Թմբուկ
| Թմբուկ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | երաժշտական գործիքների դաս |
| Որակավորում | հարվածային երաժշտական գործիք |
| Հորնբոսթել-Զաքսի հանմակարգ | 21 |
| Ձայնանմուշ | |
| դափ | |
Թմբուկ, հարվածային երաժշտական գործիքների ընտանիքի երաժշտական գործիք։ Թմբուկների տարբեր տեսակները տարածված են տարբեր ազգերի մոտ և օգտագործվում են երաժշտական համույթներում։ Թմբուկ նվագողը թմբկահարն է։
Տիպիկ տեսակն է մեմբրանային թմբուկը, որը բաղկացած է տարբեր ձևի սնամեջ մարմնից կամ շրջանակից` ռեզոնատորից, որի վրա ձգված է կաշվե կամ պլաստիկե մեմբրան։ Այս մեմբրանի ձգվածության աստիճանով կարգավորվում է ձայնի բարձրությունը։ Թմբուկի մարմինը պատրաստվում է փայտից, մետաղից (պողպատ, արույր և այլն), ակրիլային պլաստիկից[1] կամ նույնիսկ կավից, օրինակ՝ մրիդանգա-ն։
Ձայնը ստացվում է մեմբրանին հարվածելով փափուկ ծայրով փայտե թակով, թմբուկի փայտիկներով, ձեռքերով, երբեմն էլ շփումով։ Մի քանի գործիքների միաժամանակյա օգտագործման համար թմբուկները հավաքվում են հարվածային գործիքների մեջ։
Այլ կառուցվածք ունեցող որոշ թմբուկներ` պողպատե, շփական թմբուկները, չունեն թաղանթ և պատկանում են իդիոֆոնային գործիքներին։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թմբուկը հայտնի է վաղնջական ժամանակներից։ Այն հանդիպում է երկրագնդի գրեթե բոլոր մասերում։ Ժամանակին դրանք պատրաստում էին կավից, ոսկորից, բրոնզից և այլ նյութերից։
Միջագետքում կատարած պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են հարվածային հնագույն գործիքներից, որոնք ունեցել են փոքր գլանի ձև։ Դրանք պատրաստվել են մ. թ. ա. 6.000 տարի առաջ։ Նույն ժամանակաշրջանին են վերագրվում Հարավային Ամերիկայում քարանձավների ժայռապատկերները։ Մորավիայում հայտնաբերված թմբուկի տարիքը թվագրվում է մ. թ. ա. 5-րդ հազարամյակին, իսկ Հին Եգիպտոսում թմբուկներն ի հայտ են եկել մ. թ. ա. 4 հազար տարի առաջ։ Հայտնի է հին Շումերում թմբուկների գոյության մասին (մ. թ. ա. 3 հազար տարի առաջ)։ Գործիքի զարգացման երկարատև պատմության մասին է վկայում նրա տեսակների մեծ բազմազանությունը մեր օրերում։
Հնագույն ժամանակներից թմբուկը կիրառվել է որպես ազդանշանային գործիք, ինչպես նաև ծիսական պարերի, կրոնական ծեսերի, ռազմական արշավանքների ու գործողությունների ժամանակ, որտեղ հարկ էր պահել ռիթմը, օրինակ` քայլել, փախչել, ձգել, թիավարել կամ ներդաշնակ խփել։ Դեռևս հին հույների ու հռոմեացիների մոտ տիմպանը (հին հունարեն՝ τύμπανον), որը ժամանակակից լիտավրի նախատիպն է, օգտագործվել է Կիբելայի ու Բաքոսի պաշտամունքի ծեսերում, ինչպես նաև բանակում և ծովազորում։ Նման բազմաթիվ օրինակների կան. 16-րդ դարում թմբուկները կիրառվել են բրիտանական բանակի հետևակում, դրագունների մոտ ու հեծելազորում։ Հենրի VIII-ի ժամանակ 100 զինվոր ունեցող յուրաքանչյուր դասակին բաժին էր ընկնում երկու թմբկահար։ 17-րդ դարում թմբկահարների կիրառած ազդանշաններն են եղել` «Ուշադրություն», «Շարվել», «Պատրաստ», «Մարշ», «Հարձակում», «Նահանջ»։
Ճապոնիայում հայտնաբերվել է թմբկահարի` 6-7-րդ դարերին թվագրվող կավե քանդակ տայկոյի հետ։ Այս թմբուկները կիրառվել են մարտի դաշտում, որպեսզի վախ ներշնչեն հակառակորդին. մեկ զինվորը թմբուկը կրում էր մեջքին, իսկ երկու զինվորներ` հարվածում նրան։ Մ. թ. ա. 684 թվականին Ցիի և Լուի իշխանությունների միջև կայացած վճռական ճակատամարտում թմբուկները ոգեշնչել են զինվորներին` փոխելով կռվի ընթացքը։
