.cn
Տունլյաո Վիքիպահեստում

Տունլյաո (չին. պարզ. 通辽, փինյին Tōngliáo, մոնղ. Tüŋliyou qota, մոնղ.այբ. Түнляо хот), քաղաքային շրջան՝ Ներքին Մոնղոլիա ինքնավար շրջանում (ՉԺՀ)։ Քաղաքային շրջանի անունը առաջացել է հնում այստեղ գոյություն ունեցող Տունլյաո գավառի անունից, որի անունն իր հերթին «Լյաոդունի տունդրա» արտահայտության հապավումն է (通达辽东, «մուտք դեպի Լյաոդունու»)։

Մին կայսրության օրոք այս հողերը սահմանամերձ տարածքներ էին, որոնք ընդգրկված էին Ֆույու գվարդիայի պատասխանատվության տակ գտնվող գոտում(扶余卫): XVI դարի վերջին այդ հողերը գրավվեցին Ուշ Ցզին պետության կողմից, հետագայում անցանՑին Կայսրության մեջ։ 1636 թվականին այստեղ հիմնադրվեց «չուուլգան» (ինքնիշխան իշխանների միավորումը՝ ՉժՀ-ի կազմավորվելուց հետո «չուուլգաները» վերանվանվեցին «աիմակի») Ջիրիմը (哲里木盟), որին ենթարկվում էին 4 աիմակներ և 10 հոշուններ։

Սինհայական հեղափոխությունից հետո այդ հողերը անցան 1928 թվականին Ժեհե նահանգի Հատուկ վարչական շրջանի (热河特别行政区) ենթակայության տակ։ 1933 թվականին Ժեհե նահանգը գրավեցին ճապոնացիները, որոնք այն փոխադրեցին Մանջոու-Գո մարիոնետական պետության կազմ. Մանջոու-Գոյում այս հողերը մտան Սինհան նահանգի կազմի մեջ։

1945-ի օգոստոսին առաջին գվարդիայի օդային դիվիզիան մասնակցեց Խինգանո-Մուկդենի գործողությանը, ավարտեց պատերազմը Տունլիաոյի շրջանում, որտեղ առաջին անգամ դիվիզիայի ողջ գոյության ընթացքում այնտեղ վայրէջք կատարեցին դեսանտային ուժերը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Լյաոբեյ նահանգի կազմի մեջ մտած այդ հողերը, կոմունիստների և կոումինթանգերի միջև կռվի թատերաբեմ դարձան։ Երբ 1949 թվականին հիմնադրվեց Չինաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը, Ջիրիմ այմակը մտավ նորաստեղծ ինքնիշխան Ներքին Մոնղոլիա շրջանի կազմի մեջ, այդ ժամանակ աիմակը ներառում էր երկու գավառ (Տունլյաո և Կայլու) և հինգ հոշուն (Ջարուդ, Հորչին-Ցզոիչժունցի, Խորչին-Ցզոիհոուցի, Հուրե և Նաիման)։ 1951 թվականին Տունլյաո գավառից առանձնացվեց Տունլյաո գավառը։ 1953 թվականին Ներքին Մոնղոլիայի արևելքը առանձնացվեց որպես հատուկ վարչական միավոր, և աիմակը լուծարվեց։ 1954 թվականին որոշվեց հրաժարվել Ներքին Մոնղոլիայի արևելյան մասի հատուկ կարգավիճակից, և այմակը նորից վերականգնվեց։ 1958 թվականին Տունլիաո շրջանը լուծարվեց, իսկ նրա տարածքը վերաենթարկվեց Տունլյաո քաղաքին։ 1964 թվականին Տունլյաո քաղաքը վերականգնվեց։ 1965 թվականին հոշուն Հորչին-Յուիչժունցին Խուլուն-Բուիր այմակից տեղափոծվեց Ջիրիմ այմակ։

1969 թվականին այմակը մտավ Գիրին նահանգի կազմի մեջ. Ինքնավար Ներքին Մոնղոլիա շրջանին է վերադարձվել 1979 թվականին։

