Sancho Sánchez de Ulloa

Era fillo de Lope Sánchez de Ulloa e da súa segunda muller Inés de Castro, señora de Castroverde e terra de Loaces.​^[1] Participou na Gran Guerra Irmandiña de 1467-1469, polo que os Reis Católicos o premiaron coa doazón da fortaleza e Terra de Caldelas de Orcellón o 10 de maio de 1476.^[2] ​Segundo algúns autores, o rei Henrique IV incluso lle concedeu o título de Conde de Monterrei en 1474,^[3][4] ​aínda que o historiador galego Vasco de Ponte o rexistra como un auto-titulación carente de toda lexitimidade real.^[5]

Fiel aos Reis Católicos, foi atopado na batalla de Toro en 1476 contra Afonso V, rei de Portugal, onde estivo á fronte dos seus soldados, a escuadra de coraceiros e o terzo de dous mil homes elixidos que enviou co conde de Lemos.^[6] En 1483, durante a Guerra de Granada, participou na toma de Tánxer con duascentas sesenta lanzas e serviu no asedio de Cantalapiedra e Pirona.^[1]

En xullo de 1480, a súa primeira muller Tareixa de Zúñiga autorizouno a continuar no seu nome os preitos co seu tío Pedro de Zúñiga pola propiedade da vila e fortaleza de Monterrei.^[7] Este preito foi perdido polo conde en xuño de 1489 e o 14 de xaneiro de 1491 os reis mandáronlle devolver a vila ao seu lexítimo propietario. O 4 de outubro de 1492 outra real orde prohibíalle converterse en Conde de Monterrei, engadindo que "sy de otro lugar vuestro vos quereis intitular Conde, enviad ante nos la declaración dello".^[7]

O conde declarou en dúas ocasións:

O primeiro testamento en 1480, onde deixou herdeira universal á súa filla Francisca de Zúñiga^[8] ​e recoñeceu a súa responsabilidade por diversos actos violentos e delituosos nos que se viron afectadas institucións eclesiásticas,como o mosteiro de Sobrado ou os bispados de Lugo e Ourense, outros nobres, como o conde de Rivadavia e a súa propia familia -a súa irmá María, o seu curmán Fernando ou a súa muller Tareixa, a quen lle confesa ser infiel e ter "muchas veces malignos pensamientos e procurar de los poner e obrar contra ella y así injuriandole con soberbia e mala intencion".^[9] ​

Fixo testamento por segunda vez o 24 de setembro de 1505,^[10] ​en Zamora, confesando estar «enfermo de mi persona, de dolencia natural».^[9] ​Nela, ademais de confirmar a sucesión en Francisca de Zúñiga^[8] ​e recoñecer unha vez máis a súa comisión en actos violentos do pasado ​decidiu dotar de tres hospitais para peregrinos (o de Sancti Spiritus de Melide, outro en Leboreiro e un terceiro na Ulloa) e pediu que o seu corpo fose depositado no mosteiro de Santa María de Sobrado, nunha fosa baixa onde apareceron as armas dos seus pais (Ulloa e Castro).^[9] ​ Morreu pouco tempo despois segundo diversas fontes, aínda que a inscrición que aparece na súa tumba indica a data do ano en 1510:^[11][1]

Aquí yace don Sancho de Ulloa, primer Conde que fué de Monterrey, que santa gloria aya. Falleció año de mil quinientos y diez.

Vasco da Ponte deixou un perfil de Sancho de Ulloa nos seguintes termos:^[11]

Este conde don Sancho fue esforzado, y muy sabido, franco en lo necesario, presuncioso de honra, justicieron sin tacha, aunque algo dado a mujeres.

O conde casou con Tareixa de Zúñiga e Biedma (m. 1484), II vizcondesa de Monterrei, título que herdara do seu pai Xoán de Zúñiga, señor de Monterrei, casado con María de Bazán, filla dos vizcondes de Palacios da Valduerna.^[1] Con ela tivo a súa única filla e herdeira, Francisca (m. 1526), ​​​​que casou con Diego de Acevedo e Fonseca, señor de Babilafuente, e, en segundo lugar, Fernando de Andrade das Mariñas, primeiro conde de Andrade.^[11]

Tras quedar viúvo, Sancho contraeu un segundo matrimonio con Isabel Manrique, filla dos segundos condes de Castañeda.^[1]