20-րդ դարում տեղի է ունեցել թմբուկների կատարելագործման երկու նշանավոր փուլ։ 1920-1940-ական թվականներին Gretsch ընկերությունը թմբուկների կմախքն արտադրել է փայտի բազմաշերտ տեխնոլոգիայով. այս մեթոդը կիրառվում է նաև ներկայում։ Մոտ 1956 թվականին Էվանս Մարիոնը կաշվե թաղանթները փոխարինեց պլաստիկե թաղանթով, ինչն ավելի դիմացկուն էր խոնավության նկատմամբ և լավ էր պահում լարումը, ինչպես նաև ավելի հաճելի էր գեղագիտական առումով։
Ներկայումս շարունակվում է գործիքի զարգացումն ու կատարելագործումը, փնտրվում է կատարման նոր տեխնիկա։ 1930-1932 թվականներին հայտնաբերվում է ռիթմիկոնը (Rhythmicon), որը ժամանակակից դրամ-մեքենայի (անգլ.՝ drum-machine) նախատիպն է. դրանք տարածում ունեին 1980-ական թվականներին։ Դրամ-մեքենաները թույլ են տալիս վերարտադրել նախօրոք ծրագրավորված հնչյունները` զգալիորեն մեծացնելով գործիքավորման հնարավորությունները։ Ամեն դեպքում, դրանք չկարողացան գերազանցել թմբկահարներին երաժշտությունը կատարելու առումով։
Պատրաստում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թմբուկների պատրաստումով զբաղվում են տարբեր մակարդակի ընկերություններ[2]։ Ոչ մեծ ընկերությունները` մոտ տասը մարդուց բաղկացած, առաջարկում են ձեռքով պատրաստած բացառիկ գործիքներ։ Խոշոր ընկերությունները, որոնք հայտնի են ամբողջ աշխարհում, արտադրում են ոչ միայն հարվածային, այլև երաժշտական այլ գործիքներ ևս։
Թմբուկների պատրաստման համար կիրառվում են տարբեր նյութեր` մետաղ (պողպատ, բրոնզ), բամբուկ, պլաստիկ[3]։ Թմբուկների ճնշող մեծամասնությունը պատրաստվում է տարբեր ծառատեսակների փայտից` կեչի, կաղնի, հացենի, լորենի, կարմիր ծառ[1]։ Գործիքը պատրաստում են փայտի ամբողջական կտորից կամ իրար ամրացված մի քանի շերտերից։ Որոշ արտադրողներ մեկ ռեզոնատոր պատրաստելու համար համակցում են մի քանի տեսակի ծառափայտեր, ինչը թույլ է տալիս ստանալ որակ-գին հարաբերակցության լավագույն տարբերակը։ Թմբուկի ձայնի վրա մեծ հաշվով ազդում է փայտի խտությունը և բոլորակի պատերի հաստությունը։
Բացի բոլորակի նյութից` որակի վրա կարևոր ազդեցություն ունի նաև եզրաշերտի հատման անկյունը, որը հպվում է գործիքի թաղանթին[4]։
Բոլորակի պատրաստումից հետո նրան ամրացնում են ֆուրնիտուրան` թաղանթը ձգելու ու ամրացնելու հարմարանքը[4]։ Պտուտակների ձգման փականները, ամրացումն ու բացվածքները վատթարացնում են գործիքի հնչողությունը, այդ պատճառով շատ արտադրողներ առաջարկում են ամրացման տարբեր համակարգեր (օրինակ` RIMS), ինչը պահպանում է բոլորակի ամբողջականությունը։
Որոշ թմբուկների ու դափերի պատրաստումը կրոնական նպատակով կարող է ուղեկցվել ծիսակարգով, գործիքի մեջ «հոգու ներդրմամբ» և համանման այլ գործողություններով[5][6]։
-
Թմբուկի գլանաձև բոլորակի նախապատրաստումը
-
Թմբուկի ֆուրնիտուրան
1. Կանգնակի ամրացուցիչ
2. Վերին օղակ
3. Օղակի ամրացման պտուտակ
4. Պտուտակի փական
5. Զսպանակի ամրացում -
Ֆուրնիտարան մյուս կողմից
1. Արտադրողի մակնշում
2.Ձգման մեխանիզմ
3. Զսպանակի ձգան
Լարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թմբուկի լարումը բարդ գործընթաց է, որին նվիրված են շատ հոդվածներ ու ուղեցույցներ[7][8]։ Թմբուկները կարող են բաժանվել ձայնի բարձրությամբ` հնչման որոշակի բարձրության (լիտավր, ռոտոտոմ) գործիքներ և հնչման անորոշ բարձրության գործիքներ (փոքր թմբուկ, տոմ-տոմ)։ Լարումը վերաբերում է երկու տեսակի գործիքներին էլ։
Լարման հիմնական նպատակը ավելորդ օբերտոներից ազատումն է։ Թմբուկը, որը լարված է, ձգված է հավասարաչափ, ունի հստակ ձայն, պարզ, լայն, բաց հնչողություն։
Bleeding Through խմբի հարվածային գործիքների երաժիշտ Դերեք Յոնգսման գործիքը լարելու այսպիսի խորհուրդ է տալիս.
