Անանիա Ա Մոկացի

Անանիա Ա Մոկացի;
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ծնվել է	անհայտ
Ծննդավայր	Փեսավանք
Մահացել է	965

Անանիա Ա Մոկացի (ծ. թ. անհայտ, գ. Փաս, Մոկք – մոտ 968), Ամենայն հայոց կաթողիկոս 946 թվականից առ 968 թվական, Հայ եկեղեցու նշանավոր գործիչ։ Կրթությունը ստացել է Աղթամարում, այնուհետև՝ Վարագա վանքում, ապա եղել Վարագավանքի առաջնորդ։ Կաթողիկոսը աչքի է ընկել իր եկեղեցանպաստ, ազգաշահ գործունեությամբ, որը նպաստել է Հայ եկեղեցու հինավուրց ավանդների հարատևմանը, նրա դիրքերի ամրապնդմանը, երկրի ներքաղաքական կացության կայունացմանը։ Կարողացել է զսպել Սյունյաց եպիսկոպոսների և Աղվանից կաթողիկոսի անջատողական նկրտումները, այդ նպատակով 949-ին կաթողիկոսական աթոռն Աղթամարի մեկուսացած կղզուց տեղափոխել է Անիի մոտ՝ Արգինա գյուղաքաղաք՝ սկիզբ դնելով վերջինիս վանքային համալիրի շինարարությանը։ Սյունիքի Ճահուկ գավառի Արդախ գյուղում գումարած ժողովում պաշտոնանկ է արել Սյունյաց եպիսկոպոսին ու Աղվանից կաթողիկոսին, որոնք սակայն տեղական իշխանների աջակցությամբ չեն ենթարկվել ժողովի որոշմանը։ 958 թվականին նորից ժամանել է Սյունիք և նրա եպիսկոպոս կարգել Ջիվանշիր իշխանի որդի Վահանին, ապա անցել է Աղվանք և ձեռնադրել նոր կաթողիկոս։

Անանիա Ա Մոկացին պայքարել է Հայաստանում քաղկեդոնականության տարածման դեմ, որի դրսևորումներից մեկը 960-ական թթ. կաթողիկոսի հրապարակած օրենքն էր կրկնամկրտության մասին, որով սահմանվում էր վերստին մկրտել քաղկեդոնական ծեսով մկրտվածներին։ Նրա դեմ ապստամբել են Սյունիքի եպիսկոպոս Հակոբը և Աղվանից Սահակ կաթողիկոսը, սակայն նա կարողացել է ճնշել ապստամբությունը։

Անանիա Ա Մոկացու օրոք կառուցվել են Հոռոմոսի (Անիի մոտ), Սանահինի, Նարեկա և այլ վանքեր, նորոգվել բազմաթիվ եկեղեցիներ։ Կաթողիկոսի պատվերով իր երբեմնի ուսումնակից Անանիա Նարեկացին գրել է «Գիր խոստովանութեան» և «Հակաճառութիւն ընդդէմ թոնդրակեցւոց» երկերը։

Հեղինակել է բազմաթիվ թղթեր, որոնցից պահպանվել են միայն չորսը, որտեղ տեղ են գտել ժամանակի ներեկեղեցական կյանքին, ինչպես նաև Հայաստանի, Աղվանքի ներքին հարաբերություններին առնչվող արժեքավոր վկայություններ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

Արտաքին հղումներ

Անանիա Ա Մոկացի կաթողիկոսի մասին «Լուսամուտ» կայքում Արխիվացված 2010-11-26 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 362)։

Նախորդող՝
Եղիշե Ա Ռշտունի

Կաթողիկոս
946-968

Հաջորդող՝
Վահան Ա Սյունեցի

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]