ՉԺՀ-ի պետական խորհրդի 1985 թվականի նոյեմբերի 9-ի հրամանագրով հոշուն Ջարուդի հողերի մի մասից կազմավորվեց Հոլին-Հոտո քաղաքային գավառը։ ՉԺՀ-ի պետական խորհրդի 1986 թվականի որոշմամբ Տունլյաո գավառը լուծարվեց, իսկ դրա տարածքներն մտան Տունլյաո քաղաքի կազմի մեջ։

1996 թվականին հոշուն Հորչին-Յուիչժոնցին Ջիրիմի այմակի իրավասությունից անցավ Խինգանի այմակ։

1999 թվականի հունվարի 13-ին ՉԺՀ Պետական խորհրդի որոշմամբ Ջիրիմի այմակը և Տունլյաո քաղաքը լուծարվեցին, իսկ այմակի փոխարեն ստեղծվեց Տունլյաո քաղաքային շրջանը. նախկին Տունլյաո քաղաքը իր կազմով դարձավ Հորչին շրջանի մաս։

Տունլյաոյի ազգային կազմը 2000 թվականի հաշվարկների համաձայն։

Տունլյաո քաղաքային շրջանը բաժանված է 1 շրջանի, 1 քաղաքային գավառի, 1 գավառի, 5 հոշունի.

Քարտեզ
#	Կարգավիճակ	Անվանում	Հիերոգլիֆներ	Փինյին	Բնակչություն (2004, նախ.)	Տարածք (կմ²)	Բնակչության խտություն (մարդ/կմ²)
1	Շրջան	Խորչին	科尔沁区	Kē'ěrqìn qū	810 000	3212	252
2	Քաղաքային գավառ	Խոլին-Գոլ	霍林郭勒市	Huòlínguōlè shì	70 000	585	120
3	Գավառ	Կայլու	开鲁县	Kāilǔ xiàn	390 000	4488	87
4	Խոշուն	Խուրե-Ցի	库伦旗	Kùlún qí	180 000	4650	39
5	Խոշուն	Նայման-Ցի	奈曼旗	Nàimàn qí	430 000	8120	53
6	Խոշուն	Ջարուդ-Ցի	扎鲁特旗	Zhālǔtè qí	300 000	17 193	17
7	Խոշուն	Խորչին-Ցզոիչժունցի	科尔沁左翼中旗	Kē'ěrqìn Zuǒyì Zhōng qí	530 000	9811	54
8	Խոշուն	Խորչին-Ցզոիհոուցի	科尔沁左翼后旗	Kē'ěrqìn Zuǒyì Hòu qí	400 000	11 476	35

Տունլյաոն ջերմային (ածխային) էներգետիկայի կարևոր կենտրոն է հանդիսանում։ Ինչպես նաև քաղաքային շրջանի տարածքում կառուցված են մեծ հողմային և արևային էլեկտրակայաններ^[2]։

Տունլյաոն ունի ոչ շատ մեծ օդանավակայան, որը սպասարկում է հիմնականում ներքին չվերթներ դեպի Պեկին, Սիան, Հարբին, Շանհայ և Գուանչժոու։

Տունլյաոն համարվում է Հյուսիս-արևելյան Չինաստանի կարևոր երկաթուղային հանգույցը, այստեղից են դուրս գալիս դեպի Պեկին (Jingtong Railway), Դացին (Tongrang Railway), Ցզինին (Jitong Railway) և Շենյան տանող ուղիերը։ Հորչին գավառում տեղակայված Տունլյաո կայարանը համարվում է Սինմին- Տունլյաո ճեպընթացի վերջին կայանը (Պեկին-Շենյան արագընթաց երկաթուղու մաս)։

Տունլյաոյով անցնում են Godao 111, Godao 303 և Godao 304 կենսականորեն աշխույժ մայրուղիները։

Տունլիաոյում են գտնվում Ներքին Մոնղոլիայի ազգությունների համալսարանը և Գյուղատնտեսական ու անասնաբուծական քոլեջը։