|
Լարումը շատ կարևոր է թմբուկ նվագելու համար, ինչը որոշ երաժիշտներ անտեսում են։ Եթե թմբուկները հավուր պատշաճի լարված չեն, նրանք կարող են արձակել ամենատհաճ հնչյուններ։ Եթե թմբուկի թաղանթը թուլացած է, նրանից դուրս եկած հնչյունը կարող է անկենդան թվալ, սակայն շատ ձիգ լարած թմբուկն էլ իր հերթին կարող է շատ վատ հնչել: Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)
Tuning is a very important part of drumming that a lot of players neglect. If drums are not properly tuned there can be all kinds of disgusting sounds. If drums are tuned unevenly they will buzz or rattle. If they are too loose they can sound dead, but too tight can sound really bad too! |
|
Թմբուկի թաղանթը կարող է ամրացվել կմախքին և կարգավորվել ժամանակակից մետաղական օղակների ու պտուտակների, կամ էլ պարանների ու գոտիների միջոցով։ Պինդ ամրացումը մեխերի միջոցով (օրինակ` բյո-տայկոյի դեպքում) թմբուկին զրկում է լարելու հնարավորությունից։
Ժամանակակից արտադրողները թողարկում են մեմբրանի բազմաթիվ մոդիֆիկացիաներ` տարբեր քաշով, հաստությամբ, երկշերտ և այլն։ Նրանք բոլորը տարբեր կերպ են ազդում գործիքի հնչողության վրա[11]։
Եթե մեմբրանները երկուսն են, նրանցից մեկը կարող է ավելի բարակ լինել` նախատեսված ոչ թե հարվածի, այլ ռեզոնանսի մեծացման համար։ Հարվածային և ռեզոնանսային մեմբրանների հարաբերական լարումը ազդում է թմբուկի հնչողության վրա. եթե ռեզոնանսային մեմբրանն ավելի բարձր է լարված հարվածայինից, ապա հնչման տևողությունը (սուստեյն) մեծանում է։ Փոքր թմբուկում մեծ նշանակություն ունի նաև գործիքին յուրահատուկ հնչողություն հաղորդող զսպանակի լարումը[12]։
Թմբուկները, որոնք պատված են կաշվե մեմբրանով, կարելի է լարել կաշվի տաքացումով (ձգում) կամ ջուր ցանելով (թուլացում)։
Տարատեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ տիպերի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժամանակից նվագախմբի մեջ կարող են ընդգրկվել հետևյալ թմբուկները[13].
