Ջամնա

Ջամնա
Բնութագիր
Երկարություն	1376 կմ
Ավազանի մակերես	351 000 կմ²
Ջրի ծախս	3480 մ³/վ
Գետաբերանի տեղակայում	Գանգես
Կոորդինատներ
Հոսող հոսքեր	Tons River?, Giri?, Chambal River?, Betwa River?, Ken River?, Hindon River? և Sindh River?
Երկրամաս	Հնդկաստան
Ջրահավաք	Գանգեսի ավազան

Ջամնա^[1]^[2], նաև՝ Յամունա, Ջումնա, Ջամունա (հինդի՝ यमुना, yamunā^IAST, Ямуна^[3], նաև՝ հինդի՝ जमुना, Ջամունա^[3]), գետ Հնդկաստանում, Գանգեսի ամենաերկար և ջրառատ վտակը։ Երկարությունը 1384 կմ է, ավազանը՝ 351 հազար կմ²։ Սկիզբ է առնում Զասկար լեռնաշղթայի (Կենտրոնական Հիմալայներ) հարավային լանջերից։ Ակունքը ծովի մակերևույթից 3255 մետր բարձրության վրա ընկած Յամունոտրի սառցադաշտն է: Վերին հոսանքում անցնում է առավելապես խոր կիրճերով, միջին և ստորին հոսանքներում՝ Գանգես-Ինդոսյան հարթավայրով, որտեղ բաժանվում է բազուկների և վտակների։ Այդ հարթավայր չհասած՝ թեքվում է դեպի հարավ և Ալլահաբադ քաղաքի մոտ խառնվում Գանգեսին՝ կազմավորելով հինդուիստների համար սրբազան հանդիսացող Սանգամը:

Ջամնային բնորոշ են ամառային վարարումները։ Նավարկելի Է Գելիից ներքև։ Ջրերն օգտագործվում են ոռոգման համար։ Գլխավոր վտակներն են Տոնսը, Չամբալը, Բետվան, Սինդը, Կենը: Ջամնայի ափին են Դելի, Ագրա, Իլահաբադ, Մաթհուրա քաղաքները։ Ակունքից 5 կիլոմետր ցած ընկած են հինդուիստ ուխտագնացների կողմից առավել հաճախ այցելվող Կալսի և Յամունոտրի ավանները՝ բուդդիստական վանքով, դամբանով, 90° C տաքություն ունեցող ջերմուկով:

Ստուգաբանություն

Անվանումն առաջացել է հինհնդկական yamá — «երկվորյակ» բառից. բանն այն է, որ Ջամնան հարյուրավոր կիլոմետրեր հոսում է Գանգեսին զուգահեռ և նրա ամենամեծ ու ջրառատ վտակն է (տարեկան 110 կմ3): Համանման կերպով բալթյան լեզուներում առաջացել են Jumara, *Jumina ջրանվանումները, որոնց ծագումը նույնպես հանգում է հնդեվրոպական նախալեզվի համապատասխան արմատին^[4]:

Պատկերասրահ

Հիմալայների այս լանջերից է սկիզբ առնում Ջամնան
Յամունա դիցուհուն նվիրված տաճարը Յամունոտրիում՝ Ջամնայի ափին
Թաջ Մահալը Ջամնայի ափին
Ջամնան գետաբերանի մերձակայքում

Ծանոթագրություններ

↑ Непал, Индия (долина верхнего Ганга) // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред. Т. Г. Новикова, Т. М. Воробьёва. — 3-е изд., стер., отпеч. в 2002 г. с диапоз. 1999 г. — М. : Роскартография, 2002. — С. 158. — ISBN 5-85120-055-3.
↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 109.
↑ ^3,0 ^3,1 Инструкция по передаче на картах географических названий с хинди. — М.: ЦНИИГАиК, 1959. — С. 23.
↑ Blažek, Václav. «Hydronymia R̥gvedica». digilib.phil.muni.cz (չեխերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-21-ին. Վերցված է 2017-03-21-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն) // Linguistica Brunensia. 2016, vol. 64, iss. 2. P. 18.

Գրականություն

Fraser, James Baillie (1820). Journal of a tour through part of the snowy range of the Himala Mountains, and to the sources of the rivers Jumna and Ganges. Rodwell and Martin, London.
Haberman, David L. (2006). River of love in an age of pollution: the Yamuna River of northern India. University of California Press. ISBN 0-520-24790-6.
Schumann, A. H. (2001). Sustainable regional water management of Yamuna river basin: A case study. International Association of Hydrological Sciences(IAHS). էջեր 25–32. ISBN 1-901502-51-1.

Արտաքին հղումներ

The Geography of the Rigveda Արխիվացված 15 Հունվար 2018 Wayback Machine
Yamuna Action Plan
The Yamuna, India's most polluted river ՅուԹյուբում. The Guardian (7 July 2017)
Yamuna Mission
The painting A Ruin on the Banks of the Jumna, Above the City of Delhi by William Purser, engraved by William Joseph Taylor, as an illustration to The Zenana:, a poem by Letitia Elizabeth Landon.

Սա գետի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 474)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջամնա» հոդվածին։

[1] Непал, Индия (долина верхнего Ганга) // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред. Т. Г. Новикова, Т. М. Воробьёва. — 3-е изд., стер., отпеч. в 2002 г. с диапоз. 1999 г. — М. : Роскартография, 2002. — С. 158. — ISBN 5-85120-055-3.

[2] Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 109.

[ИПКГНХ-3] 3,0 ^3,1 Инструкция по передаче на картах географических названий с хинди. — М.: ЦНИИГАиК, 1959. — С. 23.

[4] Blažek, Václav. «Hydronymia R̥gvedica». digilib.phil.muni.cz (չեխերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-21-ին. Վերցված է 2017-03-21-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն) // Linguistica Brunensia. 2016, vol. 64, iss. 2. P. 18.

[1]

[2]

[3]

[4]