Mynreayrtan
 | |
| Ymmyd | Scrutaghey sampleyryn beggey |
|---|---|
Prowaltyssyn scanshoil |
Feddyn magh killagyn |
| Crootagh | Zacharias Janssen ny Hans Lippershey |
| Bentyn rish | Mynreayrtan shilleydagh Mynreayrtan lectraneagh |
Ta mynreayrtan ny chullee heyrlann ta lhiggey dhyt fakin nheeghyn ta ro-veg dy 'akin lesh yn tooill rooisht. Ta mynreayrtagh cowraghey reddyn nagh vel ry-akin ec yn tooill gyn ymmyd mynreayrtan.
Ta ymmodee sorçhyn dy vynreayrtan ayn. She mynreayrtan shilleydagh eh y fer s'leaie as s'cadjiney; t'eh soilshaghey yn sampleyr liorish sollys. Ta fir elley goaill stiagh mynreayrtanyn lectraneagh as mynreayrtan broddag leayrtagh.
Shennaghys
[reagh | edit source]She mynreayrtan shilleydagh eh y chied chiaddey, agh cha nel feanish fondagh er yn ynlaghteyr. Ren ad mynreayrtan leah ayns 1590 ayns Middelburg, 'syn Çheer Injil.[1] T'ad genmys daa yantagh speckleyryn er son yn obbyr: Hans Lippershey (ynlaghteyr fodreayrtan leah) as Zacharias Janssen.
Mynreayrtaght hooilley
[reagh | edit source]Ga dy row mynreayrtanyn ayn, cha daink rish coontey mynreayrtagh jeh strughtoor stoo kirpey derrey 1644, ayns L'occhio della mosca ("Sooill ny Quaillag") liorish Giambattista Odierna.[2] Rish ny 1660yn, ghow oaylleeyn Iddaalagh, Ollanagh as Sostynagh toshiaght jannoo ymmyd jeh mynreayrtanyn er son ronsaghey bea-oaylleeagh. Ren Marcelo Malpighi ny h-Iddaal studeyrys er strughtooryn bea-oaylleeagh. Ayns 1665, haink rish Micrographia liorish Robert Hooke, y chied lioar oaylleeagh feer ennoil; hug eh anaase ec ram sleih er oaylleeaght as chroo eh y termeeaght "cell" (killag). Ayns 1676, hoilshee magh Antoni van Leeuwenhoek dy vel myn-vioagyn ayn. She Leeuwenhoek hooar magh dy vel killagyn folley jiargey as sheel ayn.[2]
Ayns 1893 chroo August Köhler soilshaghey Köhler, ny haase scanshoil dys ceau sollys er sampleyryn. Ren Fritz Zernike as George Nomarski feddyn magh saaseyn elley ta lhiggey dooin scrutaghey sampleyryn tarhoilshagh: cosoylaghey cophaase[noa] (phase contrast) as cosoylaghey tesseneeaght anchasslyssagh[noa] (differential interference contrast).
Mynreayrtaght lectraneagh
[reagh | edit source]
Rish ny 1900yn, hooar ad saase mynreayrtagh elley ren ymmyd jeh lectraneyn ayns ynnyd sollysh dys jannoo jalloo. Hug Ernst Ruska toshiaght er y chied vynreayrtan lectraneagh ayns 1931, ny mynreayrtan lectraneagh ym-skeayllee. Ta lectraneyn cur cruinnys ny s'meeney sollys. Ayns 1935, chroo Max Knoll y mynreayrtan lectraneagh leayrtagh.[3] Haink ad dy ve cadjin erreish da'n Nah Chaggey Dowanagh. Ren Ruska kiaddey traghtee jeh'n vynreayrtan ym-skeayllee tra v'eh gobbraghey da Siemens ayns 1939, as ren Charloes Oatley as Gary Stewart kiedday traghtee jeh'n vynreayrtan leayrtagh ayns 1965 fo'n ennym "Stereoscan".
Imraaghyn
[reagh | edit source]- ↑ Microscopes: Time Line. Nobel Web AB. Feddynit er 2010-01-27.
- ↑ a b Wootton, David (2006). Bad medicine: doctors doing harm since Hippocrates. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-280355-7.
- ↑ Knoll, Max (1935). "Aufladepotentiel und Sekundäremission elektronenbestrahlter Körper". Zeitschrift für technische Physik 16: 467–475.
|
|
She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wikipedia. |