Մեծ թմբուկ (թուրքական թմբուկ), երկկողմանի, հազվադեպ միակողմանի թմբուկ է։ Այն նվագում են փափուկ վերջավորություն ունեցող զանգվածեղ թակով։ Նրա ձայնն ուժեղ է, խուլ ու ցածր։ Բացի թակից` երբեմն օգտագործում են փայտիկներ։ Մեծ թմբուկի գլխավոր նշանակությունը եզակի հարվածներն են (pianissimo-ից մինչև ամպրոպի ձայն հիշեցնող fortissimo)։ Եվրոպացի կոմպոզիտորները մեծ թմբուկը սկզբնականում կիրառում էին միայն ռազմական, 18-րդ դարի սկզբից` օպերային նվագախմբում։ Մեծ թմբուկի նախատիպ հանդիսացող թուրքական թմբուկը կիրառվել է ենիչերիների երաժշտության մեջ։ Մեծ թմբուկը մասամբ կիրառվել է թուրքական թմբուկը կերպավորելու համար։
Բաս թմբուկը մեծ թմբուկից ավելի փոքր է` 20—22" (50—56 սմ)։ Մտնում է հարվածային հավաքածուի մեջ։ Այն նվագում են ոտքերով, ոտնակների միջոցով։
Փոքր թմբուկ ունի երկու մեմբրան, որոնք ձգված են ցածր գլանի վրա։ Ստորին մեմբրանի երկարությամբ ձգված են լարերը (10-ից 34` կախված կիրառումից), որոնք ձայնին հաղորդում են չոր, շառաչուն, որոտալից-զրնգուն երանգ։ Հատուկ ձգանի միջոցով լարերն անջատելու դեպքում բնորոշ այդ ճռնչյունն անհետանում է։ Նվագը հիմնված է ռուդիմենտի վրա` հարված, արագ տրեմոլո (մելիզմի տարատեսակ)։ Այն նվագում են երկու փայտիկներով, որոնք ծայրամասում հաստանում են։ Կիրառվում են նաև օղագոտու հարվածներ (ռիմշոտ), այլ հնարքներ (բլաստ-բիթ, gravity roll, որոնք բնորոշ են երաժշտության էքստրեմալ ոճերին, նաև փայտիկների պտտում մարշային նվագախմբերում)։ Կիրառվում են տարբեր չափերի փոքր թմբուկներից հավաքածուներ. նվագելու ընթացքում դնում են հենակալների վրա, մարշային նվագախմբերում կրում են գոտիով կամ գոտու մակարդակին հարմարեցված հատուկ կմախքով։ Օպերային և սիմֆոնիկ նվագախմբեր փոքր թմբուկը մուտք է գործել 19-րդ դարում. հաճախ կիրառվել է ռազմական տեսարաններում։ Ներկայումս ջազ երաժշտության ռիթմիկ խմբի առաջատար գործիք է։
Տոմ-տոմ (չշփոթել տամ-տամի հետ) առանց լարերի գլանաձև թմբուկ է։ Այն ծագում է ամերիկյան ու ասիական բնիկ ժողովուրդներից, աբորիգենների կողմից կիրառվել է ռազմական, կրոնական նպատակներով։ Պատրաստվել է փայտի և կենդանիների մորթու ամբողջական կտորներից։ 20-րդ դարի սկզբից տոմ-տոմը մտել է հարվածային հավաքածուի մեջ (հիմնականում` 2-4, երբեմն ավելի շատ)։
Լիտավր պղնձե թմբուկների համակարգ է (2-7, երբեմն ավելի շատ), որոնց վրա ձգված է մեմբրան։ Նրանք հայտնի են դարձել 15-րդ դարում, իսկ նվագախմբի մեջ մտել են ավելի ուշ։ Բացի նվագախմբից` լիտավրի նախատիպը` նակրերը, կիրառվել են հեծելազորում շարքը կարգավորելու համար։
Ըստ երկրների
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թմբուկները հայտնի են եղել բոլոր երկրներում, բոլոր ժամանակներում։ Ժողովրդական թմբուկները պարզ են պատրաստման մեջ և նվագելու համար չեն պահանջում հատուկ հմտություն, այդ պատճառով գոյություն ունեն նրանց հարյուրավոր տարատեսակներ։ Ֆոլկլորային երաժշտությունը հիմնականում մեղեդային է և ռիթմիկ, այդ իսկ պատճառով թմբուկը նրա անբաժան մասն է[14]։
