Okinaguañe'ẽ
Okinawañe'ẽ (Karaiñe'ẽ: Idioma Okinawense), hérava 沖縄口/ウチナーグチ(Uchinaaguchi) Okinawañe'ẽme, ha 沖縄方言(Okinawa hōgen) Hapõñe'ẽme, ha'e peteĩ ñe'ẽ Ryū-Kyū Ñe'ẽ Aty pegua, oñe'ẽva 980.000 ava (ary 2000 aja) Okinawa ypa'ũme ñemby gotyo, avei upe táva tetã akãme, Naha, Hapõme. Ko ñe'ẽ ojogua Hapõñe'ẽ, ha oime avei Hapõ Ñe'ẽ Atýpe, Hapõñe'ẽ ha Hachijoñe'ẽ ndive ha avei ambue Ryū-Kyū ñe'ẽnguéra, javeve Amamiñe'ẽ, Kunigamiñe'ẽ, Miyakoñe'ẽ, Yaeyamañe'ẽ ha Yonaguniñe'ẽ ndive.
Achegety
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]| A | I | U | E | O | YA | YI | YU | YE | YO | WA | WI | WU | WE | WO | N | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ø | あ・ア a [ a] |
い・イ i [ i] |
う・ウ u [ u] |
え・エ e [ e] |
お・オ o [ o] |
や・ヤ ya [ ja] |
いぃ・イィ yi [ ji] |
ゆ・ユ yu [ ju] |
えぇ・エェ ye [ je] |
よ・ヨ yo [ jo] |
わ・ワ wa [ wa] |
ゐ・ヰ wi [ wi] |
をぅ・ヲゥ wu [ wu] |
ゑ・ヱ we [ we] |
を・ヲ wo [ wo] |
ん・ン n [ ɴ] ([ n̩], [ ŋ̣], [ ṃ]) | ||||
| Q (parada glotal/puso) |
あ・ア Qa [ ʔa] |
い・イ Qi [ ʔi] |
う・ウ Qu [ ʔu] |
え・エ Qe [ ʔe] |
お・オ Qo [ ʔo] |
っや・ッヤ Qya [ ʔʲa] |
っゆ・ッユ Qyu [ ʔʲu] |
っよ・ッヨ Qyo [ ʔʲo] |
っわ・ッワ Qwa [ ʔʷa] |
っゐ・ッヰ Qwi [ ʔʷi] |
っゑ・ッヱ Qwe [ ʔʷe] |
っを・ッヲ Qwo [ ʔʷo] |
っん・ッン Qn [ ʔɴ] ([ ʔn̩], [ ʔṃ]) | |||||||
| K | か・カ ka [ ka] |
き・キ ki [ ki] |
く・ク ku [ ku] |
け・ケ ke [ ke] |
こ・コ ko [ ko] |
きゃ・キャ kya [ kʲa] |
きゅ・キュ kyu [ kʲu] |
きょ・キョ kyo [ kʲo] |
くゎ・クヮ kwa [ kʷa] |
くぃ・クィ kwi [ kʷi] |
くぇ・クェ kwe [ kʷe] |
くぉ・クォ kwo [ kʷo] | ||||||||
| G | が・ガ ga [ ga] |
ぎ・ギ gi [ gi] |
ぐ・グ gu [ gu] |
げ・ゲ ge [ ge] |
ご・ゴ go [ go] |
ぎゃ・ギャ gya [ gʲa] |
ぎゅ・ギュ gyu [ gʲu] |
ぎょ・ギョ gyo [ gʲo] |
ぐゎ・グヮ gwa [ gʷa] |
ぐぃ・グィ gwi [ gʷi] |
ぐぇ・グェ gwe [ gʷe] |
ぐぉ・グォ gwo [ gʷo] | ||||||||
| S | さ・サ sa [ sa] |
すぃ・スィ si [ si] |
す・ス su [ su] |
せ・セ se [ se] |
そ・ソ so [ so] | |||||||||||||||
| SH | しゃ・シャ sha [ ɕa] |
し・シ shi [ ɕi] |
しゅ・シュ shu [ ɕu] |
しぇ・シェ she [ ɕe] |
しょ・ショ sho [ ɕo] | |||||||||||||||
| Z | ざ・ザ za [ za] |
ずぃ・ズィ zi [ zi] |
ず・ズ zu [ zu] |
ぜ・ゼ ze [ ze] |
ぞ・ゾ zo [ zo] | |||||||||||||||
| J | じゃ・ジャ (ぢゃ・ヂャ) ja [ dʑa] |
じ・ジ (ぢ・ヂ) ji [ dʑi] |
じゅ・ヂュ (ぢゅ・ヂュ) ju [ dʑu] |
じぇ・ジェ (ぢぇ・ヂェ) je [ dʑe] |
じょ・ジョ (ぢょ・ヂョ) jo [ dʑo] | |||||||||||||||
| T | た・タ ta [ ta] |
てぃ・ティ ti [ ti] |
とぅ・トゥ tu [ tu] |
て・テ te [ te] |
と・ト to [ to] | |||||||||||||||
| D | だ・ダ da [ da] |
でぃ・ディ di [ di] |
どぅ・ドゥ du [ du] |
で・デ de [ de] |
ど・ド do [ do] | |||||||||||||||
| TS | つぁ・ツァ tsa [ tsa] |
つぃ・ツィ tsi [ tsi] |
つ・ツ tsu [ tsu] |
つぇ・ツェ tse [ tse] |
つぉ・ツォ tso [ tso] | |||||||||||||||
| CH | ちゃ・チャ cha [ tɕa] |
ち・チ chi [ tɕi] |
ちゅ・チュ chu [ tɕu] |
