Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Պլովդիվ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Սուրբ Գևորգ եկեղեցի
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի
Երկիր	Բուլղարիա
Տեղագրություն	Պլովդիվ
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Թեմ	Բուլղարիայի հայոց թեմ
Հիմնական ամսաթվերը	1828
Ժառանգության կարգավիճակ	Բուլղարիայի մշակութային ժառագության հուշարձան
Հիմնադրված	1828
Surp Kevork Church, Plovdiv Վիքիպահեստում
surpkevork.com/index.php?lang=en

Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (բուլղար․՝ Свети Георги), հայկական առաքելական եկեղեցի Բուլղարիայի խոշոր քաղաքներից Պլովդիվում։ Հանդիսանում է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Բուլղարիայի հայոց թեմի՝ չափսերով ամենամեծ եկեղեցին^[1]։ Գտնվում է քաղաքի հին հատվածում՝ Նեբեթ Թեփեի արևմտյան լանջին։

Ժամանակակից Բուլղարիայի տարածքում հայերը հաստատվել են դեռ վաղ միջնադարում՝ նախքան բուլղարական պետականության հաստատումը։ Զարգացած միջնադարում Փիլիպպիկոս ամրոցը (Պլովդիվ) դարձել էր հայ զինվորականության կենտրոնը^[2]։ 5-րդ դարի սկզբին տեղի կրոնական կառուցվել է որպես Սուրբ Գեորգի ուղղափառ եկեղեցի, սակայն արդեն 447 թվականին այն ավերվել է հոների բարբարոսական արշավանքի ժամանակ, որը հանգեցրել է Տրիմոնտիումի այրմանը։ Եկեղեցին հետագայում վերակառուցվել է վերապրած քաղաքաբնակների կողմից^[3]։

9-րդ դարում բյուզանդական բանակում ծառայող հայ զորավարներից (Մամիկոնյաններ, Անձևացիներ, Կամսարականներ), բուլղարների դեմ պատերազմներում հայտնի էր Տաճատ Անձևացին^[4]։ 12-րդ դարում Ֆիլիպոպոլսում (Պլովդիվ) գործել է հայկական վանք՝ Հովհաննես Ութմանի վանահայրությամբ^[5]։ 1149 թվականին եկեղեցու բակում թաղվել է Ալվիսիոս Արասացին՝ ֆրանսիացի կաթոլիկ եպիսկոպոս, որն ուղարկվել էր Լյուդովիկոս VII թագավորի կողմից Բյուզանդիայի կայսր Մանուիլ I Կոմնենոսի մոտ առաքելությամբ Կոստանդնուպոլսում՝ Խաչակրաց երկրորդ արշավանքի ժամանակ։

Վաճառաշահ և բազմազգ Պլովդիվում հայերը եկեղեցի են հիմնում 1828 թվականին։ Մինչ այդ՝ 1657 թվականին եկեղեցին ավերվել է օսմանցիների կողմից, սակայն 1767 թվականին աճող հայկական գաղութի արդյունքում սուլթան Մուստաֆա III-ի հրամանով տեղի հույները Պլովդիվի ութ եկեղեցիներից մեկը հանձնեցին հայերին։ Հետագա տասնամյակներում գումարներ են հավաքվել քաղաքի հայ համայնքի նշանավոր բարերարներից, իսկ 1828 թվականին սկսվել են նոր եկեղեցու կառուցման շինարարական աշխատանքները։ Հին շենքը քանդվել է, տեղանքն ընդարձակվել և 1828 թվականի հոկտեմբերի 26-ին ավարտվել է սրբատաշ ուղղանկյուն քարե բլոկներով շինարարությունը։ 1828 թվականի դեկտեմբերի 8-ին եկեղեցին օծվել է Ադրիանապոլսի արքեպիսկոպոսի ձեռամբ։ 1850 թվականին եկեղեցու բակում կանգնեցվել է զանգակատուն, որը 1930 թվականին վերամշակվել է հայկական ոճով։