Աֆրիկայի երկրներում թմբուկ զարկելը կրոնական ու բարձրաստիճան արաողությունների անբաժանելի մաս է կազմել։ Թմբուկ նվագելը մշակութային հնագույն ավանդույթներ ունի[15]։ Բացի այդ` թմբուկները լայնորեն կիրառվել են տեղեկատվություն հաղորդելու նպատակով, օրինակ` յորուբա լեզուն տոնային է, և պարզ հաղորդագրություն փոխանցելու համար բավական են եղել թմբուկի երեք տարբեր տոները ու դրանց միջև անցումները[16]։ Աֆրիկայի թմբուկներից են աշիկոն, կպանլոգոն, ջեմբեն, բատան և այլն։
Լատինական Ամերիկայում թմբուկները տարածում են գտել Աֆրիկայի սևամորթ ստրուկներից[17]։ Այստեղ թմբուկներից հայտնի են ատաբակեն, կուիկան, կոնգան և այլն։ Եվրոպական թմբուկներից առաջացած տեսակներից է պանդեյրան։
Հարավային և Կենտրոնական Ամերիկայում նույնպես հայտնի են փայտի ամբողջական կտորից պատրաստված թմբուկները, օրինակ` տեպոնացտլը։ Կուբայում տարածում ունի տիմբալեսը։
Բալի կղզում և Ինդոնեզիայում ժողովրդական երաժշտությունը ներկայացված է ինդոնեզական ավանդական գամելան նվագախմբում[18]։ Այնտեղ օգտագործվում է գենդանգ թմբուկը, ինչպես որ Սամոա կղզում կիրառվում է պատեն, Ֆիջիում` լալին։
Ճապոնիայում թմբուկներն ունեն ընդհանուր տայկո անվանումը։ Դրանք լինում են երկու տեսակ` բյո-դայկո (byou-daiko), որի մեմբրանը ամուր ամրացված է մեխերով` առանց լարման հնարավորության, և սիմե-դայկո (shime-daiko), որը կարելի է լարել կապիչների կամ պտուտակների միջոցով[19]։ Այս թմբուկները 7-րդ դարից կիրառվում են ավանդական գագակու երաժշտության մեջ, ինչպես նաև բուդդիստական ու սինտոիստական արարողություններում[20]։
Չինաստանում թմբուկները, հնարավոր է, առաջացել են տիբեթյան ու թուրքեստանյան գործիքներից։ Դրանցից են բանգուն, պայգուն և այլն[21]։
Հնդկաստանում օգտագործվող թմբուկներից են տաբլան ու մրիդանգան[15]։
Ռուսաստանում թմբուկների կիրառման առաջին տեղեկությունները հիշատակվում են 1552 թվականի Կազանի պաշարման ժամանակ։ Ռուսական բանակում կիրառվել են նակրեր (դափ), պղնձե գործիքներ` կաշվե գլուխներով։ Այդպիսի դափերը ունեցել են փոքր ջոկատները։ Նակրերը հարմարեցրել են հեծյալի առաջամասում` թամբի մոտ։ Նակրեր զարկել են երախակալով մտրակով։ Օտար գրողների վկայությամբ ռուսական բանակում եղել են մեծ դափեր. այն տեղափոխել են չորս ձիերով, իսկ հարվածել են ութ մարդ[22]։
Փոքր թմբուկը ռուսական զորքերում հայտնի է եղել Բորիս Գոդունովի և Ֆյոդոր Իվանովիչի ժամանակներից, երբ ծառայության են ընդունվել օտարերկրյա վարձկանները[23]։
Թմբուկի հանրաճանաչման գործում իր ներդրումն է ունեցել Պետրոս I-ը։ Նա հրաման է արձակել զինվորական յուրաքանչյուր հարյուրյակի թմբկահար հատկացնելու մասին։ Թմբկահարի պարտականությունների մեջ է մտել զորքերի ուղեկցումը քայլքի ժամանակ, կռվի ազդանշան հաղորդելը։ Ժամանակիցների խոսքերով արքան ինքը բազմիցս ցուցադրել է թմբուկ զարկելու իր հմտությունները և եղել է իր զորաջոկատի թմբկահարը[24]։
Թմբկահարների նշանակությունն անկում է ապրել 1853-1855 թվականների Ղրիմի պատերազմի ժամանակ։ Ռուս-ճապոնական պատերազմը ցույց տվեց, որ թմբուկների ռազմական նշանակությունը սպառվել է։ 1909 թվականին հրաման է արձակվել ռազմական նկատառումներով թմբկահարների հաստիքի կրճատման և խաղաղ ժամանակ տեղափոխելու մասին։ Սակայն 1910 թվականին ռազմական կայազորը կրկին սահմանել է կռվի ժամանակ զորամիավորումների երթը թմբուկի ուղեկցությամբ[23]։