ちぇ・チェ che [ tɕe] |
ちょ・チョ cho [ tɕo] |
YA | YU | YO | ||||||||||||
| N | な・ナ na [ na] |
に・ニ ni [ ni] |
ぬ・ヌ nu [ nu] |
ね・ネ ne [ ne] |
の・ノ no [ no] |
にゃ・ニャ nya [ ɲa] |
にゅ・ニュ nyu [ ɲu] |
にょ・ニョ nyo [ ɲo] |
| |||||||||||
| H | は・ハ ha [ ha] |
ひ・ヒ hi [ çi] |
へ・ヘ he [ he] |
ほ・ホ ho [ ho] |
ひゃ・ヒャ hya [ ça] |
ひゅ・ヒュ hyu [ çu] |
ひょ・ヒョ hyo [ ço] | |||||||||||||
| F | ふぁ・ファ fa [ ɸa] |
ふぃ・フィ fi [ ɸi] |
ふ・フ fu/hu [ ɸu] |
ふぇ・フェ fe [ ɸe] |
ふぉ・フォ fo [ ɸo] |
|||||||||||||||
| B | ば・バ ba [ ba] |
び・ビ bi [ bi] |
ぶ・ブ bu [ bu] |
べ・ベ be [ be] |
ぼ・ボ bo [ bo] |
|||||||||||||||
| P | ぱ・パ pa [ pa] |
ぴ・ピ pi [ pi] |
ぷ・プ pu [ pu] |
ぺ・ペ pe [ pe] |
ぽ・ポ po [ po] |
|||||||||||||||
| M | ま・マ ma [ ma] |
み・ミ mi [ mi] |
む・ム mu [ mu] |
め・メ me [ me] |
も・モ mo [ mo] |
みゃ・ミャ mya [ mʲa] |
みゅ・ミュ myu [ mʲu] |
みょ・ミョ myo [ mʲo] | ||||||||||||
| R | ら・ラ ra [ ɾa] |
り・リ ri [ ɾi] |
る・ル ru [ ɾu] |
れ・レ re [ ɾe] |
ろ・ロ ro [ ɾo] |
りゃ・リャ rya [ ɾʲa] |
りゅ・リュ ryu [ ɾʲu] |
りょ・リョ ryo [ ɾʲo] | ||||||||||||
Ñe'ẽndy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ñe'ẽndymi
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]| Avañe'ẽ | Okinawañe'ẽ(Latĩ Taipy) | Hapõñe'ẽ(Rōmaji) |
|---|---|---|
| ñe'ẽ | guchi | gengo |
| óga | ya | hōmu, hōsu |
| tape | michi | dōro |
| táva | machi | machi |
| yvyra | tsurī | |
| ysyry | kawa | |
| para | umi | umi |
| ñu | fīrudo | |
| yvy | dojō | |
| yvyty | muui | yama |
| ka'aguy | mori | |
| yvoti | nana | hana |
| amã | ami | ame |
| y | miji | mizu |
| yvaga | tin | tengoku |
| arai | nana | kuraudo |
| Kuarahy | taiyō | |
| Jasy | chichi | mūn |
| mbyja | kushi | hoshi |
| mymba | nma | dōbutsu |
| jagua | in | chikyū |
| mbarakaja | mayaa | neko |
| guyra | tuui | tori |
| pira | 'iyu | sakana |
| guéy | osuuchi | |
| kavaju | uma | |
| tete | duu | boddo |
| akã | chiburu | heddo |
| tague | karaji | kami |
| tova | kao | |
| tesa | mii | me |
| tĩ | hana | hana |
| juru | kuchi | kuchi |
| po | tii | te |
| py | fichinaa | te |
| ava | nin, nchu | jin, hito |
| sy | ayaa | chichi |
| túva, ru | taarii | haha |
| kuimba'e | wikiga | otoko |
| kuña | winagu | jōsei |
| mitã | warabi | kodomo |
Papapykuéra
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]| Avañe'ẽ | Okinawañe'ẽ(Latĩ Taipy) | Hapõñe'ẽ(Latĩ Taipy) | Sino-Okinawañe'ẽ(Latĩ Taipy) | Sino-Hapõñe'ẽ(Latĩ Taipy) |
|---|---|---|---|---|
| peteĩ | tiichi | hitotsu | ichi | ichi |
| mokoĩ | taachi | futatsu | nii | ni |
| mbohapy | miichi | mittsu | san | san |
| irundy | yuuchi | yottsu | shii | shi, yon |