Եկեղեցի է այցելել Կոմիտաս վարդապետը, որի մասին ամրագրված է մուտքի դռան մոտ՝ ցուցանակի վրա։

Եկեղեցին կենտրոնական նավի երկու կողմերում ունի հատվածներ, որոնք նախատեսված են համապատասխանաբար տղամարդկանց և կանանց համար։ Մատուռի ավելացումից և ևս մի քանի վերակառուցումից հետո այն ստացել է իր ժամանակակից տեսքը։ Աբսիդը երեսպատված է 18-19-րդ դարերի հախճապակով՝ ներկայիս Թուրքիայի Քյութահյա քաղաքից, որը հայկական արվեստների և արհեստների կենտրոն էր։ Երեսպատումը հանդիպում է միայն Երուսաղեմի և Պլովդիվի հայկական երկու տաճարներում։ Հին սրբապատկերները արժեքավոր են տաճարի համար՝ «Սուրբ Աստվածածին», 18-րդ դարի վերջի անհայտ հայ վարպետի ստեղծագործությունը, և «Կույսն ու մանուկը»՝ ոսկեզօծ փորագրված շրջանակով սրբապատկերը^[1]։

Եկեղեցու բակը ընդարձակ ուղղանկյուն տարածություն է, որի մի մասը ծառայում է որպես 19-րդ դարի առաջին 30 տարիներին կառուցված հայկական դպրոցի՝ այսօրվա Վիկտորյա և Գրիգոր Թիթունջյան նախակրթարանի դպրոցի բակը, որում կանգնեցված է նաև Հայոց ցեղասպանության հուշարձանը։

Եկեղեցու դամբարանում պահվում են 1915 թվականին ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած հայերի կողմից փրկված կրոնական իրերի թանգարանային ցուցանմուշներ, բերված Ռոդոսթոյից, Չորլուից, Ադրիանապոլսից։ Սեղանի և կրծքավանդակի խաչերի, մասունքների, բաժակների, ձեռագիր Աստվածաշնչերի և մասունքների ցուցադրությունը բացվել է 2001 թվականին՝ 301 թվականին Հայաստանում քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունման 1700-ամյակի կապակցությամբ^[1]։

• Պլովդիվի հայկական գերեզմանատուն
• Պլովդիվի հայկական դպրոց
• Պլովդիվի հայոց ցեղասպանության հուշարձան