Պիոներական շարժման ակտիվ գործունեության ժամանակ ԽՍՀՄ-ում մասնավորապես թմբուկը կարևոր խորհրդանիշ է եղել։ 1923-1926 թվականներին լույս է տեսել «Թմբուկ» (ռուս.՝ Барабан) պիոներական ամսագիրը, որը հետագայում միավորվել է «Պիոներ» ամսագին[25]։
Կովկասում հարվածային գործիքները նույնպես լայն տարածում են ունեցել։ Մի քանի անուններով հայտնի է օղակներով կաշեպատ գործիքը` դափ, դեփ, հավալ։ Հայաստանում, Ադրբեջանում տարածում ունեն դհոլը և նաղարայի տարատեսակներ։
Թուրքիայում գավաթի տեսքով թմբուկը` դարբուկը, ի հայտ է եկել և տարածվել տարբեր անուններով` դումբեկ, տարաբուկա, դարբուկ։
Ըստ ձևի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թմբուկները դասակարգվում են նաև ըստ ձևի.[26][27]
- Շրջանակային
- Գավաթի տեսքով
- Գլանային
- Թասաձև
- Ավազի ժամացույցի տեսքով
- Կոնաձև
- Թմբուկների տեսակներ
-
Դափ - շրջանակային գործիք է` վրան թաղանթ քաշած
-
Ջամբե - ունի գավաթի ձև
-
Տոմ-տոմ - գլանաձև թմբուկ
-
Լիտավր - մարմինն ունի թասի ձև
-
Չանգու - ավազի ժամացույցի ձև ունի
-
Աշիկո - կոնաձև մարմնով
Հնչում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Աուդիոօրինակներ | |||
|---|---|---|---|
| Նկարագրություն | Աուդիո (Ogg Vorbis) | Նկարագրություն | Աուդիո (Ogg Vorbis) |
| Չխցանած փոքր թմբուկ | 53 KB | Խցանած փոքր թմբուկ | 37 KB |
| Հարված անվագոտուն | 46 KB | Խցանած բաս-թմբուկ | 54 KB |
| 8 դյույմանոց կախովի տոմ | 59 KB | 12 դյույմանոց կախովի տոմ | 41 KB |
| Հատակադիր տոմ-տոմ | 39 KB | Ֆրիկցիոն թմբուկ կուիկա | 75 KB |
| Ջեմբեի ռիթմ | 430 KB | Աֆրիկյան ջուն-ջունի հնչողություն | 251 KB |
| Ռոքային բնորոշ բիթ հայ-հեթով | 95 KB | Ռոքային բնորոշ բիթ ռայդ-ափսեով | 89 KB
|
Կիրառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թմբուկները կարող են կիրառվել ինչպես ռիթմ-խմբի կազմում, այնպես էլ որպես սոլո գործիք։ Տարբեր տեսակի թմբուկներ ընդգրկվում են համույթների կազմում, այդ թվում` բացառապես հարվածային գործիքներից բաղկացած խմբերի։ Նրանք ապահովում են գործիքային անհրաժեշտ կոլորիտը և դինամիկան, ինչպես նաև ընդլայնում են ռիթմիկ և հարվածային էֆեկտների շրջանակը[28]։
Թմբուկ կարելի է նվագել ձեռքի ափի կամ փայտիկների հարվածներով. դրանք պատրաստվում են փայտից կամ սինթետիկ նյութերից[29]։
Ափերով հարվածը պահանջում է կենտրոնացման հերթագայության վարպետություն և ձեռքի հարվածների ուժի բաշխում, բարձր ու ցածր ձայների համար անհրաժեշտ է լարում, իսկ զարկերի համար` դաստակի թուլացում։ Կիրառվում է և մատներով զարկը` մեմբրանի շփումով, մատների սահումով, կսմիթով և այլն[30]։
Փայտիկների կիրառման դեպքում, կախված իրադրությունից և սեփական նախընտրություններից, թմբկահարը կարող է փայտիկները տարբեր ձևերով բռնել և տարբեր տեխնիկայի հարվածներ հասցնել[31]։
- Ավանդական (անվանումներն են` traditional, conventional, orthodox, rudimental grip) - որպես ավանդույթ ձևավորվել է ռազմական թմբկահարների մոտ։ Փայտիկները բռնում են ոչ համաչափ այնպես, որ չխանգարի թմբուկի գոտին։
- Համաչափ բռնում (matched grip)։ Փայտիկները պահում են համաչափ, իրար զուգահեռ կամ անկյան տակ։ Բռնելու այս ձևը ավելի հաճախակի է կիրառվում և ունի մի քանի տարատեսակներ.
- ֆրանսիական ձև (French grip)
- գերմանական ձև (German grip)
- ամերիկյան ձև։
Հարվածի տեխնիկայից առանձնացվում են հետևյալ տեսակները.