| po | ichichi | itsutsu | guu | go |
| poteĩ | muuchi | muttsu | ruku | roku |
| pokoĩ | nanachi | nanatsu | shichi, nana | shichi, nana |
| pohapy | yaachi | yattsu | hachi | hachi |
| porundy | kukunuchi | kuu | tiichi | kyū |
| pa | tuu | tō | juu | jyū |
| pateĩ | tuu tiichi | tō hitotsu | juu ichi | jyū ichi |
| pakõi | tuu taachi | tō futatsu | juu nii | jyū ni |
| mokõipa | taachi tuu | futasu tō | nii juu | ni jyū |
| sa | chichi | hyaaku | hyaku | |
| su | momo | shin | hitotsu |
Ñe'ẽjoaju
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Maiteĩpa: 今日拝なびら (chuu wuganabira); はいさい (haisai)(kuimba'e); はいたい (haitai)(kuña).
- Bienvenidos: めんそーれー (mensooree)
- Mba'eichapa nde nderéra?: う名前や何やいびーが? (u naamee ta nuu yaibiiga?).
- Che réra ha'e ...: 我ー名前や..... やいびーん (waa naamee ya....yaibiin).
- Moõnguapa nde?: まーから来ゃーびてぃい (maa kara chaabiti i?)
- Eñe'ẽ Inglyes/Okinawa/Hapõ/Guaraniñe'ẽ pepa?: /沖縄口話//さび一み？ (Uchinaaguchi/Yamatoguchi/Guaarani hanasabiimi?)
- Hẽe, che añe'ẽikuaamichimína: う一、うふぇ一話さび一ん (uu, ufee hanasabiin).
- Che pytyvõmína: ('unigee sabira)
- Aguyje: 御拝でーびーる (nifee deebiiru)
Tero
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]| Hapõñe'ẽ (Rōmaji) | Okinawañe'ẽ (Latĩ Taipy) | Kanji |
|---|---|---|
| Arakaki, Shingaki, Niigaki | Arakachi | 新垣 |
| Higa | Fiija, Fija | 比嘉 |
| Kaneshirō, Kinjō | Kanagusuku | 金城 |
| Miyagi | Naagusuku | 宮城 |
| Ōshirō | Ufugusuku | 大城 |
| Shimabukurō | Shimabuku | 島袋 |
| Taira | Teera | 平良 |
| Tamashirō, Tamaki | Tamagusuku | 玉城 |
| Uehara | Wiibaru | 上原 |
| Yamashirō | Yamagusuku | 山城 |
Kuatia techapyrã
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Purahéi: Burajiru nu Sabiya (Vrasil gui Sabia):
- Burajiru nu kuni ni sabiya tuinaakibayo wanne utinaaji ma ubinjaati saabisayo matanaa chusaya na kunayo.
2. Sabiya sabi sabi tu iribia kaa akatuyojaaragua yaama sumite hinkurite i chusayo matana a chusaya na kunayo.
3. Burajiru nu sabiya harunate du nachuruyo shiti shi ran wanya taru tanudi naachugayo mata naa chusaya na kunayo.
4. Haru kuriba haru ni achinariba ati niyo sabiya uutagi guanu imin nagusamite yo mata naa chusayo na kunayo.
5. Nmarijima nasaki timuni daati asayuyo sabiya tuui natigii ticho te kura sabirayo mata naa chusayo na kunayo.
Ehecha avei
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Joaju
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- www.omniglot.com/writing/okinawan.php - Okinawañe'ẽ Porandu ha Achegety.
- [[1]] - Ñe'ẽjoajukuéra Okinawañe'ẽme .