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Պլովդիվ) կատեգորիայում։

դ ք խ Հայերը Բուլղարիայում Բուլղարահայեր Արվեստա- գետներ Թատրոն և կինո՝ Աստոր  • Գրիգոր Ազարյան  • Պողոս Աֆեյան  • Արտաշ Թավուքչյան  • Հովհաննես Թորոսյան  • Մկրտիչ Հալվաջյան  • Գրիգոր Ղուկասյան  • Հարություն Մինասյան  • Սարգիս Մուհիբյան  • Սիրվարդ Չիլինկիրյան  • Օննիկ Քեչյան Կերպարվեստ՝ Ակոբ Ակոբով  • Հարրի Արաբյան  • Էդմոնդ Դեմիրճյան (bg)  • Տորք Զաքարյան  • Օննիկ Կարանֆիլյան (bg)  • Մկրտիչ Կասապյան  • Հազար Հանեսյան (bg)  • Մարկ Մարգարյան  • Վռամ Մարգարյան  • Գրոնիկա Քավաֆյան (bg)  • Տիրան Սարգսյան Երգ և երաժշտություն (Բուլղարահայ երաժշտություն)՝ Հայկաշոտ Աղասյան  • Կարապետ Ավագյան  • Նադյա Աֆեյան  • Պողոս Աֆեյան  • Արուսյակ Բալթայան  • Կարո Բալթայան  • Արամ Բերբերյան-Դատև  • Սարգիս Բալթայան  • Սարգիս Բալթայան Կրտսեր  • Արման Թոքաթյան  • Վիլի Կազասյան  • Հիլդա Կազասյան  • Կիրկոր Կիրկորով  • Բեդրոս Կիրկորով  • Լևոն Մանուկյան (bg)  • Խաչո Միսաքյան (bg)  • Րաֆֆի Պողոսյան  • Էդուարդ Սարաֆյան (bg) • Ալեքսանդր Սանո (bg)  • Արթո Չիֆթչյան  • Էմմա Թահմիզյան  • Բեդրոս Փափազյան  • Ստեֆկա Օնիկյան (bg) Ճարտարապետներ՝ Հրանտ Բակալյան  • Նիկողոս Բեդրոսյան Գրողներ Արձակ և բանաստեղծություն՝ Արթին Արթինյան  • Հովհաննես Թորոսյան  • Ֆիլիպ Կաբակյան  • Հակոբ Մելքոնյան  • Սևդա Սևան  • Վահե Օշական Լրագրություն և թարգմանություն՝ Ներսես Գասապյան  • Գևորգ Գևորգյան (bg)  • Երանոս Երանոսյան (bg)  • Անահիտ Տաչևա  • Անտոն Հեքիմյան (bg)  • Հակոբ Մելքոնյան  • Միհրան Պողոսյան  • Ալիսա Փանիկյան  • Հակոբ Օրմանջյան (bg) Գիտություն Կրթություն Դպրոց՝ Վարդանյան նախակրթարան, Վիկտորյա և Գրիգոր Թյությունջյան վարժարան Մանկավարժներ՝ Կարապետ Ասրլաքյան  • Կարապետ Ավագյան  • Սարգիս Բալթայան  • Կարո Բալթայան  • Արամ Բերբերյան-Դատև  • Վիլի Կազասյան  • Գարեգին Շիշմանյան  • Արթին Փոթուրլյան (bg) Գիտնա- կաններ Հասարակական գիտություններ՝ Հովհաննես Անաստասյան  • Արա Մարկոս  • Սարգիս Սարգսյան (bg)  • Հայկանուշ Սիլգիճյան (bg)  • Մայա Քելյան Բնական գիտութուններ՝ Գևորգ Արաբաջյան  • Գևորգ Արթինյան (bg)  • Հակոբ Գևորգյան (bg)  • Ազնիվ Կասպարյան  • Կարո Մարտիրոսյան (bg)  • Թագուհի Մինասյան  • Հակոբ Չաքըրով  • Քերովբե Չաքրյան  • Լիդիա Պետիկյան  • Պետրոս Սարյանով (bg)  • Արման Փոստաջյան (bg) Կազմակեր- պություններ Կրոնական Կրոնական գործիչներ՝ Կարապետ Ասրլաքյան  • Տիրայր Մարտիկյան (bg)  • Ստեփաննոս Հովակիմյան  • Հակոբ Շահվելեդյան  • Գևորգ Ռուսչուգլյան  • Սուրեն Վեցիկյան Եկեղեցիներ և վանքեր (Բուլղարիայի հայոց թեմ)՝ սուրբ Աստվածածին, Շումեն  • սուրբ Աստվածածին, Ռուսե  • սուրբ Աստվածածին, Սիլիստրա  • սուրբ Աստվածածին, Սոֆիա  • սուրբ Աստվածածին, Վելիկո Տիռնովո  • սուրբ Գևորգ, Պլովդիվ  • սուրբ Հակոբ, Յամբոլ  • սուրբ Հովհաննես, Դոբրիչ  • սուրբ Խաչ, Բուրգաս  • Սուրբ Սարգիս, Վառնա  • սուրբ Ստեփանոս, Պազարջիկ Հուշարձաններ՝ Անդրանիկ Օզանյան  • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան (Պլովդիվ)  • Հայոց ցեղասպանության հուշաքար (Բուրգաս)  • Հայոց ցեղասպանության հուշաքար (Վառնա)  • Պլովդիվի հայկական գերեզմանատուն Մշակութային «Երևան» մշակութային միություն  • «Երևան» երգչախումբ  • «Կոմիտաս» երգչախումբ  • ՀԲԸՄ Սոֆիայի կամերային նվագախումբ  • Պազարջիկի հայկական մշակութային ակումբ Հասարա- կություն Գործիչներ Կարապետ Ասրլաքյան  • Գևորգ Արաբաջյան  • Գասպար Բեշիրյան (bg)  • Յուլիա Բերբերյան  • Բողոս Բողոսյան  • Գաբրիել Գաբրիելով (bg)  • Կարապետ Թովմասյան (bg)  • Մասիս Խաջոլյան (bg)  • Սարգիս Կույումջյան (bg)  • Կատար Խաչիկյան (bg)  • Լևոն Համբարձումյան (bg)  • Սերոբ Շալջյան (bg)  • Գարեգին Շիշմանյան  • Հովհաննես Սվաճյան Բուլղարացած- ներ Մայքլ Արլեն  • Իվան Լասկին (bg)  • Բեդրոս Կիրկորով  • Ֆիլիպ Կիրկորով  • Կատերինա Մալեևա  • Մագդալենա Մալեևա  • Մանուելա Մալեևա  • Սամուել Կոմսաձագ  • Սիլվի Վարդան Մշակույթ և սպորտ Մամուլ Ամսագրեր և հանդեսներ (Բուլղարիայի հայկական տպագրություն)՝ Առողջապահություն (bg)  • Աշխարհի հայելի (bg)  • Խռովք  • Կամք (bg)  • ՀՄԸՄ (bg)  • Ձիթենի  • Մասիս (bg)  • Շավիղ  • Պարտեզ  • Պիոներ (bg)  • Պիոներ (bg)  • Վահագն (bg)  • Ուսումնագիր  • Օշական (bg)  • Ֆեդերացիա (bg) Թերթեր՝ Ապագա (bg)  • Ապտակ (bg)  • Արաքս (bg)  • Բարեգործականի ձայն  • Բուլղարահայ կլան (bg)  • Բուլղարահայ ձայն (bg)  • Գարուն (bg)  • Դանուբ  • Երևան  • Իրավունք  • Լրաբեր (bg)  • Լուսարձակ  • Կարմիր լուրեր  • Հայ բանվոր (bg)  • Հայաթերթ (bg)  • Հայաստան  • Հայելի  • Հայեր  • Հույս  • Նոր աշխարհ  • Նոր Արաքս (bg)  • Նոր պիոներ (bg)  • Շարժում  • Պալքանյան մամուլ  • Ռազմիկ  • Ռահվիրա  • Վահան  • Տավրոս  • Տարոնի արծիվ  • Փարոս  • Փարոսի ծիծաղ (bg) Մարզիկներ Ֆուտբոլիստներ՝ Ենգիբար Ենգիբարով (bg)  • Էդուարդ Երանոսյան  • Գևորգ Թահմիզյան  • Արմեն Համբարձումյան  • Կարեն Մադոյան (en)  • Էդուարդ Մեչիկյան (en) Այլ մարզիկներ՝ Յուլիա Բերբերյան  • Կիրկոր Կիրկորով  • Հայկ Մնացականյան  • Էդմոնդ Նազարյան  • Նորայր Նուրիկյան  • Վալենտին Փամբուկչյան (bg) Քաղաքա- կանություն Գործիչներ Խաչիկ Ասլանյան  • Հովհաննես Զարմարյան  • Ռայա Նազարյան  • Ստեփան Շահբազյան  • Հերմինե Ռազգրատլյան  • Արման Պապիկյան (bg)  • Տիրան Պարիկյան (bg)  • Պետրոս Սերեմջյան  • Հովհաննես Տարաղչյան (bg) Կազմակեր- պություններ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն  • Ռամկավար ազատական կուսակցություն