- Մելերի տեխնիկա (անգլ.՝ Moeller method)։ Անվանվել է ի պատիվ ամերիկացի թմբկահար Սանֆորդ Մոլերի (Sanford A. Moeller)։ Հիմնվում է մկանների բնական աշխատանքի վրա` առանց ավելորդ շարժումների ու լարման։
- Գլադսթոունի եղանակ։ Հիմնվում է փայտիկների ու նրանց հետզարկի հավասարակշռության կետի որոնման վրա[32]։
- Կախված մկանային տարբեր խմբերի կիրառումից` առանձնացնում են մատնային, դաստակային, արմունկային տեխնիկա[33]։
Բացի փայտիկներից` անհրաժեշտության դեպքում կիրառում են տարբեր խոզանակներ, թակեր կամ հատուկ մտրականման փայտիկներ։
Թմբուկ նվագել սովորելու հիմքը թմբուկային ռուդիմենտներն են` նվագելու հատուկ ձևերը, որոնք տարբեր հարվածների որոշակի հերթագայություն են (օրինակ` շեշտված և ոչ շեշտված)։ Թմբուկի պարզագույն ռուդիմենտը թմբկահարությունն է, որը հարվածների հերթականություն է։ Բացի դրանից` հայտնի ռուդիմենտներից են երկզարկ հարվածը (Double Stroke Roll), որի դեպքում մեկ ձեռքի երկու հարվածներին հաջորդում են մյուս ձեռքի երկուական հարվածները[34]։
Ռիթմիկ բաժինները հավաքվում են ավարտուն ֆունկցիոնալ-հարմոնիկ կառուցվածքում, որը կոչվում է քառակուսի։ Մարշային նվագախմբում հարվածային գործիքների կատարած հարվածները կոչվում են կադենցներ (անգլ.՝ drum cadence)։
-
Ավանդական ձև
-
Ավանդական ձև
-
Համաչափ ձև (Matched grip)
-
Ֆրանսիական ձև (French grip)
-
Գերմանական ձև (German grip)
Թմբուկները արվեստի ստեղծագործություններում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թմբուկներըբ հիշատակվում են արվեստի ու մշակույթի տարբեր ստեղծագործություններում` երգերում, գրքերում, նկարներում, ինչպես նաև նամականիշերին, զինանշաններին և ցուցապաստառներին։
Գրքեր, հեքիաթներ, լեգենդներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Գյունտեր Գրասի «Թիթեղյա թմբուկ» վեպում հերոսին նվիրած թմբուկը սյուժեի հիմքն է կազմում։ Վեպի մոտիվներով նկարահանված համանուն ֆիլմը Մոսկվայի կինոփառատոնում ստացել է Գրան պրի, ինչպես նաև Օսկար մրցանակ։
- «Քայլող թմբուկ» (անգլ.՝ The Walking Drum) նորավեպում (հեղինակ` Լուիս Լամուր) մարշի հնչյունների տակ նկարագրվում է առևտրական քարավանի ճամփորդությունը։
|
|
Մենք հաճախ երգել ենք երթի ժամանակ, և մեզ միշտ ուղեկցել են թմբուկի հնչյունները, հնչյուններ, որոնք ես լսում եմ իմ ողջ լյանքի ընթացքում, այնքան խորն են նրանք թափանցել իմ հոգու մեջ: Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)
We often sang as we marched, and there was always the sound of the walking drum, a sound I shall hear all my life, so deeply is it imbedded in the fibers of my being... |
|
- Լև Տոլստոյը գրել է «Աշխատավոր Եմելյանը և դատարկ թմբուկը», որտեղ Եմելյանի թմբուկը իր հետևից տանում է ցարական զորքը, իսկ երբ թմբուկը կոտրվում է, զինվորները փախչում են[35]։
- Անգլիայում գոյություն ունի Ֆրենսիս Դրեյքի թմբուկի մասին ավանդազրույցը։ Դրա համաձայն` Դրեյքը թմբուկը տարել է շուրջերկրյա ճամփորդության։ Ներկայումս թմբուկը գտնվում է Բեքլենդ աբբայությունում (Buckland Abbey)։ Երբ Անգլիան վտանգի մեջ հայտնվի, և ինչ-որ մեկը զարկի թմբուկին, Դրեյքը կվերադառնա` պաշտպանելու երկիրը։ Լեգենդի համաձայն` թմբուկի ձայնը լսելի է պատերազմների և կարևոր այլ իրադարձությունների ժամանակ[36][37][38]։
Բանաստեղծություններ, երգեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բորիս Գրեբենշչիկովը երգել է դարբուկայի մասին.[39]
И больше ни слова про все эти звуки.
Да пощадит Господь разум всех,
Играющих на тарабуке!
- Մարինա Ցվետաևան երկու բանաստեղծություն է գրել «Թմբուկ» վերնագրով.[40]
По богемским городам —
Или то не барабан
(Горы ропщут? Камни шепчут?)
А в сердцах смиренных чешских —
Гне — ва
Гром:
— Где
Мой
Дом?
Ասույթներ, ասացվածքներ, արտահայտություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պատերազմի թմբուկներ
- Դրոշը ձեռքին, թմբուկը` վզին։
- Զինվորների համար, ինչպես և փոքր երեխաների, թմբուկը ցնծություն է։
Ֆիլմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Թմբկերգություն» (1980) և «Թմբկերգություն» (1993) - ռեժիսոր Սերգեյ Օվչարովի ֆիլմերն են թմբուկով մարդու երթի մասին։
Խաղեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սիմուլյատոր-խաղերում թմբկահարությունը մտնում է Rock Band, Guitar Hero շարքի մեջ, գոյություն ունեն Drum Mania (Թմբկամոլություն) խաղային ավտոմատներ։
Նկարազարդումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Թմբուկների պատկերում արվեստի ստեղծագործություններում
-
Շփական թմբուկով տղամարդը Ֆրանս Հալսի կտավում
-
Չինացի թմբկահարը նվագում է պարող կնոջ համար: Սուն կայսրության թղթագլան
-
Թմբուկի արձան Ռուի Գրանդիում, Բրազիլիա
-
Թմբուկի արձան Ալբասետեում, Իսպանիա
-
Ֆլեյտայով ու տամբուրինով երաժիշտը 18-րդ դարի կտավում
-
Բոնգո թմբուկ — Nintendo GameCube-ի խաղային հսկիչը
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 ««Анатомия» строения кадушки». drumspeech.com — Форум барабанщиков. 2004—2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 13–ին-ին.
- ↑ См. Список производителей ударных инструментов
- ↑ Mike Radcliff, ред. Andy Gone. «Корпус барабана». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «"Анатомия" строения кадушки часть 2». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ Ерошкин Д. В. Шаманизм Южной Сибири(չաշխատող հղում) (չաշխատող հղում)
- ↑ «Бата — afrocuba.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 25-ին.
- ↑ Библия по настройке ударной установки :: drumspeech.com
- ↑ «Настройка барабанов by Gene Okamoto». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «Метал мастеркласс от барабанщика Bleeding Through Derek Youngsma. (часть 1)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «Metal masterclass from Bleeding Through's Derek Youngsma | Rhythm Magazine | MusicRadar.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «БАРАБАННЫЕ МЕМБРАНЫ («ПЛАСТИКИ») by Gene Okamoto». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Библия по настройке ударной установки [Scott Johnson] часть 4 :: drumspeech.com
- ↑ Г. Риман. Оркестр // Музыкальный словарь / Пер. с нем. Б. П. Юргенсона, доп. рус. отд-нием. — М.: ДиректМедиа Паблишинг, 2008. — CD-ROM.
- ↑ J. ALFRED NOVELLO THE MUSICAL WORLD. — London, 1837. — С. 81. — 2008 с.
- ↑ 15,0 15,1 Thomas D. Rossing Science of percussion instruments. — World Scientific, 2000. — С. 40—42. — 208 с. — ISBN 9789810241582
- ↑ «How Bata Drums Talk and What they Say» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ Джозеф Говард Барабаны в Америках. — 1967. — ISBN 9780825601804
- ↑ Musical instruments of Malaysia
- ↑ «Taiko Resource: Taiko Drums». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «Taiko Resource: Taiko Overview and History». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ James Blades Percussion instruments and their history. — Bold Strummer, 1992. — С. 89—120. — 513 с.
- ↑ Гаврила Успенский. Опыт повествования о древностях русских. — 2-е изд. — Харьков, 1818. — С. 372. — 797 с.
- ↑ 23,0 23,1 Военная энциклопедия / Под ред. Новицкого В. Ф. — СПб.: Тип. Т-ва И. Д. Сытина, 1911. — Т. 1. — 394 с.
- ↑ П. Дирин. Потешные полки Петра Великого // Русский архив : журнал. — 1882. — В. 5. — Книга 3. — С. 16. Архивировано из первоисточника 28 Սեպտեմբերի 2011.
- ↑ Пионерские журналы հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում /
- ↑ «Школа этнических барабанов ETHNOBEAT — инструменты». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «534m Membranophones». SIL. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ Барабан — статья в онлайн — энциклопедии Кругосвет.
- ↑ «drumlessons.ru — уроки барабанов, статьи о искусстве игры на ударных». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 27-ին.
- ↑ Основы игры на конгах
- ↑ Виды захватов палочек :: drumspeech.com
- ↑ «Статьи». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 27-ին.
- ↑ «Billy Cobham: «Мысли вслух» | MusicBox № 20». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 27-ին.
- ↑ Упражнения в стиле маршевых оркестров для всех барабанщиков, часть 1
- ↑ Л.Н. Толстой Собрание сочинений в 22 т. — М: Художественная литература, 1982. — Т. 10. — С. 384—391.
- ↑ «Drake's Drum». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ «Drake's Drum». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ «Drake's Drum». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ Теорема Шара
- ↑ Марина Цветаева — Барабан
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Барабан, музыкальный инструмент». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - К. Купинский. Школа игры на ударных инструментах. — Москва: Московская Типография №6, 1981. — 206 с. — ISBN 5-7140-0918-5
- Макс Клоц Школа игры на ударных инструментах. — Планета музыки, Лань, 2008. — 64 с. — ISBN 978-5-8114-0879-5
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||||||
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թմբուկ» հոդվածին։ |
| ||||||
